توجه به مسائل معاصر در حوزه های علمیه به رویه تبدیل شده است

حجت الاسلام اثنی عشری رئیس دفتر فقه معاصر حوزه های علمیه در گفت وگو با خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا،  با اشاره به سالگشت یک صدمین سال بازتاسیس حوزه علمیه قم اظهار داشت: ناگفته نماند که عمر حوزه علمیه قم بیش از ۱۲۰۰ سال بوده و فراز و نشیب‌های فراوانی داشته است؛ اما در یک صد سال اخیر با اقدام مرحوم آیت الله شیخ عبدالکریم حائری، احیای مجددی را در قم شاهد بودیم که بحمدالله تا به امروز، حتی دوران سخت رضاخان و پهلوی دوم نتوانست مانع رشد و استقرار و استمرار این حوزه مقدسه شود.

وی افزود: این از برکات تلاش و حضور همه بزرگانی بود که در ایام انقلاب اسلامی تلاش کردند و نتیجه آن به لطف خدای متعال انقلاب اسلامی ایران قطع شده و بعد از آن نیز این گسترش و توسعه را با سرعت مناسب در حوزه علمیه قم می‌بینیم و امیدواریم این حوزه مقدسه به همین منوال و بهتر از گذشته مسیر رشد و تعالی خودش را طی کند.

رئیس دفتر فقه معاصر حوزه های علمیه با اشاره به تحولات شکل گرفته در حوزه علمیه قم در یکصدسال گذشته بیان داشت: حوزه های علمیه در ساحت‌های مختلف، موفقیت‌های متنوعی را داشته است که بسیاری از این ساحت ها بیان و تشریح شده است؛ اما در ساحت تولید علم و خط اصلی فقاهت، اتفاقی که در شهر قم افتاد و متفاوت از گذشته است، توسعه توجه به نیازهای فقهی تمدن اسلامی است که بلکه می توان گفت که بیش از نیازهای فقهی چهارچوب‌ها و تبیین ساحت‌های مختلف تمدن اسلامی است.

وی افزود: ما زحمات فقهای عظام در یکصد سال اخیر را در اعلا درجه خود می‌دانیم؛ اما این زحمات علمی، اندک اندک به این سمت رسیده که توجه به موضوعات جدید در عالی‌ترین سطوح آموزشی دروس خارج فقه و اصول به یک رویه تبدیل شده است و هر روز موضوعات جدیدتر بعد از تحقیقات توسط محققین در موضوع شناسی در دستور کار مباحث فقاهتی قرار می‌ گیرد؛ جدای از اینکه مراکزی متخصص در مسائل موضوع شناسی و لجنه‌های علمی در ساحت‌های مختلف از مرکز مدیریت حوزه تا مدارس علمیه تشکیل شده است که این، مسئله بسیار مهم و اتفاق بسیار بزرگی است.

حجت الاسلام اثنی عشری عنوان کرد: ما می‌توانیم امیدوار باشیم به احیای نقش جامع حوزه علمیه؛ چراکه امروز حوزه علمیه، با سابقه‌ترین نهاد آموزشی ایران اسلامی و یکی از با سابقه‌ترین‌ها در جهان است که روش، موضوعات و جامعیت حوزه‌های علمیه، روش خاص علمی است که متفاوت از دانشگاه ها می باشد.

حفظ سنت‌های اصیل علمی حوزه

رئیس دفتر فقه معاصر حوزه های علمیه ابراز کرد: حوزه علمیه با سابقه بیش از هزار سال، همچنان مسیر اصلی خود را با حفظ سنت‌های اصیل علمی خود ادامه می دهد؛ چراکه حوزه های علمیه دوران‌های متعددی داشته است که از حمله مغول ها به مراکز علمی حوزوی در ایران و در غیر ایران گرفته تا دوران قاجار - که ضعف‌های علمی و ضعف‌های مدیریتی سبب شد که نهادهای موازی حوزه‌های علمیه راه‌اندازی شوند - حوزه های علمیه تلاش کردند تا روش خاص علمی خود را حفظ و دنبال کنند. وقتی این تاریخ بلند را نگاه می کنیم، می‌بینیم که حوزه علمیه - با اینکه برایش رقیب ساختند- تلاش کرد تمام این دروسی که در حوزه های علمیه تدریس می شود را در دانشگاه ها نیز جا بیندازد.

وی خاطرنشان کرد: امروز در اکثر کشورهای اسلامی فقط یک نظام دارید. نظام جامع دانشگاهی؛ حتی کسانی که می‌خواهند علوم شرعی بخوانند در کلیه علوم شرعی درس می‌خوانند، در دانشکده شهریه دانشگاه، علوم شهریه یا قسم علوم شرعی از یک دانشگاه درس می‌خوانند و ما این را مکرر در بیرون از ایران در جلساتی که در عمان و جاهای دیگر داشتیم، افراد تایید می‌کردند که حتی دانشگاه الازهر مصر هم یک منهج دانشگاهی را در پی گرفته و تبدیل به دانشگاه شده است؛ اما حوزه علمیه شیعه، بحمدالله با وجود این رقبا و با وجود اینکه در مراحل طولانی تاریخ حاکمیت تلاش جدی کرد تا همچنان راه خود را به صورت اصیل ادامه دهد. حوزه های علمیه در طول بیش از 1000 سال موجودیت خود، تنها نهاد آموزشی کشور بوده و با جامعیت علوم بر منهج خود حرکت کرده است. بسیاری از بزرگان همچون صاحب مجمع البیان - که یک تفسیر ماندگاری از خود برجای گذاشت – در احوالات ایشان گفته شده که وی «مشیر بالبنان» هستند؛ یعنی شخصی که در زمان خود تخصص در ریاضیات داشت.

حجت الاسلام اثنی عشری با بیان این که در دوران گذشته به خاطر اینکه حاکمیت، همه قوت خود را بر سر دانشگاه گذاشت، توسعه‌هایی در علوم دانشگاهی داشتیم و حوزه‌های علمیه بخش هایی از علوم و فنون از حوزه های علمیه خارج شد که این، ضرباتی بود که سوء مدیریت حاکمیت بر حوزه های علمیه زد که مدت طولانی نیز ادامه داشت و ما هم توقع نداریم، اتفاقی که در طول نزدیک ۲۰۰ سال اخیر قبل انقلاب ایران حادث شده است، الزاماً با ۳۰ یا 40 سال، به طور کامل برگشت داده شده و اصلاح شود؛ چراکه اصلاح خسارت ها، زمانبر بوده و تلاش های بسیاری را می طلبد.

تحولات بزرگ حوزه های علمیه بعد از انقلاب اسلامی

رئیس دفتر فقه معاصر حوزه های علمیه اظهار داشت: امروز به برکت انقلاب اسلامی می‌توان تحولات بزرگی را در حوزه های علمیه مشاهده کرده و جایگاه حوزه علمیه را در منظومه دانش با حفظ رسالت‌های خود، احیا نمود؛ نه فقط علوم ریاضی و علوم فنی از حوزه‌های علمیه، مرکزیت اصلی خود را از حوزه‌های علمیه جدا کرده؛ بلکه بسیاری از علوم انسانی هم، مدت زمانی چنین مسیری را رفته است. بعد از انقلاب اسلامی به خاطر تحول بزرگی که در جهان اتفاق افتاد، برخی از علوم به صورت واقعی و با جهاد علمی بزرگان ما در این ۴۰ سال به حوزه‌های علمیه، برگشت داده شد؛ هرچند که ممکن است که هنوز برخی هسته اصلی علمی خود را دانشگاه ها بدانند و برخی هم در حوزه های علمیه

وی اظهار داشت: مدیریت، فکر و هسته اصلی نباید از حوزه های علمیه بیرون رود که بحمدالله نرفته است. اجرای این اهداف نیاز به داشتن سیاست و مدیریت کلان دارد. امروز بزرگان ما با تحولاتی که در فقه معاصر و نهادهای علمی حوزه انجام دادند، می توان گفت که توجه به مسائل معاصر، در حوزه های علمیه «رویه» شده است و رویه شدن این حرکت علمی، پدیده مبارکِ جدید است

حجت الاسلام اثنی عشری افزود: اگر ما این مسیر را در موضوع شناسی های تخصصی با روش فنی، دقیق پیش ببریم، می‌توانیم به تناسب، هسته‌های مرکزی علمی در سایر فنون نیز به حوزه‌های علمیه برگردانیم و منتظر خروجی‌های فاخر باشیم که متفاوت از خروجی‌های دانشگاهی باشد.

وی با اشاره به بحران سال ۲۰۰۸ در آمریکا و ضربه اقتصادی و مردم بی‌خانمان این کشور ابراز کرد: در این سال، میلیون ها آمریکایی ضربه اقتصادی خورده و بی‌خانمان شدند، توجه به بازگشت به مارکسیست و بازنگری در کتاب‌های مارکسیسم و توجه به آن ها، در دنیا در نمودار ۹۰ درجه که اوج محسوب می شود، رشد کرد؛ زیرا واضح شد که بحث‌های دانشگاهی موجود پاسخگو نیست و اندیشمندان دنبال نظریات دیگری بودند و چون تنها نظریه رقیب غرب را مارکسیسم می‌دانستند، ولی دوباره برگشتند ببینند اگر انحراف فکری و اعتقادی را کنار گذارند، می‌توانند نظریات اقتصادی آن را استفاده کنند یا نه؟ 

رئیس دفتر فقه معاصر حوزه های علمیه افزود: آقای کوهن در کتاب ساختارهای انقلاب‌های علمی جهان می گوید وقتی تلاطم‌هایی در دانش رخ می دهد، راه برای نظریات رقیب باز می شود. ما امروز در آن نقطه‌ایم و در یک نقطه پیچ حساس و جذاب تاریخ هستیم؛ چراکه حوزه‌های علمیه با سرعت به سمت احیای نقش جامع علمی سابق حرکت می‌کنند. اگر ما بتوانیم با این نگاه مدیریت کلان علمی را جلو ببریم، می‌توانیم بگوییم این تحولی که اتفاق افتاده به تحولات بزرگ تر نیز ختم خواهد شد.

قانون اساسی محصول حوزه‌های علمیه

وی با بیان این که قانون اساسی ایران اسلامی محصول حوزه‌های علمیه است، تاکید کرد: شکل گیری قانون اساسی کشور یکی از دستاوردهای حوزه های علمیه است و ۷۰ درصد نویسندگان قانون اساسی در مجلس اول، مجتهدین و فضلای حوزوی بودند. بزرگانی مثل همه اعضای شورای بازنگری قانون اساسی که امام راحل آنها را منصوب کردند، به جز دو نفر همه از روحانیت بودند.

حجت الاسلام اثنی عشری افزود: در قانون اساسی ایران اسلامی چون فقها دخالت داشتند، چهارچوب‌های اصلی نظریات تمدن اسلامی را به صورت بسیار روشن می توان دید. این یکی از نمونه های بسیار خدمات و دستاوردهای حوزه های علمیه است.