نسخه قرآن برای افزایش تاب‌آوری اجتماعی؛ وفاداری به نظام و دشمن‌شناسی است

به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، دویست و هفتاد و دومین کرسی آزاداندیشی با موضوع «گفتمان مقاومت» و محوریت هفتمین جلسه تفسیر سوره فتح، با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محسن مهاجرنیا، رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر، در دانشگاه طلوع مهر قم برگزار شد.

این استاد حوزه و دانشگاه، سخنان خود را با تبیین یکی از برکات بنیادین انقلاب اسلامی آغاز کرد و اظهار داشت: یکی از تحولات فوق‌العاده انقلاب، تبدیل نگاه به دانش‌ها از رویکرد فردی به نگاه اجتماعی بود. برای مثال، فقه ما قبل از انقلاب عمدتاً به احکام شخصی می‌پرداخت، اما انقلاب، فقه حکومتی و سیاسی را برای حل مسائل کلان جامعه به میدان آورد. این تحول در حوزه تفسیر نیز رخ داد.

تفسیر «فتح مبین»؛ پیروزی برای حاکمیت اسلامی نه شخص پیامبر

وی افزود: در تفاسیر گذشته، آیه «إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُّبِينًا» را پیروزی برای شخص پیامبر(ص) معنا می‌کردند. اما نگاه برآمده از انقلاب این پرسش را مطرح می‌کند که پیروزی برای یک فرد به تنهایی چه کاربردی دارد؟ پیامبر به اعتبار رهبر جامعه و امام امت، نیازمند پیروزی است. بنابراین، خداوند به رسول‌الله به عنوان حاکم اسلامی و به کل حکومت نوپای مدینه، وعده فتح می‌دهد، نه یک شخص.

حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا، محور اصلی بحث خود را بر آیه چهارم سوره فتح، «هُوَ الَّذِي أَنزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ» متمرکز کرد و گفت: در نگاه سیاسی و اجتماعی، «مؤمنین» صرفاً افرادی که ایمان آورده‌اند نیستند، بلکه به معنای شهروندان جامعه اسلامی و آن جمعیتی هستند که در حدیبیه همراه پیامبر بودند. بر این اساس، «سکینه» یک آرامش فردی نیست، بلکه آرامش، ثبات و انسجامی است که خداوند بر کلیت جامعه و هویت جمعی آن نازل می‌کند.

این پژوهشگر انقلاب اسلامی در تشریح آثار و برکات این سکینه اجتماعی بیان داشت: وقتی آرامش بر یک جامعه نازل می‌شود، وفاداری آن جامعه به رهبری و حاکمیت تثبیت می‌گردد. بیعت مجدد رضوان در آن شرایط سخت، دقیقاً اعلام وفاداری و رضایت مردم از حکومت اسلامی بود که مشروعیت آن را تقویت کرد.

از اتحاد ملی تا افزایش تاب‌آوری در برابر مشکلات

وی با اشاره به شرایط بحرانی صلح حدیبیه، تصریح کرد: در وضعیتی که جامعه دچار تشویش و تفرقه شده بود، این سکینه الهی به یک قدرت جمعی و وفاق ملی تبدیل شد و همه را پشت سر پیامبر متحد کرد. این پدیده مشابه اتحاد خودجوشی بود که در جنگ دوازده روزه اخیر شاهد بودیم؛ جایی که افراد با گرایش‌های مختلف، بدون نیاز به تبلیغات، برای دفاع از کشور و حاکمیت یکپارچه شدند.

رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر، افزایش صبر و تاب‌آوری جامعه را از دیگر نتایج نزول سکینه دانست و افزود: سوره فتح به ما می‌آموزد که در بحران‌ها محکم بایستیم و کم نیاوریم. وقتی خداوند می‌فرماید فتح مبین دادیم تا تاب‌آوری شما در برابر مشکلاتی مانند بی برقی و فشارهای اقتصادی بالا برود، این جوهره گفتمان مقاومت است.

گذار از هیجان به عقلانیت و ارتقاء بصیرت

حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا با بیان اینکه این آرامش، ترس و اضطراب دائمی را از جامعه ریشه‌کن کرد، گفت: جامعه‌ای که تا پیش از آن در جنگ‌های پیاپی به سر می‌برد و مسلمانانش با تکیه بر اسلحه می‌خوابیدند، با صلح حدیبیه به ثبات و امنیت رسید. این آرامش، جامعه را از شرایط هیجانی و واکنش‌های احساسی خارج کرد و زمینه را برای برنامه‌ریزی عقلانی فراهم ساخت. پیامبر پس از این صلح بود که با فراغ بال به سران امپراتوری‌های بزرگ نامه نوشت و اسلام را جهانی کرد.

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: یکی دیگر از آثار این سکینه، افزایش بصیرت و درک عمیق از حقایق بود. سطح فکری جامعه ارتقا یافت و مسلمانان از هدف کوتاه‌مدت زیارت، به افق‌های بلندی همچون فتح مکه و جهانی شدن دین اندیشیدند.

وی به آثار ملموس این آرامش در روابط انسانی اشاره کرد و گفت: این سکینه الهی، قدرت بخشش و رها کردن کینه‌ها را در مسلمانان ایجاد کرد. اوج این تحول در فتح مکه بود که پیامبر(ص) پرچم «الیوم یوم المرحمة» (امروز روز بخشش است) را برافراشت و از دشمنان خونین خود گذشت. این آرامش، خشم‌ها را مدیریت و مهربانی و همدلی را در جامعه افزایش داد.

حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا افزود: همان‌طور که بحران اقتصادی آمار طلاق را بالا می‌برد، آرامش و ایمان نیز موجب بهبود روابط اجتماعی و خانوادگی می‌شود. وقتی سکینه در قلوب مؤمنین نازل می‌شود، محبت میان اعضای خانواده نیز افزایش می‌یابد.

تقویت خودباوری و انگیزه خدمت به دیگران

این پژوهشگر، تقویت حس اعتماد به نفس و خودباوری ملی را از دیگر نتایج این فتح برشمرد و اظهار داشت: جامعه اسلامی به این بلوغ رسید که دیگر کسی نمی‌تواند به آن زور بگوید. این خودباوری، خلاقیت‌ها و نوآوری‌ها را شکوفا کرد و به رشد اقتصادی چشمگیری منجر شد.

وی در پایان با اشاره به تغییر رویکرد مسلمانان از جنگاوری به خدمت، گفت: جامعه‌ای که دیروز هنرش جنگیدن با دشمن بود، امروز با نزول سکینه، به فکر خدمت به دیگران، حتی مخالفان و منحرفان، می‌افتد تا آن‌ها را هدایت کند. این آموزه بزرگ سوره فتح برای امروز ماست که با واقع‌بینی و خیرخواهی، نه با تشر و زبان تند، با کسانی که مسئله دارند مواجه شویم. این نگاه جامع و حکومتی به دین، دستاورد بزرگ انقلاب اسلامی و امام راحل است.

گفتنی است این نشست که هفتمین جلسه تفسیر سوره فتح بود به همت قرارگاه فرهنگی طلوع مهر، مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری قم و اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر در دانشگاه طلوع مهر برگزار شد.