کارشناس دینی و منتقد سینما در پاسخ به تأثیر موج کره‌ای بر نوجوانان ایرانی، مطرح کرد؛
از زیبایی ظاهری تا تغییر سبک زندگی
سرکار خانم حیدری معتقد است، موج کره‌ای با نفوذ گسترده در موسیقی، سینما، مد و زیبایی و ارائه تصاویری فانتزی از روابط انسانی، استانداردهای زیبایی و جایگاه زنان، می‌تواند باعث کاهش عزت‌نفس نوجوانان، تغییر نگرش به روابط عاطفی و گسترش ظاهرگرایی شود.
اشاره: موج کره‌ای (Hallyu) به دلیل تأثیر گسترده‌اش بر فرهنگ، اقتصاد، و دیپلماسی جهانی ارزش بحث دارد. این موج با گسترش K-pop، سریال‌ها، مد، و زیبایی، سبک زندگی بسیاری را تغییر داده و میلیارد‌ها دلار برای کره جنوبی درآمدزایی کرده است و با نفوذ گسترده‌اش در موسیقی، سینما، مد، زیبایی، غذا، زبان و سبک زندگی، بر فرهنگ‌های مختلف تأثیر گذاشته و باعث شده بسیاری از کشور‌ها شیوه‌های جدیدی را در تولید موسیقی و فیلم، سبک پوشش و آرایش، رژیم غذایی و حتی آموزش زبان کره‌ای دنبال کنند.
محبوبیت K-pop و سریال‌های کره‌ای، باعث رشد صنعت سرگرمی در کشور‌های دیگر شده و استانداردهای زیبایی و مد کره‌ای بر بازار جهانی تأثیر گذاشته است که از این پدیده می‌توان به عنوان نمونه‌ای از جهانی‌شدن فرهنگی یادکرد که با ترکیب عناصر بومی کره با فرهنگ‌های مختلف، باعث تعامل بیشتر بین ملت‌ها و گسترش نفوذ فرهنگی شده است.
در همین راستا خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، با سرکار خانم زهرا حیدری کارشناس دینی و منتقد سینما، به گفت‌وگو نشسته که مشروح آن در ادامه می‌آید:
رسا: رسانه‌های شرقی، به‌ویژه کره‌ای‌ها، معمولاً چه پیام‌ها و موضوعاتی را درباره‌ی دختران و نقش آنها در خانواده‌های ایرانی پوشش می‌دهند؟
رسانه‌های شرقی، خصوصاً سریال‌های کره‌ای، روی چند محور اساسی تمرکز دارند که می‌تواند بر نگرش خانواده‌های ایرانی نسبت به نقش دختران تأثیر بگذارد که یکی از مهم‌ترین موضوعات، تأکید بر استقلال اقتصادی زنان است.
در این سریال‌ها، معمولاً زنانی که شاغل نیستند، وابسته و ناکارآمد نشان داده می‌شوند؛ مثلاً در سریال در همسایگی عشق، شخصیت‌های زن به دلیل از دست دادن شغلشان دچار سرخوردگی می‌شوند و به نوعی، ارزش آنها در خانواده و جامعه پایین می‌آید.
یکی دیگر از محور‌های مهم در این رسانه‌ها، نمایش قدرت زنان در جامعه است؛ در سریال‌های کره‌ای، زنان در مشاغل مهم مانند سیاست، پزشکی و مدیریت نشان داده می‌شوند و این پیام را القا میکنند که زنان باید در این جایگاه‌ها حضور داشته باشند.
این در حالی است که اگر واقعیت اجتماعی کره جنوبی را بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که جامعه‌آنها همچنان تحت تأثیر تفکر کنفوسیوسی است که قرن‌ها بر کره حاکم بوده است.
در این تفکر، مردسالاری قوی وجود دارد و زنان، برخلاف آنچه در برخی از سریال‌ها نمایش داده میشود، همچنان با محدودیت‌های اجتماعی روبه رو هستند.
برای نمونه، برخی از بلاگر‌های دانشجوی ایرانی در کره با تولید محتوایی جذاب برای طرفداران ایرانی که غالبا دختران جوان و نوجوان هستند چنین تصور سازی میکنند که کره جنوبی به طور کامل برابری جنسیتی را پذیرفته است و هیچ گونه تبعیض جنسیتی ندارد، اما در واقع، در کره جنوبی هنوز دانشگاه‌هایی مخصوص زنان وجود دارد که دلیل اصلی تأسیس آنها، ایجاد فضایی مناسب برای زنانی است که بابت شرایط موجود در کشورشان تمایلی به حضور در فضا‌های تحصیلی مردانه را ندارند.
این موضوع نشان میدهد که برخالف تصویر ارائه شده در بسیاری ازسریالها، هنوز نوعی تفکیک جنسیتی و نگاه سنتی در این کشور وجود دارد.
فانتزی سازی در سال‌های نخست اوج محبوبیت کی‌درام در فضای بین المللی به گونه‌ای صورت گرفته که این تصویرسازی غالب بر واقعیت‌های پرداخته شده در فیلم و سریال‌های فمنیستی کره‌ای است.
محصولاتی که صدای زنان آسیب دیده‌ی جامعه‌ی کره‌ای است؛ تصویر سازی غالب به میزانی قدرتمند بوده که رویای زندگی در کره برای نوجوانان دختر ایرانی تضعیف نشده و مسئله‌ی تبعیض جنسیتی را جزو مسائل پیش پا افتاده قلمداد می‌نمایند.
رسا: این رسانه‌ها چه تأثیری بر نوجوانان ایرانی، به‌ویژه دختران، دارند؟
یکی از تأثیرات مهم این رسانه‌ها، افزایش توجه به ظاهر و استانداردهای زیبایی غیرواقعی است.
در سریال‌های کره‌ای، تأکید زیادی بر زیبایی ظاهری وجود دارد، به طوری که شخصیت‌های موفق و محبوب، همگی دارای چهره‌ای بی‌نقص، اندامی ایده‌آل و استایل خاصی هستند.
این موضوع باعث شده که بسیاری از نوجوانان، مخصوصاً دختران، دچار مقایسه‌ی ظاهری و کاهش عزت‌نفس شوند.
در بین دانش‌آموزانم بار‌ها دیده‌ام که برخی دختران به دلیل نداشتن بینی کوچک، پوست صاف یا چهره‌ای مطابق با استانداردهای کره‌ای، احساس نارضایتی شدیدی از ظاهر خود دارند و حتی به سمت جراحی‌های زیبایی کشیده می‌شوند.
اما اگر بخواهیم به تفصیل به این سوال پاسخ دهیم باید، به عناصر متعددی توجه کنیم.
فانتزی‌سازی روابط و ترویج ظاهرگرایی در سریال‌های کره‌ای
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در رسانه‌های کره‌ای دیده میشود، فانتزی‌سازی روابط انسانی است.
در این سریال‌ها، روابط میان افراد بسیار احساسی، ایده‌آل و پر از لحظات عاشقانه افراطی نمایش داده میشود؛ اما افرادی که از ایران یا سایر کشور‌ها به کره جنوبی مهاجرت کرده‌اند، تجربه‌ای کاملاً متفاوت را گزارش میکنند.
آنها تأکید دارند که نه‌تنها روابط اجتماعی میان مردم کره جنوبی با خارجی‌ها بسیار سرد و محدود است، بلکه حتی در میان خودشان نیز این میزان از صمیمیت و عاطفه‌ای که در سریال‌ها نمایش داده میشود، دیده نمی‌شود.
یکی دیگر از محور‌های مهم، توجه بیش‌ازحد به استایل و ظاهر شخصیت‌ها است.
در این سریال‌ها، شخصیت‌های اصلی معمولاً بر اساس زیبایی ظاهری و استایل خاصی که دارند، مورد توجه قرار می‌گیرند؛ این مسأله منجر به تقویت فرهنگ ظاهرگرایی در میان مخاطبان نوجوان شده است؛ حتی در خانواده‌های ایرانی هم این تأثیر به‌وضوح دیده میشود؛ به‌گونه‌ای که دختری با چهره‌ی زیباتر، معمولاً از سوی اطرافیان مورد توجه بیشتری قرار می‌گیرد.
توجیه خیانت در سریال‌های کره‌ای؛ نمایش واقعیت یا عادی‌سازی یک رفتار؟
در برخی از این سریال‌ها، خیانت به شکلی نمایش داده میشود که برای آن دلایل و توجیه‌های اخلاقی ارائه میکنند؛ مثلاً ممکن است یک شخصیت زن یا مرد، به این دلیل که همسرش فرد مناسبی نیست یا بیش از حد ساده‌لوح یا سرد رفتار می‌کند، به سمت رابطه‌ای جدید کشیده شود؛ این مسأله باعث میشود که مخاطب به‌جای درک نادرستی این رفتار، آن را طبیعی و حتی گاهی منطقی ببیند.
تأثیر رسانه‌های کره‌ای بر مفاهیم جنسیتی و سبک پوشش
یکی دیگر از نکات مورد بحث، تأثیر رسانه‌های کره‌ای بر مفاهیم جنسیتی و سبک پوشش است؛ مقایسه تغییر سبک پوشش برخی محصولات نخستین با آثار جدید نشان میدهد که، این تغییر رویه با ورود سبک زندگی آمریکایی ایجاد شده، سبک پوشش که برای میانسالان در جوانی تابو بوده و همچنان مورد پذیرش نیست.
پوششی که دیگر شرقی نیست و کاملا رنگ و بوی غربی گرفته است.
پوششی که دیگر شرقی نیست و کاملا رنگ و بوی غربی گرفته است.
در سریال‌های درام این موضوع کم‌رنگ‌تر است، اما در دنیای موسیقی کره‌ای (کی‌پاپ) تأثیر بسیار پررنگی دارد؛ سبک‌های خاص پوشش، مانند پسرانه‌پوشی (تام‌بوی) در سئول و الگو‌های مد به‌گونه‌ای طراحی می‌شوند که نوعی گرایش خاص را در میان مخاطبان ایجاد کنند.
عشق‌های چندضلعی در داستان‌پردازی سریال‌های کره‌ای
یکی دیگر از المان‌های پرتکرار در سریال‌های کره‌ای، عشق‌های چندضلعی است؛ این شیوه‌ی داستان‌پردازی از همان ابتدا یکی از ویژگی‌های بارز درام‌های کره‌ای بوده است؛ نمایش روابط پیچیده و مثلث‌های عشقی، به شکلی که گاه منجر به توجیه روابط ناسالم و چندشریکه میشود، از جمله مواردی است که تأثیر مستقیمی بر نگرش مخاطب نوجوان دارد.
در نهایت، سریال‌هایی مانند زن شگفت‌انگیز و برخی دیگر از آثار کره‌ای، نمونه‌هایی از نمایش این مفاهیم هستند که باید با نگاهی آگاهانه و نقادانه مورد بررسی قرار گیرند و مخاطبان نوجوان و خانواده‌ها باید با شناخت واقعیت‌های فرهنگی و اجتماعی کشور کره جنوبی، از اثرپذیری بیش‌ازحد از این محتوا‌ها جلوگیری کنند.
در نهایت می‌توان به سه پیام کلیدی این رسانه‌ها برای مخاطبان نوجوان ایرانی اشاره کرد:
۱. زیبایی ظاهری به‌عنوان معیار اصلی ارزش‌گذاری افراد
۲. قدرت و استقلال بیش از اندازه‌ی زنان در اجتماع، به‌گونه‌ای که با واقعیت اجتماعی کشور کره جنوبی متفاوت است
۳. عادی‌سازی خیانت و روابط خارج از چارچوب‌های اخلاقی
رسا: چگونه سریال‌ها و موسیقی کره‌ای با نمایش کلیشه‌های جنسیتی، تأکید بر زیبایی ظاهری، و ترویج سبک‌های خاص پوشش، بر نگرش نوجوانان نسبت به نقش زنان و استانداردهای زیبایی تأثیر می‌گذارند؟
در بسیاری از سریال‌های شرقی، به‌ویژه کره‌ای، زن به‌عنوان یک شخصیت تأثیرگذار نمایش داده میشود، اما نکته مهم این است که قدرت زنانه معمولاً از طریق جاذبه‌های جنسی و حیله‌های زنانه به تصویر کشیده میشود؛ به‌جای نمایش کمال انسانی و توانمندی واقعی زنان، آنها را در چارچوب ابزار‌هایی مانند زیبایی ظاهری و جذابیت فیزیکی قرار می‌دهند.
در سریال ملکه وو نیز این موضوع به‌وضوح دیده میشود، در این سریال، زن به‌عنوان فردی باهوش و تأثیرگذار نمایش داده میشود، اما روش‌هایی که برای کسب قدرت به کار می‌برد، بر پایه‌ی ویژگی‌های فیزیکی و جذابیت‌های زنانه است.
این نوع روایت به‌جای تأکید بر رشد فکری و شخصیتی زنان، ذهن مخاطب را به سمت این باور سوق میدهد که موفقیت زنان در گرو ظاهر و حیله‌های خاص زنانه است.
استارت‌آپ‌های زیبایی و گرایش به استایل‌های شرقی
یکی دیگر از موضوعات مهم، نفوذ فرهنگ زیبایی کره‌ای در میان نوجوانان ایرانی است؛ در سال‌های اخیر، برند‌های آرایشی کره‌ای و سبک‌های پوشش خاص آنها در میان نوجوانان و جوانان محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند؛ این موضوع در فضای مجازی، به‌ویژه در اینستاگرام، با افزایش پیج‌های فروش لوازم آرایش و لباس‌های کره‌ای کاملاً مشهود است.
دو گرایش اصلی در استایل‌های شرقی
استایل فانتزی کره‌ای-غربی ترکیبی از آرایش ملیح (Minimal Makeup) و سبک‌های خاصی است که توسط آیدل‌های کی‌پاپ تبلیغ میشود؛ در این سبک، داشتن وزن کمتر از ۵۰ کیلوگرم به‌عنوان یک استاندارد زیبایی در نظر گرفته میشود که از بت‌های کره‌ای الگوبرداری شده است.
از سوی دیگر، استایل تام‌بوی (پسرانه‌پوشی) که در کره جنوبی با عنوان «تام‌بوی‌های سئول» شناخته میشود، در سال‌های اخیر بین نوجوانان ایرانی نیز محبوبیت زیادی پیدا کرده است؛ این سبک شامل مو‌های کوتاه، شلوار‌های گشاد و تی‌شرت‌های خاصی است که عمدتاً از آیدل‌های کره‌ای الهام گرفته شده‌اند.
رسانه‌های شرقی، به‌ویژه سریال‌ها و موسیقی کره‌ای، الگو‌های جدیدی از زیبایی، پوشش و جایگاه اجتماعی زنان را ترویج می‌دهند؛ اما باید توجه داشته باشیم که بسیاری از این الگو‌ها با واقعیت زندگی در کشور‌های شرقی همخوانی ندارند و بیشتر یک تصویر فانتزی و تبلیغاتی هستند و نوجوانان و خانواده‌ها باید با آگاهی و نگاه نقادانه، از اثرپذیری بیش‌ازحد از این محتوا‌ها جلوگیری کنند.
سؤال: یکی دیگر از موضوعات مطرح‌شده در این رسانه‌ها، روابط عاشقانه است. این موضوع چه تأثیری بر مخاطبان نوجوان دارد؟
سریال‌های شرقی، مخصوصاً کره‌ای‌ها، روابط فانتزی و ایده‌آل‌گرایانه را به تصویر می‌کشند؛ در این داستان‌ها، رابطه‌ی بین دو نفر بسیار رویایی و احساسی است، اما در واقعیت چنین روابطی بسیار نادر و غیرواقعی هستند.
این باعث میشود که نوجوانان انتظار‌های غیرواقع‌بینانه از روابط عاطفی پیدا کنند و در آینده در برقراری ارتباط با افراد واقعی دچار چالش شوند.
در مجموع، تأثیرات این سریال‌ها بسیار گسترده است که برای کاهش تأثیرات منفی آنها، توصیه می‌کنم که والدین و مربیان، آگاهی نوجوانان را افزایش دهند و به آنها کمک کنند که این محتوا‌ها را با دیدی نقادانه تماشا کنند.
همچنین، تقویت دانش دینی و شناخت درست از مفاهیم اجتماعی، می‌تواند از آسیب‌های احتمالی این رسانه‌ها جلوگیری کند.
ارسال نظرات