مردم ناظران ساترا می‌شوند

سعید مقیسه، رئیس سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی(ساترا)ومعاون رئیس رسانه‌ملی در جریان بازدیدی که از روزنامه جام‌جم  به همراه محمدصادق افراسیابی معاون کاربران و تنظیم‌گری ساترا و احسان محمدنژاد مدیرکل توسعه شبکه تنظیم‌گران اجتماعی ساترا داشت، به بیان نکاتی در خصوص فعالیت‌های ساترا پرداخت.وی در این خصوص گفت: ساترا برای این‌که بتواند از نظر محتوایی، تاثیرگذاری جدی بر زیست‌بوم تولیدمحتوا در فضای مجازی داشته باشد، جلسات صدور مجوز تولید و صدور مجوز انتشار را به شکل پیوسته دارد.

 

جلسه تولید دو بخش است: ابتدا طرح و خلاصه‌ای از هویت درام مورد بررسی قرار می‌گیرد و اگر اثر نمایشی باشد، نکات به صاحب اثر بیان می‌شود، در ادامه نیاز است فیلمنامه برای صدور مجوز تولید بررسی شود. به طور کلی ساترا چهار مجوز اصلی در حوزه آثار دارد: یکی مجوز طرح است که به فردی که آن را ارائه کند داده می‌شود، یکی مجوز فیلمنامه است که به نویسنده ارائه می‌شود، دیگری مجوز تولید است که بعد از تصویب طرح و فیلمنامه، به نوعی اجازه شروع تولید است. مجوز دیگر، مربوط به انتشار است که به سکویی ارائه می‌شود که قرار است اثر از طریق آن منتشر شود. این را باید در نظر داشت که مجوز انتشار، به قسمت‌های مختلف اثر ارائه می‌شود. یعنی ممکن است اثری طرحش مجوز بگیرد اما فیلمنامه مجوز نگیرد. یا طرح و فیلمنامه مجوز بگیرد اما به شرایط تولید نرسد. به هر حال اگر تیم تولید آنچه قرار است مجوز بگیرند را اجرا کنند، روال عادی شکل می‌گیرد. اما در هر مرحله‌ای که خارج از روال خود عمل کنند، ساترا مجوز آنها را صادر نخواهد کرد. 

پیچیدگی صدور مجوز 
وی ادامه داد: به طور کلی روال صدور یا لغو مجوز، پیچیده است. خیلی وقت‌ها تولیدکنندگان دعوت می‌شوند و با آنها صحبت می‌شود. جمع فرهیخته و کارکشته‌ای در شوراهای مرتبط با تولید و انتشار حضوردارند وبه نوعی اقناع‌پذیری برای صاحب اثر صورت می‌گیرد. افراد حاضر در شوراهای مربوطه، در جلسه مفصلی، دلایل خود را مطرح و راهکارهایی ارائه می‌کنند تا امکان اصلاح اثر وجود داشته باشد. به این ترتیب به زیست‌بوم کمک می‌شود تا تولیدات خود را مطابق آیین‌نامه‌های محتوایی کشور به سرانجام برسانند. مقیسه در اشاره به برخی آگهی‌های منتشر شده در میان برنامه‌های سکوهای مختلف، تصریح کرد: در مورد آگهی‌های بین اثر، در مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، بندی مرتبط با تنظیم‌گری تبلیغات در فضای مجازی وجود دارد که به ساترا محول شده است. در این زمینه اقداماتی انجام شده و ساترا تبلیغاتی که در فضای مجازی منتشر می‌شود را بررسی می‌کند تا موارد مشکل‌دار را تذکر دهد. گرچه کانون‌های تبلیغاتی، مجوزی را برای تولید محتوای تبلیغاتی از ارشاد می‌گیرند، اما در نهایت ساترا روی انتشار محتوا مجوز می‌دهد. به طور کلی نظارت محتوایی ساترا، برخی به صورت پیشینی و برخی، پسینی است. الان در سریال‌های تولیدی، برنامه‌های تلویزیونی و در آینده نزدیک سریال‌های دوبله و برنامه‌های تامینی کودک هم مجوزشان به صورت پیشینی خواهد شد. 

جزئیاتی از طرح سپام 
وی تاکید کرد: نظارت پسینی لاجرم به دلیل استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی است. یعنی اگر قرار باشد این حجم انبوه از محتواهای در حال انتشار مجازی را به صورت پیشینی نظارت کنیم، طبیعی است که وقت زیادی می‌گیرد و صنعت صوت و تصویر فراگیر، دچار چالش جدی خواهد شد. برای همین، از هر سکو دو نفر را انتخاب کردیم تا آموزش بدهیم و این اشخاص در دوره دانشگاه صداوسیما آموزش دیدند. یعنی نظارت پسینی به معنای این نیست که هیچ نظارتی وجود ندارد. بلکه به فرد آموزش‌دیده، مسئولیت سکو سپرده شده و آنها نظارت را انجام می‌دهند. این فرد ملاحظات ساترا را می‌داند و کاملا آموزش دیده. ما این افراد را ارزیابی می‌کنیم تا نحوه نظارتشان را بسنجیم. در مورد کاربرمحورها، طرح سپام را داریم که همان سامانه پالایش مردمی است. در آنجا رسانه کاربرمحور سقف مشاهده برای آثار در نظر می‌گیرد که مثلا بعد از تماشای یک هزار نفر، ناظر محتوایی دوباره باید آن را ملاحظه کند. یعنی محتوایی به فرض این‌که از دریچه‌های بررسی خود سکو عبور کرده، هوش مصنوعی آن را بدون مشکل دانسته، فردی که ناظر بر هوش مصنوعی است هم تشخیص لزوم اصلاح در مورد آن محتوا نداده، باز هم سقف مشاهده آن محدود است. 

آموزش نیروی انسانی برای نظارت بر محتوا
مقیسه افزود: بعد از آن، یک تعدادی از ناظران مردمی که دوره‌های آموزشی ساترا را سپری کردند یا ارزیابان که در سطوح مختلف آموزش دیده‌اند، در یک سامانه طراحی‌شده محتوای مربوطه را می‌بینند و اگر آنها تایید کردند، سقف مشاهده اثر مربوطه افزایش پیدا می‌کند.

 

این طرحی است که در حال آماده‌سازی است و شرایط آن فراهم شده، سامانه آن طراحی شده و در مراحل پایانی است تا نظارت بر رسانه‌های کاربرمحور از طریق محدودیت در سقف مشاهده، صورت گیرد. خود نیروی سکو هم می‌تواند به عنوان ناظر مورد تایید ساترا معرفی شود، آموزش ببیند و به صورت ناظر محتوایی انسانی سقف را بالاتر می‌برد. البته فردی که تولیدکننده محتوا در چنین بستری است، خودش می‌تواند ناظر محتوایی باشد. اما به هر حال ما با افراد آموزش‌دیده طرف هستیم. به این ترتیب اگر محتوای نامناسبی در رسانه کاربرمحور پیدا شود، طرف حساب کاربر، همان فرد ناظر است که اجازه فراگیر شدن آن را داده است. 

از مردم برای نظارت کمک می‌گیریم 
وی تصریح کرد: برای نظارت بر انبوه محتواها در فضای مجازی چاره‌ای نیست جز این‌که از خود مردم کمک بگیریم. به این ترتیب مشکلی برای تولیدکننده اثر یا سکو پیش نمی‌آید. یعنی تنها افرادی آسیب می‌بینند که درانتشار محتوای نامناسب تعمدداشته باشند. به مرور می‌توان برای محتواهای حساس مثل موضوعات مرتبط با کودک یا دیگر موضوعات تاثیرگذار سقف تنظیم کرد تا نظارت بیشتری باشد. انتظار داریم کسانی که محتوایی را دررسانه‌های کاربرمحورمنتشرمی‌کنند، برای سکو شناخته‌شده و احرازهویت شده باشند.برخی سکوها این را رعایت نمی‌کنند. الان در برخی رسانه‌های کاربرمحور با ایمیل اجازه ثبت‌نام می‌دهند که حتما اشتباه است. این‌که صرفا برای مشاهده محتوای دیگران صرفا با ایمیل ثبت‌نام انجام شود، اشکالی ندارد اما برای آنهایی که تولیدکننده و منتشرکننده محتوا در فضای مجازی هستند، حتما باید احراز هویت صورت گرفته باشد. بیشترین آسیبی که در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی مشاهده می‌کنیم، ناشی از افرادی است که احراز هویت نشده‌اند.

 

رئیس ساترا همچنین در اشاره به سامانه اعمال نظارت‌های مردمی گفت: پیشتر به این صورت بود که مردم نکته مدنظر خودشان را در همان سامانه‌ها و سکوهایی که از ما مجوز فعالیت دارند، مطرح می‌کردند. در کنار این، ساترا یک بخش دیگری به نام ساپرا ایجاد کرده که اگر مردم نتوانسته باشند محتوای مربوطه را گزارش کنند، از این طریق انجام دهند. سامانه دیگری به نام سپام هم وجود دارد که کاربران می‌توانند از طریق آن اعمال نظارت محتوایی کنند. در حال حاضر مراحل اولیه این سامانه در حال انجام است تا آموزش‌های لازم هم صورت گیرد و در نهایت با چند رسانه کاربرمحور کار را شروع کنیم. 

جلوی تخلفات می‌ایستیم 
وی در خصوص تاثیر نظارت ساترا بر کاهش صحنه‌های حاوی آسیب‌های اجتماعی هم عنوان کرد: ما طرفدار این نیستیم که اگر تخلفی صورت می‌گیرد، به مرور کم شود. بلکه می‌‌گوییم بر اساس قانون باید کلیه تخلفات حذف شود. یعنی از این مسأله دفاع نمی‌کنیم و معتقدیم در مواقعی که ضرورت و اقتضای درام نیست، این موارد باید حذف شود. مسأله دیگر این‌که آیا ساترا در کاهش این موارد تاثیر گذاشته؟ ممکن است تاثیر جلوگیری‌کننده قطعی از تمام تخلفات نداشته باشد چون ذات تنظیم‌گری همین است. با این حال، می‌توان گفت روند نمایش این موارد کاهش داشته است. چه بسا که در سال‌های قبل این موارد بیشتر بوده و الان کاهش یافته است. 

نظارت صداوسیما با نمایش خانگی متفاوت است
مقیسه با اشاره به تفاوت سلامت محتوا در صداوسیما و نمایش خانگی، گفت: باید بین صداوسیما و نمایش خانگی قدری تفاوت قائل شد. محتوایی که یقین داشته باشیم قبل از پخش یک ناظر پخش آن را دیده و نظر او اعمال شده، مربوط به محتوای صداوسیماست. اما در فضای مجازی و نمایش خانگی، اعمال شدن ملاحظات با ساترا نیست. پخش ما بخش خصوصی است و ناظر آن هم وزارت ارتباطات است.

 

یعنی نهادی که می‌تواند جلوی پخش را در لحظه بگیرد ساترا نیست، وزارت ارشاد هم نیست، بلکه وزارت ارتباطات است. این، یک تفاوت مهم میان صداوسیما و نمایش خانگی است. پس نباید توقع سلامت محتوا از نمایش خانگی، مثل صداوسیما باشد. چون رعایت قوانین بالادستی در اختیار ما نیست. ما مسئول تنظیم‌گری هستیم اما مسئولیتی برای تصدی‌گری نداریم. یعنی ممکن است مجوز به یک قسمت از مجموعه‌ای ارائه شود و پخش هم کند، اما بعد از یک هفته آن را بررسی کنیم و تغییر کرده باشد. آیا می‌توان هر روز همه محتواهای سکوها را بررسی کرد؟ یک نکته دیگر این که، برخی از کلیپ‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی به خصوص خارجی‌ها   منتشر می‌شود، مربوط به تیم تولید‌کننده نیست.

 

وی ادامه داد: ما یک مجمع رصتا داریم که اعضای آن را به عنوان نمایندگان صنعت صوت و تصویر فراگیر می‌شناسیم. البته انجمن‌های بسیاری در این میان تشکیل شده‌اند اما جایی را نماینده این بخش می‌شناسیم که حضور همه سکوها در آن محرز باشد و هر کسی به سهم خود، حق اظهارنظر داشته باشد. برخی سکوها تصور کردند چون تبلیغات‌شان در شهر بیشتر است یا تولید بومی‌شان بالاست، تمام صنعت مدیون آنهاست و سردمدار سکوها هستند. در واقع تصور می‌کنند رابطه آنها مشخص‌کننده رابطه واقعی سکوها با تنظیم‌گر است. اما این‌طور نیست. برخی از سکوها تولید بسیار زیادی دارند و درآمد بالایی ندارند؛ مثل تلوبیون که با اختلاف بزرگترین وی‌او‌دی کشور است.

 

نکته اینجاست که در مجمع رصتا هر سکویی برای خود صاحب امتیاز و رای است. یعنی نمی‌توان گفت در انتخاب رئیس‌جمهور، یک دکتر سهم بیشتری نسبت به یک کشاورز دارد. خیلی مهم است که نوع رابطه سکو با تنظیم‌گر را از چه کسی بپرسیم. یعنی اگرازسکوی متخلف بپرسیم، متفاوت است.مثل این می‌ماند که وضعیت رضایت‌مندی از نیروی انتظامی کشور را از متخلفان بپرسیم. اگر متخلفانی که ساترا را مانع کار خود می‌دانند از ما راضی باشند که باید اصلا کارمان را تعطیل کنیم! ضمن این‌که اکثر سکوها متخلف نیستند. 

تنظیم‌گری ساترا همدلانه است
عضو شورای صدورمجوز بااشاره به این‌که تنظیم‌گری ساتراهمدلانه است، گفت: برخی هنرمندان وکارگردان‌ها ازهمکاری با ما به‌عنوان تجربه‌ای مثبت یاد وحتی از ایده‌هایی که درجلسات مطرح شده برای بهبود فیلمنامه‌ها استفاده کرده‌اند.محمدرضا جعفری‌جلوه، عضو شورای صدورمجوزساترا درنهمین نشست نقدوبررسی نظام تنظیم‌گری شبکه نمایش خانگی درایران درخصوص نگرانی برخی هنرمندان و رضایت برخی دیگر از هنرمندان از نوع تنظیم‌گری ساترا گفت: باید توجه کنیم که این نگرانی‌ها بیشتر از سوابق یا تجربیات گذشته ناشی می‌شود. در واقع بسیاری از نگرانی‌ها به دلیل تصورات نادرست یا قضاوت‌های ناپخته است. ما درشورای صدور مجوز ساترا تلاش می‌کنیم این فضا را تغییر دهیم. ما به جای تحکم و اقتدارگرایی، سعی داریم فرآیندهارابراساس همکاری وهمدلی با سازندگان آثار پیش ببریم.

 

در جلسات خود با تولیدکنندگان، همواره از ایده‌های آنها استقبال می‌کنیم و به دنبال ایجاد فضایی هستیم که هم تولیدات هنری بهبود یابد و هم سازندگان احساس رضایت داشته باشند.وی در این نشست با اشاره به این‌که شورای صدور مجوز ساترا شورای ممیزی نیست، خاطر نشان ساخت: در جلسات شورای مجوز ساترا فقط به موضوعات مضمونی پرداخته نمی‌شود.

 

گاهی اوقات حتی به نقد کیفیت هنری وفنی آثارهم می‌پردازیم.دراین جلسات،هدف مااین است که سازندگان آثار بتوانندروایت‌های بهتری ارائه دهند، شخصیت‌پردازی‌های بهتری داشته باشند ودرنهایت کیفیت کلی اثرافزایش یابد.بسیاری ازسازندگان ازاین نقدها ومشاوره‌ها استقبال می‌کنند زیرا به آنها کمک می‌کند که آثارشان از نظر فنی و هنری بهبود یابد.