الگوی حکمرانی اسلامی در مسئله موسیقی

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، به همت بنیاد شیخ انصاری، نشست ارزیابی چهارمین پیشنهاده‌ی هسته‌های حل مسئله با موضوع «الگوی حکمرانی اسلامی در مسئله موسیقی» با ارائه حجت‌الاسلام‌ علی فرحانی برگزار شد.

حجت‌الاسلام فرحانی در ابتدای نشست با اشاره به اهمیت ترویج «حل مسئله» در حوزه‌های علمیه و فقدان این مهم در دهه‌های اخیر، گفت: جریان‌سازی رسمی حل مسئله در حوزه، پدیده مبارکی است که سال‌ها آرزوی آن را داشتیم. الحمدلله به برکت حضور آیت‌الله اعرافی و همت حجت‌الاسلام بهاری در بنیاد شیخ انصاری ره، این حرکت آغاز شده است.

وی در تبیین ضرورت کار علمی پیرامون مسئله موسیقی بیان داشت: ما در بحث موسیقی قبل از اینکه مشکل اجرایی داشته باشیم یک خلأ علمی جدی داریم. این خلأ علمی، فقط در موضوع‌شناسی نیست بلکه در حکم هم هست. مسئله موسیقی باید به‌صورت اکتشافی حل گردد؛ یعنی هم موضوع و هم حکم را در تمام ساحت‌ها، آن‌هم با بررسی پدیده‌های عرفی و فرهنگی از یک‌ طرف و نگاه به ادله از طرف دیگر بررسی کنیم. مثلاً امروزه قرائتی از موسیقی ارائه می‌گردد که ایده اصلی آن، موسیقی به‌عنوان یک موضوع فرهنگی است. با این توضیح که برخی موسیقی‌ها فرهنگی شده در محیط حرام است و برخی موسیقی‌ها فرهنگی شده در محیط غیرحرام است و این دیدگاه یعنی تنویع موسیقی. یعنی فرهنگی شدن موسیقی، آن را به دو نوع تقسیم می‌کند؛ موسیقی حرام و موسیقی حلال.

وی افزود: در جلساتی که برای بررسی سند ملی موسیقی که محصول کارگروه‌های شورای‌عالی انقلاب‌فرهنگی بود نیز همین رویکرد وجود داشت درحالی‌که این نگاه از منظر فقهی صحیح نیست و همچنین دیدگاه حکومتیِ حضرت امام و رهبری نیست.  این جمله‌ی معروف امام که مقام معظم رهبری نقل فرمودند که «یک موسیقی اگر از رادیوی فلان کشور پخش بشود حرام است و اگر از رادیوی جمهوری اسلامی پخش شود حلال»، در مورد یک موسیقی است نه دو نوع موسیقی متفاوت. این‌طور نیست که یک موسیقی فرهنگی شده‌ی یک محیط باشد، پس حرام است و دیگری فرهنگی شده در محیط دیگر، پس حلال. این تنویع موسیقی است ولی بیان امام و حضرت آقا، تنویع موسیقی نیست. از نظر امام و رهبری ذات موسیقی یک چیز است و تفاوت مصادیق در عوارض آن است.

این استاد حوزه علمیه در ادامه بیان داشت: تلاش‌ها برای حل مسئله موسیقی، مبارک و روبه‌جلو است، الحمدلله. غرض این است که این ماجرا از نظر علمی مبهم است و جای کار دارد. حال اگر این مطلب ضرب شود در تنوع سبک‌های موسیقی فعلی، می‌بینیم که انعقاد سبک‌ها هم الزاماً فرهنگی نیست. گاهی سیاسی یا دینی بوده. مثل انعقاد سبک پاپ که علی‌رغم اینکه معروف است که یک هنر امریکایی است ابتدا در انگلستان در نیمه قرن ۲۰ و بعد تولدی دوباره در نیویورک یافت.

حجت‌الاسلام فرحانی با اشاره به دیگر ابهامات علمی در مسئله موسیقی اظهار داشت: امروزه نرخ مصرف موسیقی در کشور بر اساس داده‌های حاصل از پیمایش‌های اجتماعی عدد بالایی را به ثبت رسانده است که البته با ضرب در سن مصرف‌کننده و جغرافیای اقلیم این مسئله مبهم‌تر نیز می‌گردد. خلاصه آنکه در بحث موسیقی، این مباحث علمی هم از جهت حکمی و هم از جهت موضوعی نیاز به کار و بررسی بیشتر دارد. مسئله موضوع‌شناسی آن هم صرفاً یک مسئله کتابخانه‌ای نیست بلکه نیاز به متد صحیح بررسی پدیده‌های اجتماعی و فرهنگی دارد و قطعاً حکومت اسلامی نمی‌تواند در مقابل آن بی‌تفاوت باشد.

وی معتقد است دستگاه فقاهتی امام خمینی ره ظرفیت حل مسئله مذکور را دارد و با اشاره به فعالیت سال گذشته خود در هسته‌های حل مسئله، افزود: ما کاری روی اندیشه امام کردیم و فکر می‌کنیم این یک الگوریتم منتِج است. مبانی خاص امام مثل خطابات قانونیه یا مراتب حکم باید در حل مسئله خود را نشان دهد. یک خطِ ربطی بین این مبانی خاص امام وجود دارد. این مدل یا الگوریتم، می‌تواند به خیلی از مسائل پاسخ دهد؛ از جمله مسئله موسیقی. ما باید این مسئله را از نگاه حضرت امام بررسی کنیم و سپس بحث حکمرانی موسیقی پیگیری شود.

در ادامه این نشست، اساتید شورای علمی بنیاد شیخ انصاری ره به بیان نقطه نظرات خود پیرامون طرح ارائه شده پرداختند. لحاظ پدیده انتقال قطب موسیقی به خارج از کشور، توجه به مسئله‌های عینی در حکمرانی موسیقی و توجه به ماهیت‌شناسی بحث موسیقی در کنار اقوال علما از جمله‌ی این نکات است.