حجت‌الاسلام خوش‌نظر مطرح کرد؛
رسانه‌ها؛ پل بازنمایی جهانی اربعین حسینی
استاد حوزه علمیه در گفت‌و‌گو با خبرگزاری رسا اربعین حسینی را نه صرفاً یک مراسم مذهبیبلکه یک حرکت جهانی، اخلاقی و تمدن‌ساز معرفی کرد و تأکید نمود: رسانه‌ها وظیفه دارند جلوه‌های انسانی، ایثار و مقاومت این واقعه عظیم را به مخاطبان جهانی منتقل کنند.
اشاره: اربعین یک ظرفیت بی‌نظیر تمدن‌ساز و تبیین‌کننده گفتمان انقلاب اسلامی در جهان اسلام است. این حرکت عظیم جمعی تجلی عملی اصولی همچون وحدت، عدالت‌خواهی، مقاومت در برابر ظلم، ایثار و خدمت بی‌منت است و نشان می‌دهد که تمدن اسلامی بر پایه ارزش‌های انسانی و اخلاقی شکل می‌گیرد. از سوی دیگر بازنمایی جهانی اربعین و رسانه‌ای کردن آن به زبان‌ها و قالب‌های مختلف می‌تواند پیام انقلاب را از حالت شعار به تجربه‌ای ملموس برای ملت‌ها تبدیل کند. اربعین همچنین با جبهه مقاومت و مبارزه علیه ظلم در جهان پیوند دارد و ادامه مسیر عاشورا و پیام امام حسین (ع) را نشان می‌دهد. با تقویت محتواهای چندزبانه، رسانه‌ای و معرفتی، الگوسازی رفتاری زائران و پیوند پیام اربعین با مسائل روز این حرکت می‌تواند به ابزار مؤثری برای انتقال ارزش‌ها، سبک زندگی اسلامی و گفتمان انقلاب اسلامی در سطح جهانی تبدیل شود.
درهمین راستا خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، با حجت الاسلام سید علی خوش نظر استاد حوزه علمیه گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه تقدیم خوانندگان فرهیخته خواهد شد:
رسا ـ راهپیمایی اربعین را چگونه می‌توان یک ظرفیت تمدن‌ساز در جهان اسلام دانست؟
اربعین نه تنها یک ظرفیت عظیم تمدن‌سازی در جهان اسلام را نشان می‌دهد بلکه می‌توان گفت هیچ پدیده‌ای بهتر از آن توان چنین تأثیری را ندارد. این موضوع با توجه به چند ویژگی کلیدی این رویداد کاملاً مشهود است:
اولین ویژگی اربعین تجلی عملی مفهوم امت واحده است. میلیون‌ها نفر از ده‌ها و صدها کشور با زبان‌ها، فرهنگ‌ها و مذاهب مختلف بدون توجه به مرزهای سیاسی و قومی در مسیر اربعین گرد هم می‌آیند؛ این خود نمونه‌ای عینی از همگرایی امت اسلامی است که نقش حیاتی در فرآیند تمدن‌سازی دارد.
ویژگی دوم تمرین و نمایش سبک زندگی اسلامی در طول مسیر اربعین است. ایثار، مواسات، همزیستی مسالمت‌آمیز، خدمت بی‌منت و اخلاق حسینی همگی در بالاترین سطح در این حرکت جمعی تجلی می‌یابند. این مولفه‌ها نمونه‌ای از الگوی زیست اجتماعی هستند که هر تمدنی به آن نیازمند است و در اربعین به وضوح نمایان می‌شوند.
ویژگی سوم پیوند میان معنویت، سیاست و عدالت‌خواهی است. اربعین علاوه بر اینکه یک عبادت جمعی است پیام روشنی علیه ظلم، فساد و اشغالگری در جهان دارد. این ترکیب معنویت و عدالت‌خواهی ستون فقرات تمدن الهی و اسلامی است و در اربعین به بهترین شکل بروز می‌کند.
چهارمین ویژگی الهام‌بخشی اربعین برای جنبش‌های جهانی است. جلوه‌های جهانی این رویداد می‌تواند ملت‌ها را در مقاومت علیه استبداد و ایجاد جامعه‌ای که کرامت انسانی در آن اصل است تشویق کند. از این منظر اربعین نه تنها یک الگوی برجسته بلکه یکی از بهترین نمونه‌های دستیابی به تمدن نوین اسلامی در جهان اسلام به شمار می‌آید.
رسا ـ رسانه‌ها در بازنمایی جهانی اربعین چه وظیفه‌ای بر دوش دارند؟
اولین وظیفه تبدیل اربعین از یک واقعه صرفاً مذهبی به یک گفتمان جهانی است. اربعین باید فراتر از مرزهای جغرافیایی عراق و جامعه شیعی دیده شود و به عنوان یک حرکت انسانی، اخلاقی و ضد ظلم معرفی گردد؛ رویدادی که پیام آن برای همه آزادگان جهان قابل فهم باشد. این وظیفه بر دوش رسانه‌هاست تا جلوه جهانی اربعین را به تصویر بکشند.
دومین وظیفه مقابله با جریان‌های تحریف و سانسور است. رسانه‌های غربی و صهیونیستی معمولاً یا اربعین را نادیده می‌گیرند یا کوچک می‌شمارند و آن را صرفاً به یک آیین قومی- مذهبی محدود می‌کنند. رسانه‌ها باید این حلقه سانسور را بشکنند و تصویر واقعی گستره و اهمیت اربعین را نشان دهند.
سومین مسئولیت رسانه‌ها برجسته کردن ابعاد اخلاقی و تمدن‌ساز اربعین است. ایثار، خدمت بی‌منت و دیگر ارزش‌های اجتماعی که در این حرکت جمعی تجلی می‌یابد باید به گونه‌ای به مخاطب نشان داده شود که اربعین به عنوان نمونه‌ای زنده از تمدن اسلامی در ذهن جهانیان ثبت شود.
چهارمین نکته پیوند اربعین با مسائل روز و جریان‌های معاصر است. رسانه‌ها می‌توانند از ظرفیت اربعین برای تقویت گفتمان مقاومت، مبارزه با استکبار، استعمار و اشغالگری استفاده کنند و آن را با حوادثی مثل مسئله فلسطین و ظلم‌های دوران معاصر مرتبط سازند. این ارتباط‌سازی یکی از وظایف مهم رسانه‌ها در تبیین اهمیت جهانی اربعین است.
رسا ـ از نظر شما مهم‌ترین آسیب فرهنگی در این مسیر چیست و چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟
به نظر من مهم‌ترین آسیب فرهنگی که در مسیر اربعین ممکن است رخ دهد کمرنگ شدن پیام و محتوای اصلی این حرکت است. وقتی اربعین به یک آیین صرفاً احساسی یا حتی یک گردشگری مذهبی تبدیل شود و فلسفه قیام امام حسین (علیه‌السلام) - شامل احیای دین، مبارزه با ظلم و شکل‌گیری امت واحد - به حاشیه رود این رویداد عظیم از ظرفیت تمدن‌سازی خود فاصله می‌گیرد.
برای جلوگیری از این آسیب پیشنهاد می‌شود که در کنار راهپیمایی و مناسک، محتوا و معرفت تقویت شود. به‌عنوان مثال می‌توان موکب‌هایی ویژه با محوریت رسانه و محتوای چندزبانه ایجاد کرد تا پیام اصلی حرکت - احیای دین و مبارزه با ظلم - به شکل مؤثر منتقل شود. همچنین الگوسازی رفتاری در مسیر اربعین اهمیت دارد؛ همه زائران و موکب‌ها باید با اخلاق، ایثار و مواسات پیام واقعی اربعین را عملی کنند.
نکته مهم دیگر پیوند دادن پیام اربعین با مسائل روز امت اسلامی است؛ از فلسطین و یمن گرفته تا مقابله با اسلام‌هراسی در غرب. هدف این است که محور اصلی اربعین یعنی ادامه مسیر حضرت اباعبدالله (علیه‌السلام) توسط حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) و امام زین‌العابدین (علیه‌السلام) در ذهن و عمل زائران کمرنگ نشود و همواره زنده بماند.
رسا ـ آیا فعالیت‌های فرهنگی در اربعین پاسخگوی نیاز زائران است؟ چه خلأهایی احساس می‌کنید؟
به طور کلی فعالیت‌های فرهنگی در اربعین هم متنوع و ارزشمند هستند و هم قابل ستایش اما به نظر من پاسخگوی همه نیازهای فکری و معرفتی زائران نیستند. همان‌طور که مشخص است بیشتر برنامه‌ها بر شور و احساسات مذهبی تمرکز دارند و بخش بینش، تحلیل و تبیین ابعاد تمدنی و سیاسی اربعین کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
از جمله خلاهایی که دیده می‌شود فقدان محتوای چندزبانه و بین‌المللی برای زائران غیرعرب و غیرایرانی است. همچنین برنامه‌ریزی منسجمی برای انتقال پیام اربعین به فضای رسانه‌ای وجود ندارد و گفت‌وگوهای بین‌فرهنگی میان زائران از ملت‌های مختلف به اندازه کافی شکل نمی‌گیرد. روایت منسجمی از پیوند اربعین با مسائل روز جهان اسلام نیز بسیار کمرنگ است.
پیشنهاد من این است که یک شبکه فرهنگی و رسانه‌ای بین‌المللی ویژه اربعین تشکیل شود که نه تنها برنامه‌ها و محتواهای موکب‌ها را تغذیه کند بلکه برنامه‌های فکری کوتاه‌مدت و طولانی‌مدت را نیز طراحی و اجرا کند. این اقدام می‌تواند تا حد زیادی این خلاها را پر کند و پیام واقعی و تمدنی اربعین را به مخاطبان جهانی منتقل سازد.
رسا ـ چگونه می‌توان از ظرفیت اربعین در تبیین گفتمان انقلاب اسلامی بهره برد؟
اولاً اربعین یک تجلی عینی از اصول انقلاب اسلامی است. ارزش‌هایی مانند وحدت، عدالت‌خواهی، مقاومت در برابر ظلم، مساوات، همدلی و خدمت بی‌منت در مسیر اربعین به زیباترین شکل مشاهده می‌شوند. این رفتارها همان اصولی هستند که انقلاب اسلامی بر اساس آن‌ها شکل گرفته و از این طریق می‌توان از اربعین برای تبیین گفتمان انقلاب بهره برد.
ثانیاً بازنمایی جهانی اربعین می‌تواند نقش مؤثری در تبیین گفتمان انقلاب داشته باشد. وقتی اربعین به زبان‌ها و قالب‌های مختلف به جهان معرفی شود پیام انقلاب اسلامی از حالت شعار به یک تجربه ملموس برای ملت‌ها تبدیل می‌شود. مردم با مشاهده سبک زندگی و روحیه انسانی اربعین با اهداف و ارزش‌های انقلاب اسلامی در زندگی روزمره آشنا می‌شوند.
نکته سوم پیوند اربعین با جبهه مقاومت به ویژه مسئله فلسطین است. این ارتباط نشان می‌دهد که گفتمان انقلاب اسلامی ادامه خط عاشورا و مسیر امام حسین (ع) است و مبارزه علیه ظلم امروز در میدان‌های مقاومت از جمله یمن، فلسطین، غزه، لبنان و ایران اسلامی ادامه دارد. اربعین ظرفیت انتقال این پیام ایستادگی در برابر ظلم را دارد.
در نهایت اربعین می‌تواند ابزار مهمی برای تبیین گفتمان اصلی انقلاب اسلامی یعنی استقلال و آزادی بشریت از سلطه استکبار و ظالمان جهان باشد. این ظرفیت‌ها در اربعین به خوبی برای تبیین اهداف و ارزش‌های انقلاب قابل استفاده هستند.
ارسال نظرات