چین چگونه جنگ تعرفه‌ای ترامپ را دور می زند؟

در سال 2018، دولت آمریکا به رهبری «دونالد ترامپ» با هدف کاهش کسری تجاری و بازگرداندن صنایع به داخل کشور، جنگ تعرفه‌ای گسترده‌ای علیه چین به راه انداخت. کاخ سفید با وضع تعرفه‌هایی تا 25 درصد بر صدها میلیارد دلار کالای چینی، قصد داشت جریان واردات از چین را کاهش دهد و تولیدکنندگان آمریکایی را تقویت کند.

در دور جدید ریاست جمهوری ترامپ نیز، وی همچنان سیاست وضع تعرفه را دنبال کرد. دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا روز چهارشنبه به وقت محلی برابر با دوم آوریل 2025 (13 فروردین ماه 1404) در حالیکه تمام اعضای دولتش به همراه چندین سناتور و چهره های ارشد سیاسی آمریکا مقابل او نشسته اند، مراسم اعلام تعرفه های جدید بر واردات کالا به ایالات متحده آمریکا را در باغ رز کاخ سفید، پس از بسته شدن بازارهای مالی این کشور آغاز کرد.

اگر چه بسیاری از این تعرفه ها برای سایر کشور های کاهش یافت اما مشخصا هدف ترامپ جلوگیری از رشد بیشتر اقتصاد چین بود. به همین منظور وی هفته گذشته  از وضع تعرفه 130 درصدی بر واردات محصولات چینی خبر داد.

وزارت بازرگانی چین در واکنش  تصمیم واشنگتن برای اعمال تعرفه 100 درصدی بر کالاهای چینی و اعمال کنترل صادرات بر تمام نرم‌افزارهای کلیدی اعلام کرد: اقدامات چین در زمینه کنترل صادرات اقلامی مانند عناصر نادر خاکی، اقدامی عادی و قانونی بر اساس مقررات داخلی و در راستای بهبود نظام کنترل صادرات کشور است. اظهارات طرف آمریکایی نمونه‌ای آشکار از «استاندارد دوگانه» است.

 شواهد نشان می‌دهد که تعرفه‌ها نه‌تنها به هدف خود نرسیدند، بلکه چین توانست با بازآرایی مسیرهای صادراتی خود، اثر منفی تعرفه‌ها را خنثی کند.

 تغییر مسیر تجارت؛ صادرات بدون توقف

مطابق داده‌های رسمی گمرک چین و تحلیل مؤسسه «گلدمن ساکس»، شاخص صادرات چین در سال 2025 نسبت به سال پایه 2019 بیش از دو برابر (index ≈ 220) شده است. این شاخص، علی‌رغم تنش‌های سیاسی و تعرفه‌ای، رشد پایدار صادرات چین به مناطق مختلف جهان را نشان می‌دهد. گفتنی است صادرات چین به آفریقا و آسه‌آن (ASEAN) رشد چشمگیری داشته و از سطح شاخص 220 فراتر رفته است.

در مقابل، صادرات مستقیم به آمریکا رشد کمتری را نشان می‌دهد، اما کاهش قابل‌توجهی نیز ندارد. صادرات به اتحادیه اروپا و آمریکای لاتین نیز روندی صعودی داشته است.

آمریکا در درازمدت نمی‌تواند جنگ تعرفه ای با چین را ادامه دهد

چین چگونه تعرفه های ترامپ را دور زد؟

تحلیل نمودار نشان می‌دهد که چین با تغییر مسیر صادراتی خود، اثر تعرفه‌ها را دور زده است. به عبارت دیگر، کالاهای چینی به جای ارسال مستقیم به بازار آمریکا، از طریق کشورهای واسط مانند اعضای آسه‌آن یا کشورهای آفریقایی صادر می‌شوند. این کالاها پس از عبور از فرآیندهای بسته‌بندی یا مونتاژ مجدد در این کشورها، در نهایت وارد بازار ایالات متحده می‌شوند — اما با منشأی غیرمستقیم.

به بیان ساده‌تر، جنگ تعرفه‌ای باعث جابجایی جغرافیایی مسیر تجارت شد، نه کاهش آن. چین توانست با بهره‌گیری از زنجیره تأمین گسترده خود، مسیرهای جایگزین و انعطاف‌پذیری برای حفظ سهم خود در تجارت جهانی بیابد.

 رشد صادرات علی‌رغم محدودیت‌ها

طبق نمودار، «شاخص کل صادرات چین» از سال 2019 تاکنون بیش از 100 درصد رشد کرده و در سپتامبر امسال به عدد 220 (با سال پایه 100 در 2019) رسیده است.

در همین دوره،  صادرات به آفریقا بیش از دو برابر شده است، صادرات به آسه‌آن روندی مشابه داشته، در حالی که صادرات به ایالات متحده با ثبات نسبی و نوسانات محدود ادامه یافته است.

این داده‌ها به‌روشنی نشان می‌دهند که سیاست‌های محدودکننده آمریکا، تأثیری بر حجم کلی صادرات چین نگذاشته، بلکه صرفاً موجب بازتوزیع جغرافیایی تجارت جهانی شده است.

کارشناسان اقتصادی معتقدند که جنگ تعرفه‌ای آمریکا علیه چین، نمونه‌ای از سیاست‌های اقتصادی شکست‌خورده در جهانی‌شدن امروز است.
در جهانی که زنجیره تأمین کالاها در هم تنیده است، تلاش برای محدود کردن تجارت با یک کشور، در عمل به افزایش هزینه‌ها و تغییر مسیرهای غیرمستقیم تجارت منجر می‌شود.

به گفته تحلیلگران گلدمن ساکس: تعرفه‌ها نتوانسته‌اند سهم چین از تجارت جهانی را کاهش دهند. چین با گسترش روابط تجاری خود با آسه‌آن، آفریقا و آمریکای لاتین، بازارهای جایگزین و پایدار ایجاد کرده است.

جنگ تعرفه‌ای واشنگتن علیه پکن، اگرچه با هدف مهار صادرات چین آغاز شد، اما در عمل به تقویت انعطاف‌پذیری تجاری چین انجامید. پکن امروز نه‌تنها در صادرات صنعتی و فناوری پیشتاز است، بلکه با تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی خود، توانسته ساختار تجارت جهانی را به نفع خود بازتعریف کند.

به بیان دیگر، تعرفه‌ها ممکن است مسیر تجارت را تغییر دهند، اما مانع آن نمی‌شوند. چین با تغییر هوشمندانه مسیرهای صادراتی، نشان داد که در اقتصاد جهانیِ امروز، تحریم و تعرفه، ابزارهای ناکارآمدی برای مهار قدرت‌های تجاری هستند.