سکوت مشکوک اردوغان: آیا ترکیه به دنبال معامله پنهانی در سوریه است؟

در حالی که اسرائیل حملات خود را در سوریه تشدید کرده و آشکارا به آنکارا هشدار می‌دهد، ترکیه به طور قابل توجهی از لحن تند خود کاسته است. این تغییر موضع، به ویژه با توجه به سابقه اظهارات تند رئیس‌جمهور اردوغان علیه اسرائیل، پرسش‌هایی را در مورد محاسبات استراتژیک آنکارا برانگیخته است.

به نظر می‌رسد ترکیه در حال حاضر تنش‌ها با اسرائیل در سوریه را کم‌اهمیت جلوه می‌دهد. این تغییر رویه در حالی مشاهده می‌شود که اسرائیل حملات خود را به مناطقی همچون پایگاه هوایی تی-۴ (T-۴) در نزدیکی پالمیرا افزایش داده و رسانه‌های اسرائیلی آشکارا اعلام کرده‌اند که این حملات، پیامی آشکار به آنکارا محسوب می‌شود.

به طور معمول، آنکارا به اتخاذ مواضع ستیزه‌جویانه و تهدیدآمیز شهرت دارد. حال، این پرسش مطرح می‌شود که چرا رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور تندمزاج ترکیه که در گذشته اسرائیل را به آلمان نازی تشبیه کرده بود، از تهدیدات خود در مورد سوریه خودداری می‌کند؟

برای این تغییر رفتار، می‌توان پاسخ‌های متعددی را برشمرد. نخستین و شاید مهم‌ترین دلیل، تمایل آنکارا به حفظ روابط مثبت با دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده است. ترکیه به خوبی آگاه است که دولت کنونی آمریکا به شدت طرفدار اسرائیل بوده و حمایت واشنگتن از اسرائیل، در سطحی فراتر از حمایت از هر کشور دیگری قرار دارد.

به عنوان مثال، دولت ترامپ حاضر شده است متحدان سنتی و تاریخی آمریکا، مانند کانادا را به چالش بکشد و تعرفه‌های تجاری را بر دوستان و دشمنان به طور یکسان اعمال کند، اما در عین حال، حمایت عمیقی از اسرائیل نشان می‌دهد.

اگرچه این وضعیت ممکن است همیشگی نباشد، اما واقعیت کنونی این است که اسرائیل از جایگاه ویژه‌ای در میان اعضای کلیدی دولت آمریکا برخوردار است، جایگاهی که ترکیه فاقد آن است. آنکارا با درک این موضوع، احتمالاً ترجیح می‌دهد از ایجاد تنش و بر هم زدن این وضعیت، حداقل در شرایط کنونی، خودداری کند.

ترکیه در دوره نخست ریاست جمهوری ترامپ، روابط نزدیکی با دولت او داشت و انتظار دارد که این پیوند‌ها تداوم یابد. با این حال، آنکارا به این نکته نیز واقف است که باید مراقب باشد تا خشم دولت آمریکا را برنیانگیزد. در همین راستا، آنکارا تلاش‌هایی را برای برقراری ارتباط با مقامات آمریکایی، به ویژه مایک روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، آغاز کرده است. با این وجود، تاکنون دیدار مهمی میان اردوغان و ترامپ صورت نگرفته است، در حالی که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، پیش از این با رئیس‌جمهور آمریکا دیدار کرده و برای دور جدیدی از مذاکرات، مجدداً به واشنگتن بازگشته است.

ترکیه در دوره نخست ریاست جمهوری ترامپ، از به چالش کشیدن اسرائیل ابایی نداشت. هنگامی که ایالات متحده سفارت خود را به اورشلیم منتقل کرد، آنکارا در صف مقدم مخالفت با این اقدام قرار داشت.

تغییر در استراتژی

هنگامی که توافق‌نامه‌های ابراهیم در شرف امضا قرار داشت، ترکیه تهدید کرد که روابط خود را با امارات متحده عربی قطع خواهد کرد. همچنین، این کشور، یونان و نیرو‌های آمریکایی مستقر در سوریه را نیز تهدید کرد و در داخل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) آشوب به پا کرد.

اما به نظر می‌رسد که ترکیه این بار در حال بازنگری در این استراتژی است. شاید ترکیه بر این باور است که اتخاذ رویکردی ملایم در قبال تحولات سوریه، می‌تواند بخشی از یک استراتژی بلندمدت و زیرکانه برای پیشبرد اهدافش باشد. به بیان ساده‌تر، ترکیه خواهان دستیابی به منافعی در سوریه است، اما ظاهراً مایل است برای تحقق این اهداف منتظر بماند.

علاوه بر این، به نظر می‌رسد که ترکیه از میزان قاطعیت و تهاجمی بودن رویکرد اسرائیل در سوریه غافلگیر شده است. اگرچه اسرائیل سال‌هاست که حملات هوایی را در سوریه انجام می‌دهد و این حملات فی‌نفسه پدیده جدیدی محسوب نمی‌شود، اما این واقعیت که رسانه‌های اسرائیلی به صراحت اعلام کرده‌اند که حملات به پایگاه هوایی تی-۴ یا یک فرودگاه نظامی در نزدیکی مواضع حماس، در واقع هشداری برای آنکارا است، نشان‌دهنده اتخاذ رویکردی جدید از سوی اسرائیل است: رویکردی پیشگیرانه.

در گذشته، اسرائیل اغلب اجازه می‌داد مشکلات به تدریج تشدید شوند و به گروه‌هایی مانند حماس یا حزب‌الله اجازه می‌داد تا به قدرت قابل توجهی دست یابند. اما به نظر می‌رسد که در مورد سوریه، اسرائیل استراتژی متفاوتی را در پیش گرفته و اصل پیشگیری را در دستور کار خود قرار داده است. وب‌سایت خبری Ynet اخیراً در تحلیلی عنوان کرد: "اسرائیل و ترکیه در حال بررسی چگونگی تقسیم سوریه به حوزه‌های نفوذ، تا زمان استقرار یک نظام حکمرانی باثبات هستند. "

رون بن ییشای، تحلیلگر برجسته اسرائیلی، در این تحلیل آورده است: "در حالی که اسرائیل و ترکیه برای کسب نفوذ در دوران پس از بشار اسد در سوریه رقابت می‌کنند، تنش‌ها بر سر جاه‌طلبی‌های نظامی و اقتصادی دو طرف در حال افزایش است. در حالی که اسرائیل به دنبال مقابله با حضور رو به گسترش ترکیه در منطقه است، هر دو کشور در حال بررسی توافقنامه‌هایی با میانجیگری طرف ثالث برای تقسیم کنترل بر سوریه، تا زمان برقراری ثبات در این کشور هستند. "

ترکیه نیز این تحلیل‌ها را مطالعه می‌کند و به خوبی می‌داند که این پیام‌ها احتمالاً از بالاترین سطوح تفکر استراتژیک اسرائیل نشأت می‌گیرد.

شاید اسرائیل در ارزیابی خود از تحولات غزه دچار اشتباه شده و حماس را دست کم گرفته باشد، اما آنکارا به وضوح دریافته است که اسرائیل در مورد ترکیه دچار این اشتباه نخواهد شد. اسرائیل به خوبی می‌داند که ترکیه به دنبال ایجاد پایگاه‌هایی برای خود در سوریه است. بنابراین، پیام‌های اخیر اسرائیل به وضوح با هدف بازدارندگی ارسال شده است.

اگرچه ایران، نیروی‌های یمنی و سایر بازیگران منطقه‌ای همواره از این پیام‌های بازدارنده پیروی نکرده‌اند، اما به نظر می‌رسد که آنکارا در حال حاضر در حال تجدید نظر در محاسبات خود است. با این حال، باید منتظر ماند و دید که این تغییر رویکرد تا چه زمانی ادامه خواهد یافت.