آیت‌الله شب‌زنده‌دار در اجلاسیه معاونان آموزش حوزه‌های علمیه:
کسی را سراغ ندارم که در ابعاد اجتماعی و سیاسی اقوی از رهبر انقلاب باشد
دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه با تأکید بر اینکه ما باید هدایت‌های رهبر معظم انقلاب به حوزه های علمیه را مغتنم بشماریم، تصریح کرد: رهبر معظم انقلاب اسلامی حوزه علمیه و اسلام را می‌شناسند، تجربه مراحل مختلف را در نظام اسلامی پشت سر گذاشته‌اند، بنابراین جامع‌الشرایط هستند و هدایت‌های ایشان اثرگذار خواهد بود.
به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، آیت‌الله محمدمهدی شب‌زنده‌دار، دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه، عصر شنبه ۸ شهریور ۱۴۰۴ در اجلاسیه دو روزه معاونان آموزش حوزه‌های علمیه سراسر کشور در سالن آیت‌الله حائری(ره) مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه در قم با اشاره به روایت شریف امام حسن عسکری(ع) که فرمودند: «اَکْثِرُوا ذِکْرَ اللَّهِ وَ ذِکْرَ الْمَوْتِ وَ تِلَاوَةَ الْقُرْآنِ وَ الصَّلَاةَ عَلَی النَّبِیِّ فَإِنَّ الصَّلَاةَ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ عَشْرُ حَسَنَات» گفت: این روایت شریفه دستورالعملی سلوکی است که چهار عامل کلیدی برای رشد و تعالی معنوی انسان را بیان می‌فرماید. اگر کسی بخواهد در مسیر معنویت گام بردارد و به کمالات انسانی برسد، باید این چهار اصل را در زندگی فردی و اجتماعی خود پیاده کند.
دبیر شورای عالی حوزه های علمیه با تأکید بر اینکه اولین دستورالعمل این روایت شریف «اَکْثِرُوا ذِکْرَ اللَّهِ» است، تصریح کرد: عامل اصلی در تهذیب نفس و رهایی از آلودگی‌های روحی، توجه دائمی به حضرت حق تعالی و کثرت این توجه است. وقتی انسان معرفت خود را نسبت به خداوند بالا برد و حضور دائمی او را درک کرد، در محاسبات فردی و اجتماعی خود مسیر درست را انتخاب می‌کند و ارزش‌های حقیقی را بر امور گذرا و بی‌فایده مقدم می‌دارد.
آیت‌الله شب‌زنده‌دار افزود: اگر باور به لقای الهی و قرب به حضرت حق در وجود انسان تقویت شود، دیگر عقلانی نیست که انسان سرمایه وجودی خود را در ازای امور زودگذر و بی‌ثمر دنیا صرف کند، چراکه چنین رویکردی عین سفاهت است.
امام خمینی (ره) از آغاز جوانی تا پایان عمر، مسیر اخلاص و انجام وظیفه برای رضای الهی را پیمودند و هیچ هدفی جز جلب رضای خداوند نداشتند.
دوری از رذائل اخلاقی با یاد خدا
دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه ادامه داد: توجه به خدای متعال سبب می‌شود که انسان از صفات ناپسندی چون ریا، عجب، تکبر، خودخواهی، دنیاطلبی، حب مقام و شهرت و حتی علاقه به جلب توجه مردم و دست‌بوسی دور شود. زیرا وقتی محبت الهی در دل انسان جای گرفت، طبیعی است که او از هر چیزی که محبوبش آن را نمی‌پسندد، فاصله بگیرد. در این صورت ریشه بسیاری از رذایل اخلاقی از وجود انسان کنده می‌شود و راه برای رشد معنوی هموار خواهد شد.
رسالت اصلی ورود به حوزه‌های علمیه
عضو فقهای شورای نگهبان با بیان اینکه انگیزه نخست ورود به حوزه‌های علمیه، انتخاب مسیر معنویت و حرکت در این راه توسط خود طلاب است، خاطرنشان کرد: در مرحله دوم، روحانیت باید به وظایف خطیر خود در تبلیغ و هدایت جامعه عمل کند. اگر طلاب و روحانیون در درجه نخست خود را مهذب کردند و در مسیر رضای الهی گام برداشتند، آنگاه کلام آنان اثرگذار و نافذ خواهد بود.
مسیر اخلاص و انجام وظیفه امام خمینی
آیت‌الله شب‌زنده‌دار در ادامه به فرمایشی از امام خمینی(ره) اشاره کرد و گفت: امام(ره) در اواخر عمر شریف خود به مرحوم آیت‌الله بهاءالدینی (ره) فرمودند: «خدای متعال همه چیز را در اختیار من قرار داده ولی خودم در اختیار خودم نیستم.» این بیان نشان می‌دهد که امام خمینی (ره) از آغاز جوانی تا پایان عمر، مسیر اخلاص و انجام وظیفه برای رضای الهی را پیمودند و هیچ هدفی جز جلب رضای خداوند نداشتند.
ذکر قلبی و توجه دائمی به خدا
وی در بخش دیگری از سخنان خود یکی از روش‌های مؤثر در ذکر الهی را بیان کرد و افزود: بزرگی از اهل معنا نقل می‌کرد که از میان اذکار مختلف، یکی از بهترین و تأثیرگذارترین ذکرها این است که انسان در دل خود و بدون تلفظ، واژه مبارکه «الله» را مرور کند و توجه قلبی به حضرت حق داشته باشد. اگر این ذکر قلبی به ملکه تبدیل شود، انسان کمتر دچار غفلت می‌شود و حضور دائمی خداوند را درک می‌کند. در روایات نیز تأکیدات فراوانی بر اهمیت چنین ذکری آمده است. طلاب پس از رسیدن به مرتبه‌ای از تحصیل، لجنه‌های تحقیقی چند نفره و مباحثات جدی تشکیل دهند. سنت‌های کارآمد حوزه امروز تا حدی مهجور شده‌اند. شورای عالی حوزه طرح «حوزه آزاد» را برای احیای همین سنت‌ها تصویب کرده است.
توجه به مرگ و اثر تربیتی آن
آیت‌الله شب‌زنده‌دار در ادامه به دومین دستورالعمل سلوکی در روایت امام حسن عسکری (ع) اشاره کرد و گفت: «وَ ذِکْرَ الْمَوْتِ» یکی از مهم‌ترین توصیه‌های ایشان است که باید همواره مدنظر قرار گیرد. یاد مرگ، انسان را متوجه حقیقت زودگذر بودن دنیا می‌سازد. وی خاطرنشان کرد: خدای متعال زمان مرگ را بر انسان مجهول قرار داده است و همین مجهول بودن، اثر تربیتی عظیمی دارد، چرا که انسان نمی‌داند چه زمانی فرصت زندگی‌اش پایان می‌یابد.
دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه در این باره به فرمایش امام خمینی (ره) در هنگام تنفیذ حکم ریاست جمهوری شهید رجایی اشاره کرد و گفت: امام(ره) خطاب به شهید رجایی فرمودند: «شما نمی‌دانید چقدر دیگر زنده می‌مانید.» همین یادآوری نشان می‌دهد که فرصت‌ها کوتاه است و نباید عمر انسان در غفلت سپری شود.
انس با قرآن و جلا بخشیدن روح
آیت‌الله شب‌زنده‌دار سومین دستورالعمل سلوکی روایت را «وَ تِلَاوَةَ الْقُرْآنِ» دانست و افزود: تلاوت قرآن کریم به روح انسان صفا و جلا می‌بخشد و ارتباط او را با حضرت حق تعالی مستحکم‌تر می‌کند. وقتی انسان کلام خدای متعال را با تدبر می‌خواند و می‌شنود، حالت معنوی او تقویت می‌شود و انس بیشتری با حق تعالی پیدا می‌کند.
دبیر شورای عالی حوزه های علمیه در ادامه با توصیه به شرکت کنندگان در این اجلاسیه گفت: بزرگان اهل معنا توصیه می‌کردند که هر روز دست‌کم پنجاه آیه از قرآن کریم تلاوت شود تا انسان به صورت مستمر با سخن خداوند انس یابد و روح خویش را در پرتو انوار وحی الهی پرورش دهد. رهبر معظم انقلاب اسلامی می‌فرمودند در بسیاری از اوقات به دلیل مشغله‌های دیگر شاگردان، درس مرحوم حائری (ره) تنها به من اختصاص می‌یافت، اما ایشان همان دقت و اهتمام را مبذول می‌داشتند. این نمونه‌ای بارز از تدریس برای خداست.
صلوات بر پیامبر (ص) و اهل‌بیت (ع)، عامل عروج معنوی
آیت‌الله شب‌زنده‌دار چهارمین دستورالعمل روایت شریف امام حسن عسکری (ع) را «وَ الصَّلَاةَ عَلَی النَّبِیِّ» عنوان کرد و گفت: صلوات فرستادن بر پیامبر اکرم (ص) و اهل‌بیت مطهر ایشان، توجه به این انسان‌های کامل و واسطه‌های فیض الهی است. این ذکر شریف تأثیر بسزایی در ترقی معنوی انسان دارد و موجب می‌شود روح انسان به منبع نور و رحمت متصل شود.
وی در ادامه خاطره‌ای از مرحوم آخوند ملاعلی همدانی (ره) نقل کرد و گفت: مرحوم بروجردی (ره) داماد اول شهید مدنی از ایشان نقل می‌کرد که آخوند همدانی (ره) تعریف کرده بودند: روزی جمعی برای دیدار به منزل ایشان آمدند. در آن جلسه بوی عطر دل‌انگیزی در فضا پیچیده بود که تا آن روز مانند آن استشمام نشده بود. وقتی علت را پرسیدند، گفته شد این عطر از لب‌های یکی از حاضران است. او اهل صلوات مستمر بر محمد و آل محمد بود و به دلیل التزام ویژه به این ذکر شریف، به مقامی رسیده بود که مشرف به این شرف شده بود که رسول خدا (ص) بوسه‌ای بر لب‌های او زده بودند و اثر آن، همان بوی خوشی بود که حاضران استشمام می‌کردند.
روایت امام عسکری (ع)؛ نقشه راه سلوک معنوی
عضو فقهای شورای نگهبان اظهار کرد: این چهار دستور سلوکی که امام حسن عسکری (ع) بیان فرموده‌اند، نقشه راهی برای رشد معنوی و کمال انسانی است. امیدواریم خدای متعال همه ما را موفق بدارد که این دستورالعمل‌ها را در زندگی خود پیاده کنیم، چرا که حضرت در پایان همان روایت فرمودند: «احفظو ما وصیتکم به»؛ یعنی آنچه را به شما سفارش کردم، حفظ کنید و به کار گیرید.
نعمت سربازی در حوزه‌های علمیه
آیت‌الله شب‌زنده‌دار در ادامه سخنان خود دومین نکته را یادآور شد و اظهار کرد: یکی از نعمت‌های بزرگ الهی این است که خدای متعال شما را برگزیده تا در خدمت اسلام و آموزه‌های آتیه‌ساز دنیا و آخرت انسان‌ها باشید. این نعمت بسیار عظیمی است و باید قدر آن را دانست.
استاد دروس خارج حوزه علمیه قم افزود: در برخی از ادعیه ماه مبارک رمضان، دعاهایی به صائمین و حتی غیر آنان تعلیم داده شده است که در فرازی از آن آمده است: «...وَ أَنْ تَجْعَلَنِی مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِهِ لِدِینِکَ وَ لَا تَسْتَبْدِلْ بِی غَیْرِی». در همه ادیان و فطرت‌های عقلایی، ایثار ارزشی بزرگ محسوب می‌شود؛ یعنی انسان در موقعیتی قرار گیرد که می‌تواند بهره‌ای را برای خود نگاه دارد یا آن را به دیگری ببخشد، و اگر دیگری را بر خود مقدم بدارد، همه او را تحسین می‌کنند.
وی با اشاره به مضمون این روایت ادامه داد: «امام (ع) می‌فرمایند از خدا بخواهید که دیگری را جایگزین شما نکند؛ یعنی این نعمت خدمت به دین و قرار گرفتن در مسیر سربازی امام زمان (عج) از شما سلب نشود. این دعا به معنای این است که خدایا توفیق سربازی در خانه بقیةالله(عج) و بودن در حوزه علمیه و تربیت شاگردان این مکتب را از مسئولان نگیرد. امید است حوزه‌های علمیه همواره پر باشد از سربازان حضرت و قیام‌کنندگان در مسیر ادامه شریعت مقدس.»
پیام راهبردی رهبر معظم انقلاب برای حوزه‌های علمیه
وی در ادامه به مطلب سوم سخنان خود اشاره کرد و گفت: یکی از مسائل مهمی که مربوط به حوزه‌های علمیه است، پیام راهگشا و همه‌جانبه‌ای است که رهبر معظم انقلاب اسلامی صادر کردند و در اختیار حوزه قرار دادند. صدور این بیانیه از سوی ایشان اهمیت بسیار دارد، چرا که همه جهات علمی، تجربی و معنوی که یک روحانی باید دارا باشد در ایشان جمع است. رهبر معظم انقلاب از تحصیلات عالیه در حوزه‌های علمیه قم و مشهد برخوردارند و نزد بزرگانی چون مرحوم آیت‌الله بروجردی (ره)، امام خمینی (ره) و مرحوم حاج شیخ مرتضی حائری (ره) تلمذ کرده‌اند.
آیت‌الله شب‌زنده‌دار با اشاره به جایگاه علمی مرحوم شیخ مرتضی حائری (ره) گفت: روزی نام مرحوم شیخ مرتضی حائری (ره) را نزد رهبر معظم انقلاب بردم، حضرت آقا فرمودند: «کان من عبادالله الصالحین.» رهبر معظم انقلاب درس خارج بیع را نزد مرحوم حائری (ره) خوانده بودند. ایشان نقل کرده‌اند: «ما بیست نفر بودیم که در درس خارج بیع مرحوم حائری شرکت کردیم، اما به مرور سه نفر باقی ماند: من، اخوی و مرحوم سیدجعفر شبیری. با این حال مرحوم حائری هیچ تفاوتی میان زمانی که درس ایشان پرجمعیت بود و زمانی که تنها یک نفر حاضر می‌شد، قائل نمی‌شدند و درس خود را با همان دقت و اخلاص ادامه می‌دادند.» رهبر معظم انقلاب، حوزه را به خوبی می‌شناسند؛ سال‌ها در حوزه تدریس کرده‌اند و وظایف یک محصل مجد و پرتلاش حوزوی را به بهترین نحو انجام دادند. افزون بر این، ایشان در اسلام‌شناسی نیز تبحری ویژه دارند و در زمان حاضر کسی را سراغ ندارم که در ابعاد اجتماعی و سیاسی اقوی از ایشان باشد.
اخلاص؛ معیار مهم تدریس در حوزه
وی در تکمیل مطلب فوق افزود: رهبر معظم انقلاب اسلامی می‌فرمودند در بسیاری از اوقات به دلیل مشغله‌های دیگر شاگردان، درس مرحوم حائری (ره) تنها به من اختصاص می‌یافت، اما ایشان همان دقت و اهتمام را مبذول می‌داشتند. این نمونه‌ای بارز از تدریس برای خداست. همچنین مرحوم نکونام (ره) از قول مرحوم آیت‌الله گلپایگانی (ره) نقل کرده‌اند که ایشان می‌فرمودند: «نصاب من در درس یک نفر است.»
آیت‌الله شب‌زنده‌دار تصریح کرد: این روحیه و صفات برجسته باید به طلاب منتقل شود. امتیاز حوزه‌های علمیه نسبت به مراکز علمی دیگر این است که فرآورده‌های آن نه تنها در عمق علمی غنی باشند، بلکه تجلی اخلاق، معنویت و خداباوری نیز در آنها دیده شود. این ویژگی‌ها هنگامی تحقق می‌یابد که استادان، معاونان و مسئولان حوزه خودشان مظهر این صفات باشند. اگر فضای عمومی حوزه‌ها چنین باشد، طبیعی است که طلاب تازه‌وارد نیز تحت تأثیر این فضا قرار گرفته و به همان مسیر هدایت خواهند شد.
فراست مرحوم آیت‌الله حائری(ره) در شناخت استعداد رهبری
آیت‌الله شب‌زنده‌دار در ادامه به داستانی معروف درباره دوران تحصیل رهبر معظم انقلاب اشاره کرد و گفت: ایشان خود نقل کرده‌اند که در قم خدمت مرحوم آیت‌الله حائری (ره) تلمذ می‌کردند و ترقی خویش را در ادامه تحصیل در قم یا مشرف شدن به نجف می‌دیدند، اما هنگامی که بیماری چشم پدرشان پیش آمد، دچار اضطراب شدند که چه کنند؛ در قم بمانند یا به مشهد بازگردند.
رهبر معظم انقلاب نقل کرده‌اند: در این باره بسیار متحیر بودم تا اینکه تهران خدمت مرحوم آیت‌الله ضیاء آملی (ره) رفتم و با ایشان مشورت کردم. پس از تأمل فرمودند: «برگردید مشهد؛ خدایی که می‌تواند این امور را در قم و نجف به شما بدهد، در مشهد هم می‌دهد.» وقتی این سخن را شنیدم، تمام دغدغه‌ام از بین رفت. سپس نزد مرحوم آیت‌الله حائری رفتم و گفتم: پدرم بیمار است و باید به مشهد بازگردم. ایشان فرمودند: «نباید بروی!» دوباره عرض کردم که پدرم بیماری چشم دارد، اما باز همان پاسخ را دادند. این مخالفت نشانه آن بود که مرحوم آیت‌الله حائری(ره) با فراست الهی استعداد و سیمای رهبری را در وجود ایشان درک می‌کردند و می‌دانستند که ایشان ظرفیت‌های والایی برای ترقی دارد. به همین دلیل نوشته‌های درس بیع خود را به ایشان دادند تا در مشهد تکمیل کنند.
شناخت عمیق رهبر معظم انقلاب از حوزه
آیت‌الله شب‌زنده‌دار خاطرنشان کرد: رهبر معظم انقلاب اسلامی حوزه را به خوبی می‌شناسند؛ سال‌ها در حوزه تدریس کردند و وظایف یک محصل مجد و پرتلاش حوزوی را به بهترین نحو انجام دادند. افزون بر این، ایشان در اسلام‌شناسی نیز تبحری ویژه دارند و در زمان حاضر کسی را سراغ ندارم که در ابعاد اجتماعی و سیاسی اقوی از ایشان باشد.
وی افزود: سال‌ها توفیق داشتم شب‌های پنجشنبه در جلسات علمی رهبر معظم انقلاب حضور پیدا کنم. حقیقتاً در فهم کتاب و سنت و در معنا کردن روایات، از بسیاری از بزرگان برجسته‌تر به نظر می‌رسیدند و توانایی ویژه‌ای در درک روایت و مقصود اهل‌بیت (ع) داشتند.
تفاوت در شیوه تدریس بزرگان
وی در ادامه گفت: برخی بزرگان از نظر بیان استدلالی در قالب‌های منظم‌تری سخن می‌گفتند؛ به عنوان مثال استدلالات مرحوم آیت‌الله العظمی خوئی (ره) بسیار مرتب و در قالب‌های مشخصی ارائه می‌شد. درس مرحوم آیت‌الله العظمی گلپایگانی (ره) هم بیان ایشان به گونه‌ای بود که معنای حدیث مستقیم بر دل مخاطب می‌نشست. این نشان می‌دهد که فهم حدیث و دریافت لحن ائمه معصومین (ع) برای انتقال مفهوم، امری بسیار مهم است که همه ما باید به آن توجه کنیم.
سال‌ها توفیق داشتم شب‌های پنجشنبه در جلسات علمی رهبر معظم انقلاب حضور پیدا کنم. حقیقتاً در فهم کتاب و سنت و معنا کردن روایات از بسیاری از بزرگان برجسته‌تر به نظر می‌رسیدند و توانایی ویژه‌ای در درک روایت و مقصود اهل‌بیت (ع) داشتند.
روحیه اخلاص و قصد قربت رهبر معظم انقلاب
آیت‌الله شب‌زنده‌دار، اجتهاد را فهم بیان معصومان دانست و تأکید کرد: این فهم با انس مداوم با کتاب و سنت، کثرت مراجعه به روایات و عنایت خاص خداوند حاصل می‌شود. افزون بر این، قصد قربت و روح الهی رهبر معظم انقلاب قابل توجه است. ایشان خود نقل کرده‌اند: «هر بار که دستگیر می‌شدم، انگار خدا را می‌دیدم.» همچنین بعد از حادثه انفجار مسجد ابوذر، هنگامی که به هوش آمدند، فرمودند: «به اعمال گذشته‌ام نگاه کردم و دیدم هیچ چیز قابل عرضه‌ای به خدا ندارم. همانجا تصمیم گرفتم هیچ کاری نکنم مگر برای خدا.»
وی افزود: ایشان تصمیم داشتند پس از بهبودی، در قم درس تفسیر را آغاز کنند که اگر محقق می‌شد، قم دچار تحولی بزرگ در حوزه تفسیر می‌شد. اما با همان روحیه اخلاص و تصمیم جدی برای خدمت به خدا و مردم، مسئولیت ریاست جمهوری را پذیرفتند و بزرگان به ایشان گفتند: «مگر نگفتید هیچ کاری نخواهی کرد جز برای خدا؟ این وظیفه‌ای است که بر عهده شما قرار گرفته است.»
هدایت‌های رهبر انقلاب و وظیفه حوزه‌های علمیه
آیت‌الله شب‌زنده‌دار در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به بیانیه رهبر معظم انقلاب اسلامی خطاب به حوزه‌های علمیه اظهار کرد: رهبر انقلاب اسلامی حوزه و اسلام را به خوبی می‌شناسند و تجربه مراحل مختلف را در نظام اسلامی پشت سر گذاشته‌اند، بنابراین جامع‌الشرایط هستند و هدایت‌های ایشان اثرگذار خواهد بود. ما باید این هدایت‌ها را مغتنم بشماریم و به ویژه در بیانیه اخیر ایشان نکات کلیدی را جدی بگیریم. شورای عالی حوزه نیز به صورت جدی در تلاش است که این رهنمودها مورد توجه قرار گیرد و در مسیر تحقق آنها گام‌های مؤثر برداشته شود.
وی ادامه داد: وظیفه شورای عالی، مدیریت حوزه و معاونان آموزشی این است که در این زمینه برنامه‌ریزی دقیق و گام‌های عملی جدی بردارند، اما نکته مهمی که بارها تأکید کرده‌ام این است که همان‌طور که تاریخ حوزه‌های علمیه نشان می‌دهد و حتی در زندگی بزرگانی که نقطه‌های عطف در علوم مختلف جهان شدند، پیداست که برنامه‌ریزی‌ها و ابتکارات شخصی و علاقمندی‌های فردی نقشی بسیار مهم دارند. نباید طلاب منتظر بمانند که حتماً برنامه‌ای مدون و رسمی از سوی حوزه ارائه شود تا حرکت کنند؛ هر فرد می‌تواند و باید برای خود برنامه داشته باشد.
اهمیت ابتکارهای فردی در مسیر علم‌آموزی
آیت‌الله شب‌زنده‌دار به نمونه‌هایی تاریخی اشاره کرد و گفت: در احوالات مرحوم میرزا مجتهد تبریزی (ره) نقل شده است که امام خمینی (ره) و مرحوم میرزا خلیل کمره‌ای (ره) نزد ایشان کتاب «نقد فلسفه داروین» را خواندند. در آن زمان حوزه برنامه رسمی برای این موضوع نداشت، اما امام و آقای کمره‌ای خود تشخیص دادند که باید در این زمینه دانش کسب کنند. مرحوم مجتهدی علت مراجعه این دو بزرگوار را آشنایی او با زبان‌های خارجی و اصطلاحات اروپایی آن کتاب دانسته بود. حتی نقل شده که امام خمینی قرار بود از ایشان ریاضی بیاموزد و خود فلسفه را به او تدریس کند. این روایت که در جلد چهارم کتاب «جرعه‌ای از دریا» آمده است، درس بزرگی برای ماست.
وی خاطرنشان کرد: این حرکت‌ها ناشی از انگیزه الهی امام خمینی (ره) و مرحوم کمره‌ای (ره) بود و نه از برنامه رسمی حوزه. بنابراین معاونت‌ها باید زمینه‌ساز چنین انگیزه‌هایی باشند. مدارس نیز می‌توانند با تشکیل کلاس‌های متنوع و دعوت از اساتید صاحب‌نظر، بستر این مسیر را فراهم کنند. اما نباید تلاش علمی طلاب صرفاً محدود به این برنامه‌ها باشد، اشتباه است که حوزه را تنها به کتاب‌های خاص محدود کنیم. نباید مانع ابتکارها و سلیقه‌های علمی خلاق شویم که در ذهن طلاب جرقه می‌زند. این موضوع باید بسیار جدی گرفته شود.
توجه به نیازهای روز و سنت‌های پژوهشی حوزه
دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه گفت: من در سن شانزده سالگی شاهد بودم که مرحوم والد (ره) و مرحوم آیت‌الله مصباح (ره) کتاب‌های جامعه‌شناسی و روان‌شناسی را تهیه کردند و حتی از فردی که این رشته‌ها را در دانشگاه خوانده بود، دعوت کردند تا هفته‌ای یک جلسه این کتاب‌ها را با هم مطالعه کنند. چرا؟ چون خود به این نتیجه رسیده بودند که برای پاسخ به جوانان و فرهنگیان، باید بر آنچه آنان می‌خوانند مسلط باشند تا بتوانند پرسش‌هایشان را پاسخ دهند. این همان انگیزه الهی و خودجوش است که باید در طلاب نیز تقویت شود.
وی افزود: هدایت مسئولان حوزه باید به گونه‌ای باشد که انگیزه‌های علمی در طلاب ایجاد شود. مباحثات تکمیلی باید بر عهده خود طلاب باشد، زیرا برای همه موضوعات نمی‌توان کلاس رسمی تشکیل داد. اکنون که در نظام اسلامی با پرسش‌های نوپدید و موضوعات جدید روبرو هستیم، نیازمند پژوهش‌های عمیق و جدی هستیم.
چرا طرح «حوزه آزاد» تصویب شد؟
آیت‌الله شب‌زنده‌دار تأکید کرد: باید برنامه‌ریزی شود تا طلاب پس از رسیدن به مرتبه‌ای از تحصیل، لجنه‌های تحقیقی چند نفره و مباحثات جدی تشکیل دهند. این سنت‌های کارآمد حوزه، امروز تا حدی مهجور شده‌اند، در حالی که اهمیت فراوان دارند. شورای عالی حوزه طرح «حوزه آزاد» را برای احیای همین سنت‌ها تصویب کرده است تا این روحیه دوباره زنده شود.
دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه افزود: نظام تدریس و تدرس و تعلیم و تعلم در حوزه نقشی کلیدی در شکوفایی علمی طلاب، تقویت شخصیت آنان و ارتقای معرفت دارد. اشتباه است که حوزه را تنها به کتاب‌های خاص محدود کنیم. نباید مانع ابتکارها و سلیقه‌های علمی خلاق شویم که در ذهن طلاب جرقه می‌زند. این موضوع باید بسیار جدی گرفته شود.
فقه معاصر و نیازهای نوپدید جامعه
وی با اشاره به گستردگی مسائل فقه معاصر اظهار کرد: ببینید فقه امروز چقدر موضوعات جدید و روزمره زندگی انسان‌ها را در بر می‌گیرد؛ از بانک‌ها و شرکت‌ها گرفته تا صندوق‌ها و بیمه‌ها. آیا این مسائل نباید در کتب درسی سطوح و درس خارج مورد بحث و بررسی قرار بگیرند؟ طلاب و اساتید باید با این موضوعات آشنا شوند، روشنگری در این زمینه صورت گیرد، نظرات آنان شنیده شود و مباحثه و تبادل نظر گسترش یابد.
آیت‌الله شب‌زنده‌دار در پایان تأکید کرد: اگر به این موضوعات مهم توجه نکنیم، حوزه با خسارت عظیمی روبرو خواهد شد. در این صورت، آن سابقه درخشان حوزه‌های علمیه که در علم و معنویت درخشیده است و میراث بزرگانی مانند امام خمینی (ره) و دیگر بزرگان که در علم، تقوا و ایثار در راه خدا پیشتاز بودند، از دست خواهد رفت.
گفتنی است؛ اجلاسیه معاونان آموزش حوزه های علمیه سراسر کشور که با هدف بررسی سیاست‌ها، تبادل نظر و هم‌اندیشی درباره برنامه‌های پیش رو در حوزه آموزش طلاب در حال برگزاری است، فرصتی برای مرور و تحلیل اقدامات گذشته و ترسیم چشم‌انداز آینده آموزش در حوزه‌های علمیه است.
حجت‌الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی معاون آموزش حوزه‌های علمیه نیز در آیین افتتاحیه این اجلاسیه بر اهمیت نقش بی‌بدیل حوزه در بازتأسیس و احیای دین در شرایط سخت تاریخی تاکید کرد و نگاه راهبردی حاج شیخ حائری (ره) به نهادسازی علمی و کادرسازی را الگویی برای تحولات امروز آموزش دانست.
وی به پیام رهبر انقلاب اسلامی اشاره کرد که حوزه قم را حوزه‌ای موفق دانسته و ضرورت سرعت بخشیدن به تحولات آموزشی و ارتقای کیفی طلاب را متذکر شد. وی گزارش جامعی از اقدامات علمی پس از همایش سده ارائه داد، از تدوین و انتشار آثار تاریخی و علمی حوزه خبر داد و تشریح کرد که روند تحول آموزش حوزه‌ها پیچیده و زمان‌بر است.
معاون آموزش حوزه‌های علمیه از برنامه‌های بازنگری دروس و سرفصل‌ها، تشکیل کمیسیون‌ها و ستادهای راهبری علم، و بهره‌گیری از ظرفیت گسترده دانش‌آموختگان حوزه سخن گفت و بر ضرورت ارتقای علمی و تهذیب طلاب تاکید کرد.
وی همچنین به ارائه چند طرح کلان تحولی مانند ثبت سوابق علمی طلاب در دوره‌های درس خارج، اعتباربخشی به دروس عالی و اساتید و تطبیق‌سازی دروس حوزه‌های قم و نجف اشاره کرد و از استمرار پیگیری سیاست‌های تحول و پاسخگویی به دغدغه‌های رهبر معظم انقلاب و مراجع عظام خبر داد.
ارسال نظرات