چه کنیم بدحجابی نباشد؟

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، سجاد لطفی دبیر سابق کارگروه ساماندهی مد و لباس در گفتگویی، گفت: مأموریت کارگروه ساماندهی مد و لباس طبق قانون مشخص است و باید به صورت حاکمیتی، میان دستگاهی و در راستای تأمین نیازهای جامعه عمل کند. هر فرد، از کودک گرفته تا بزرگسال، باید قادر باشد لباس‌های زیبا و با قیمت مناسب را به راحتی در بازار پیدا کند. اما متأسفانه وضعیت فعلی چیزی متفاوت را نشان می‌دهد. جشنواره مد و لباس فجر که یکی از عناصر مهم این جورچین (پازل) است، می‌آید تا به برخی مسائل حوزه لباس رسیدگی کند. بنابراین باید از جشنواره مد و لباس انتظارات متناسب با نقش آن داشته باشیم.

وی افزود: جشنواره مد و لباس فجر یک رویداد، نوعی رقابت و یک دورهمی است که در یک بازه زمانی مشخص، ایده‌ها و محصولات مبتنی بر این ایده‌ها به نمایش گذاشته می‌شوند تا با یکدیگر رقابت کنند و اتفاقی تازه صورت گیرد. این رویداد ممکن است سالانه باشد یا در قالب جشنواره‌های مختلف مثل فردخت، سرو، نقش تن پوش و … برگزار شود. مهم است که جشنواره‌ها، از جمله جشنواره مد و لباس فجر، به رفع این مشکلات بپردازند؛ مثلاً تا جشنواره دوازدهم که در سال ۱۴۰۲ برگزار شد، در یازده دوره قبلی، جشنواره‌ها امتداد اجتماعی نداشتند. به عنوان نمونه، جشنواره فیلم فجر یک الگوی موفق است.

دبیر سابق کارگروه ساماندهی مد و لباس فجر ادامه داد: جشنواره فیلم فجر از امتداد اجتماعی برخوردار است. به این معنا که فیلم‌های برگزیده در جشنواره (برندگان سیمرغ) معمولاً با استقبال پرشور در گیشه هم رو به رو می‌شوند و حتی در جامعه جریان‌سازی می‌کنند؛ به گونه‌ای که بحث‌های گسترده، نقدها و تحلیل‌های متعددی را به دنبال دارند و فضایی تأثیرگذار ایجاد می‌کنند. اما در حوزه مد و لباس، وضعیت کاملاً متفاوت است. بسیاری از افراد حتی نمی‌دانند جشنواره مد و لباس فجر وجود دارد، چه برسد به اینکه از تأثیرات آن آگاه باشند. حتی برخی از فعالان فرهنگی نیز از برگزاری این جشنواره بی اطلاع هستند. این موضوع نشان می‌دهد که وجود یا عدم وجود این جشنواره، تفاوت چندانی ایجاد نمی‌کند.

وی افزود: اگر به آئین‌نامه جدید جشنواره مد و لباس فجر نگاه کنید، متوجه شباهت زیاد آن با جشنواره فیلم فجر خواهید شد. این جشنواره باید بتواند به مسائل واقعی حوزه مد و لباس پاسخ دهد. به عنوان مثال، در دوره دوازدهم جشنواره، تغییراتی صورت گرفت که منجر به ارائه آثاری با محوریت خلاقیت شد. در حالی که پیش از این، برخی از آثار فاقد ارزش هنری بودند و نه با نیازهای بازار تناسب داشتند و نه پاسخگوی نیازهای جامعه بودند. در نتیجه، نه تولیدکنندگان از این استقبال می‌کردند و نه جامعه، تا جایی که حتی مخاطبان عام نیز این آثار را نمی‌پسندیدند.

لطفی ادامه داد: این مسئله تا آنجا پیش رفت که رئیس اتحادیه پوشاک تهران با دیدن برخی آثار اعلام می‌کرد این طرح‌ها بسیار مناسب هستند اما وقتی بحث تولید انبوه و عرضه به بازار پیش می‌آمد، دیگر موافقتی وجود نداشت. اینجا بود که ارتباط میان طراح، تولیدکننده و بازار قطع می‌شد. برای حل این مشکل، باید زمین جدیدی طراحی شود تا ارتباط مؤثری بین این حلقه‌ها ایجاد گردد. تنها در این صورت است که می‌توان «امتداد اجتماعی» مورد نظر را مشاهده کرد.

وی افزود: با بررسی و مشورت با کارشناسان، صنعتگران، افراد صنفی و اساتید دانشگاه مرتبط با حوزه مد و لباس، به این نتیجه رسیدیم که در این طرح، باید به ویژندها (برندها) توجه ویژه‌ای شود و آن‌ها را در جشنواره مشارکت داد. برندها باید فرصت داشته باشند تا توانمندی‌های خود را به نمایش بگذارند. اگر برندهای مطرح وارد این عرصه شوند، متوجه خواهند شد که باید در طراحی‌های خود دقت بیشتری به خرج دهند و طراحی‌های نوآورانه را وارد برند خود کنند. این امر منجر به ایجاد و توسعه اتاق طراحی در این برند خواهد شد.

دبیر سابق کارگروه ساماندهی مد و لباس فجر گفت: مشکل اصلی ما، ضعف در طراحی است. بسیاری از برندها به معنای واقعی کلمه، طراحی ندارند و صرفاً به کپی‌کاری می‌پردازند. خلاقیت چندانی در کارها دیده نمی‌شود. بنابراین، باید به طراحی توجه ویژه‌ای شود. برندها باید تیم‌های طراحی حرفه‌ای تشکیل دهند. این تیم‌ها، لزوماً خودشان برند نیستند، بلکه گروه‌هایی از افراد متخصص هستند که با همکاری یکدیگر، محصولی کامل و با کیفیت ارائه می‌دهند.

وی افزود: در تبلیغات لباس، معمولاً اجزای مختلف لباس (از کلاه تا اجزای لباس اعم از بالاپوش و شلوار) به همراه کیف، کفش و زیورآلات، به‌صورت همخوان (ست شده) ارائه می‌شوند. چرا برندها نباید در جشنواره نیز به همین شکل حضور یابند؟ در جشنواره‌های گذشته، محصولات به صورت جداگانه ارائه می‌شدند، در حالی که ۱۴۰۲ بر ارائه یک استایل کامل تأکید شد. به همین دلیل، داور استایلیست داشتیم. هر چند او از سطح کیفی آثار گلایه داشت اما به او اطمینان دادیم که این اولین سال است و به‌تدریج کیفیت آثار افزایش خواهد یافت.

لطفی گفت: برندهای موفق، به بازار متصل هستند و آنها باید ارتقا یابند. هدف جشنواره باید جذب برندهای مطرح بازار به جشنواره باشد. برای این کار، باید جذابیت و محتوای مناسبی مثل بیانیه مضامین (فشن بوک) ارائه دهیم و شرایطی را فراهم کنیم تا آن‌ها با علاقه‌مندی در جشنواره شرکت کرده و آثارشان را در معرض داوری قرار دهند. این امر زمینه‌ساز ارتقای سطح طراحی خواهد بود.

وی ادامه داد: یکی از راه‌های جذب برندها به جشنواره، کمک به دیده شدن و معرفی بهتر آن‌هاست. اگر به یاد داشته باشید ما از آثار ارسالی به جشنواره عکاسی کردیم و این تصاویر را در آگهی نماها (بیلبوردها) و تابلوهای تبلیغاتی سطح شهر تهران به نمایش گذاشتیم. این تبلیغات با نام برندها و ذکر حضور آن‌ها در جشنواره مد و لباس فجر انجام شده است. اگر یک برند بخواهد به تنهایی یک بیلبورد را از شهرداری یا یک مؤسسه تبلیغاتی اجاره کند، هزینه‌های زیادی را باید متقبل شود. همچنین، آیا شهرداری با توجه به مقررات موجود، اجازه تبلیغات لباس بانوان را می‌دهد؟ بنابراین، جشنواره به برندها کمک می‌کند تا دیده شوند. این یکی از مزایایی است که برندها می‌توانند با حضور در جشنواره از آن بهره‌مند شوند.

دبیر سابق کارگروه ساماندهی مد و لباس فجر گفت: پس از ویژندها مخاطب بعدی ما در جشنواره تیم‌های طراحی هستند. یک طراح، عضوی از تیم طراحی است. این تیم‌های طراحی، در صورت شرکت در جشنواره با هدف‌گذاری صحیح، می‌توانند در یک بازه زمانی یک تا چند ساله، به یک برند کوچک یا متوسط تبدیل شوند. جشنواره می‌تواند این فرصت را برای آن‌ها فراهم کند، به شرط اینکه به دستورالعمل جشنواره مد و لباس فجر پایبند باشیم. البته این دستورالعمل، وحی منزل نیست و ممکن است ایراداتی داشته باشد. اما وقتی خط مشی‌ای برای جشنواره در نظر گرفته می‌شود، باید حداقل سه تا پنج سال با همان روال پیش رفت. آسیب‌های احتمالی را شناسایی کرد و در صورت وجود آسیب‌های جدی، در مورد آن تجدید نظر اساسی شود. در غیر این صورت، اگر رویه قابل قبولی داشته باشیم، می‌توانیم مانند هر برنامه انسانی، ضعف‌های موجود را برطرف کنیم و به اصل دستورالعمل پایبند بمانیم.

لطفی گفت: ما آئین‌نامه جدید را به امضا و ابلاغ وزیر ارشاد رساندیم که با عوض شدن دولت‌ها، وزرا و تیم‌های مختلفی که در کارگروه می‌آیند، این تغییرات و سلیقه‌ای برخورد کردن با جشنواره به حداقل برسد. این مواردی که خدمت شما عرض کردم، روی ارتباط جشنواره با بازار در پاسخگویی به نیازهای بازار و جامعه اثر دارد و این زمانی محقق می‌شود که منطبق با آئین‌نامه جشنواره باشد. تقریباً در آئین‌نامه همه این موارد دیده شده بود.

وی افزود: اگر به پوشش و پوشاک مقداری ریشه‌ای فکر کنیم، دیگر نگران فصل گرم نمی‌شویم بلکه به مجموعه‌ها (کالکشن ها) یی فکر می‌کنیم که می‌توانیم توسط ویژندها و طراحان برجسته خودمان مبتنی بر طراحی‌های بومی و خودجوش در چارچوب ارزش‌ها و فرهنگ بومی که خودمان داریم ارائه می‌دهیم. پس این نحوه صورت‌بندی که ما باید به اینجا برسیم. ولی تا وقتی که به اینجا نرسیده‌ایم، دائم باید فکر کنیم که الان تابستان می‌شود، احتمالاً ناهنجاری‌هایی یا در سطح خیابان یا در ویترین‌ها و بازارها و مجموعه‌های جدیدی که ارائه می‌شود، مواجهیم. چه کار کنیم برهنگی نباشد؟! چه کار کنیم بدحجابی نباشد؟! درصورتی‌که به‌جای اینکه مقطعی کوتاه فکر کنیم، باید مقداری به هدف ایجاد کارگروه که ایجابی بوده است فکر کنیم و بیندیشیم که اتفاقاً چه فصل سرد و چه فصل گرم به مثابه یک موقعیتی برای ارائه خلاقیت جدید است. اما اکنون متأسفانه صرفاً برای ما تهدید شده است.

وی افزود: کشورهای همسایه، به ویژه در کشورهای پایین خلیج فارس که در حوزه فشن فعالیت می‌کنند، چگونه دارند عمل می‌کنند؟ نمی‌گویم گام‌به‌گام از آن‌ها تقلید کنیم، اما باید طراحی داشته باشیم. در طرح تحولی که در زمان مسئولیت ما بود، این تحول را در نظر گرفتیم. ابرمسئله ما غلبه مد غربی در بازار بود. معضلی که در پی آن می‌آید کپی‌کاری است. اینکه برخی می‌گویند ما ترند هستیم؛ آن ترندها وارداتی هستند و اگر ما تغییراتی اعمال کنیم یا نکنیم، به همین شکل به بازار می‌آیند و این معضل اصلی است.

لطفی گفت: ما باید قدرت و خلاقیت طراح و طراحی‌مان را ارتقا دهیم. این چاره کار است و کارگروه برای همین ساخته شده است و باید در این زمینه بسترسازی انجام دهد. وقتی این بسترسازی انجام شد و زمینه‌سازی برای پیشنهادات ایجابی صورت گرفت، آن موقع می‌تواند با موارد ناهنجار مواجه شود. البته نه اینکه الان نتواند؛ اشتباه نشود، الان با برخی از موارد ناهنجار مواجه بوده و آن‌ها را محدود کرده است. اما وقتی که حاکمیت پیشنهاد ایجابی و زمینه‌ساز موارد ایجابی را هم داشته باشد و زمینه‌سازی و تسهیل‌گری کند، آن موقع اقدامات سلبی شما مؤثر خواهد بود.

وی ادامه داد: ولی وقتی که اهداف و اقدامات ایجابی از حاکمیت دیده و ارائه نشود و صرفاً به موارد سلبی محدود شویم، نتیجه همین نظارت‌هایی خواهد بود که پسینی است. ای کاش پیشینی بودند. ما صرفاً نظارت‌های پسینی را شاهد هستیم که آن‌ها اثربخش نیستند و اگر متخلفان در روی زمین محدود شوند، اقدامات زیرزمینی انجام می‌دهند.

دبیر سابق کارگروه ساماندهی مد و لباس گفت: در حوزه نظارت، پیشنهاداتی در زمان مسئولیت ما با محوریت شناسه شیما وجود داشت که این شناسه شیما، به ویژه در پرتال تولیدکنندگان که به شناسه کالا قرار بود متصل شود، متأسفانه هنوز بعد از دو سال محقق نشده و فکر می‌کنم از دستور کار کارگروه هم خارج شده است. بحث نظارت پیشینی باید مطرح شود.

وی افزود: به‌جای اینکه با ویترین‌ها و متردین سطح خیابان مواجه شویم، باید مانند شناسه کالا، که کالایی را از بدو تولید و وارداتش شناسایی می‌کند، شناسه‌ای دریافت کنیم که نشان دهد کالای قاچاق یا واردات غیرقانونی نیست و تولید داخل است. ما باید شناسه‌ای مانند شابک در حوزه کتاب داشته باشیم که برای لباس در مرحله طراحی، تولید و واردات نیز وجود داشته باشد.

لطفی گفت: از ابتدای زنجیره‌ی ارزش پوشاک باید چاره‌جویی شود و نه اینکه اجازه دهیم این توزیع در تیراژ بالا انجام شود و بعد بگوییم که نمی‌توان برخورد کرد. مشخص است که در حوزه لباس و در سطح بازار نمی‌توان به آن معنا برخورد کرد و مواجهه موفق و مؤثری داشت. لذا اگر آن سیاست نظارت پیشینی با قوت پیگیری شود و جلو برود، به نظر من از برخوردهای مقطعی و فصلی جلوگیری خواهد شد و ما دیگر بی‌نیاز خواهیم شد و کارهای مؤثری خواهیم داشت.