حجت‌الاسلام والمسلمین مختاری مطرح کرد؛
همکاری حوزه‌های علمیه و واتیکان، راهبردی برای رهایی از پوچی و بحران معنویت
سفیر جمهوری اسلامی در واتیکان با تأکید بر ظرفیت‌های علمی و پژوهشی حوزه‌های علمیه، همکاری با واتیکان را محور شکل‌گیری روابط راهبردی و پایدار میان ادیان دانست و آن را راهی برای مقابله با بحران معنویت و پوچی در دنیای مدرن خواند.
به گزارش خبرنگار گروه فرق و ادیان خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین مختاری، سفیر جمهوری اسلامی در واتیکان، در نشست ظرفیت‌های راهبردی واتیکان برای همکاری با حوزه علمیه قم که به همت مرکز پژوهش بین‌الملل حوزه‌های علمیه با همکاری پژوهشکده بین‌المللی عروه الوثقی برگزار شد، با تأکید بر ظرفیت‌های گسترده علمی و پژوهشی حوزه‌های علمیه، این همکاری را محور شکل‌گیری روابط راهبردی و پایدار میان ادیان دانست.
وی اظهار داشت: در این راستا برنامه‌ریزی شده است تا ساختاری منسجم و چارچوبی محکم برای همکاری‌های دوجانبه میان جمهوری اسلامی ایران، حوزه‌های علمیه شیعه در قم و نجف و مراکز علمی واتیکان ایجاد شود؛ چرا که این ساختار می‌تواند پایه‌ای برای تعاملات آموزشی، پژوهشی و فرهنگی باشد.
حجت‌الاسلام والمسلمین مختاری با اشاره به ظرفیت‌های علمی حوزه‌های علمیه افزود: حوزه‌های علمیه امروز از نظر علمی و آموزشی، واجد ظرفیت‌های گسترده‌ای هستند که می‌توانند مبنایی برای همکاری‌های مشترک با واتیکان قرار گیرند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ده‌ها رشته و گرایش تخصصی در حوزه علمیه قم راه‌اندازی شده است که بسیاری از آنها به مسائل جهانی و بین الادیانی معطوف‌اند. از جمله این رشته‌ها می‌توان به مسیحیت‌شناسی، یهودشناسی، حقوق بشر، فقه محیط‌زیست، فقه رسانه، فقه مقارن و حقوق زنان اشاره کرد.
به گفته وی، در حال حاضر حدود بیست‌ودو تا بیست‌وسه انجمن علمی در حوزه علمیه فعال‌اند و صدها اثر علمی و نشریه تخصصی از سوی فضلا منتشر می‌شود. این ظرفیت‌ها می‌توانند بستر تدوین متون مشترک و همکاری‌های علمی میان مراکز دینی واتیکان و حوزه‌های علمیه ایران را فراهم سازند.
حجت‌الاسلام والمسلمین مختاری تأکید کرد: علی‌رغم تفاوت‌های الهیاتی میان اسلام و مسیحیت، اشتراکات فراوانی در زمینه ارزش‌های اخلاقی و انسانی وجود دارد که می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های جدید باشد. بسیاری از دانشگاه‌ها و موسسات تخصصی در هر دو حوزه، در موضوعاتی چون خانواده، محیط‌زیست، تغییر جنسیت، سقط جنین و دیگر مسائل انسانی فعالیت‌های تطبیقی و مشترکی داشته‌اند.
وی افزود: با پیشرفت فناوری و رسانه‌های نوین، عرصه‌های تازه‌ای برای همکاری میان حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های پاپی واتیکان پدید آمده است. تولید رسانه‌های مشترک، بهره‌گیری از ظرفیت‌های دیجیتال در تبلیغ معارف دینی، و تلاش برای گسترش صلح جهانی از جمله زمینه‌های قابل گسترش همکاری است.
حجت‌الاسلام والمسلمین مختاری یکی از چالش‌های مهم جوامع دینی را قرائت‌های افراطی از متون مقدس دانست و گفت: همان‌گونه که در جهان اسلام، گروه‌های تکفیری با برداشت‌های نادرست از قرآن و سنت ظهور کردند، در جهان مسیحیت نیز جریان‌هایی چون صهیونیست‌های مسیحی با قرائت‌های افراطی از کتاب مقدس ظهور یافته‌اند. همکاری مشترک میان عالمان اسلامی و مسیحی می‌تواند به مقابله با این تفکرات افراطی و نجات نسل جوان از آثار مخرب آن کمک کند.
سفیر جمهوری اسلامی در واتیکان افزود: امروز یکی از مهم‌ترین محورهای گفت‌وگو میان حوزه‌های دینی، نقد مبانی حقوق بشر غربی است؛ زیرا این الگو مبتنی بر نگاه مادی‌گرایانه و دور از معنویت است. در مقابل، همکاری مشترک حوزه‌های علمیه و واتیکان می‌تواند به ارائه الگویی از حقوق بشر مبتنی بر ارزش‌های دینی و فطرت انسانی بینجامد.
به گفته وی، برگزاری نشست‌ها و دیدارهای علمی میان علمای دو مذهب، می‌تواند بر محور تعریف حقوق بشر بر اساس آموزه‌های الهی متمرکز شود؛ الگویی که به تعبیر او، نوعی دیپلماسی علم و دین را شکل می‌دهد و الگویی نو برای حل بحران‌های جهانی به شمار می‌آید.
حجت‌الاسلام والمسلمین مختاری ادامه داد: یکی از مهم‌ترین دستاوردهای همکاری‌های بین اسلام و مسیحیت در قالب دیپلماسی ادیان، نزدیک‌تر شدن جوامع دینی، به‌ویژه نسل جوان، به معنویت و رهایی از انزوای انسان مدرن است چرا که همکاری حوزه و واتیکان می‌تواند راهی برای مقابله با تراژدی مثلث مدرنیته یعنی تنهایی، پوچی و بریدگی از جمع باشد.
وی گفت: در نگاه اسلامی، امت مفهومی است که انسان را از تنهایی نجات می‌دهد و به جمع می‌پیوندد؛ همان‌گونه که کلیسا در مسیحیت نماد پیوند انسان با جمع و رهایی از انزواست. این اشتراک در فلسفه حیات، زمینه‌ساز تعامل عمیق‌تری میان عالمان اسلام و مسیحیت در بازتعریف فلسفه زندگی و احیای هویت انسانی است.
حجت‌الاسلام والمسلمین مختاری تأکید کرد: رهایی از بحران معنویت، بازسازی فلسفه زندگی بر اساس آموزه‌های الهی، و نجات انسان از پوچی، هدف مشترک هر دو مکتب است؛ همکاری حوزه‌های علمیه و واتیکان می‌تواند در تحقق این هدف نقشی محوری ایفا کند.
تأکید بر لزوم شکل‌گیری تعاملات راهبردی میان حوزه‌های علمیه و واتیکان
وی با اشاره به اشتراکات فکری و فرهنگی دو نهاد دینی اسلام و مسیحیت، تأکید کرد: همکاری‌های علمی و معنوی میان حوزه‌های علمیه و واتیکان می‌تواند به تبیین فلسفه زندگی هدف‌مند و مقابله با بحران پوچی در دنیای معاصر کمک کند.
سفیر جمهوری اسلامی در واتیکان اظهار داشت: از جمله ظرفیت‌های مشترک میان اسلام و مسیحیت، تلاش برای نجات انسان از پوچی و بی‌هدفـی است. هر دو نهاد دینی، یعنی حوزه‌های علمیه و واتیکان، با الهام از کتاب و سنت در اسلام و کتاب مقدس در مسیحیت، در پی آن‌اند که جهت و هدف زندگی انسان را بازتعریف کرده و نوعی غایت‌شناسی دینی را در جامعه امروز ترسیم کنند.
حجت‌الاسلام والمسلمین مختاری افزود: این هدف مشترک، یعنی هدایت انسان از بی‌هدفی به سوی معنای زندگی، می‌تواند محور همکاری میان حوزه‌های علمیه و مراکز دانشگاهی واتیکان باشد و حوزه‌های علمیه به عنوان کارگزاران هوشمند فرهنگی، توانایی این را دارند که بتوانند با بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی و درونی خود، در برگزاری گفت‌وگوهای علمی و بین‌الادیانی نقش مؤثری ایفا کنند.
وی با اشاره به حضور هزاران طلبه و محقق در رشته‌های مختلف تخصصی حوزه علمیه قم گفت: این سرمایه عظیم انسانی می‌تواند فرهنگ گفت‌وگو را گسترش دهد و در فضای جهانی دین‌پژوهی تأثیرگذار باشد. از سوی دیگر، واتیکان نیز با برخورداری از روحانیون، پژوهشگران و دانشگاه‌های پاپی فعال در زمینه دین‌پژوهی، می‌تواند مکمل این تلاش‌ها باشد.
سفیر جمهوری اسلامی در واتیکان تصریح کرد: هر دو نهاد دینی می‌توانند در صیانت از دین و دینداری به یکدیگر یاری رسانند. برای این منظور پیشنهاد می‌شود اتاق فکر مشترک حوزه و واتیکان در زمینه آینده‌پژوهی دینی تأسیس شود تا موضوعاتی همچون هوش مصنوعی، اخلاق فناوری، و حقوق ربات‌ها از منظر الهیاتی بررسی گردد.
حجت‌الاسلام والمسلمین مختاری با اشاره به ضرورت همکاری در عرصه علم و فناوری گفت: در حال حاضر، در حوزه‌های علمیه ایران برخی فضلای حوزوی در زمینه هوش مصنوعی و اخلاق فناوری پژوهش‌هایی انجام داده‌اند، اما ارتباط منسجمی با نهادهای مشابه در واتیکان وجود ندارد. در مقابل، کشیشان حقوقدان و دانشگاه‌های پاپی نیز در این زمینه بر اساس متون مقدس تحقیقاتی دارند، ولی از فعالیت‌های علمی حوزه‌های علمیه بی‌خبرند. این نبود ارتباط، فرصتی از دست‌رفته برای هر دو طرف محسوب می‌شود.
به گفته وی، اگر گفت‌وگو و تعامل علمی میان این دو نهاد به شکل منطقی و به دور از افراط‌گرایی شکل گیرد، می‌تواند به الگویی جدید از تعامل فرهنگی و دینی در جهان چندقطبی امروز تبدیل شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین مختاری افزود: بر اساس تجربه شخصی‌ام در یک‌سال‌ونیم اقامت در خارج از کشور و دیدارهایی که با دانشگاه‌ها و مراکز دینی داشتم، به این نتیجه رسیدم که نبود بستر ارتباطی فعال میان مراکز دینی ایران و واتیکان باعث شده از ظرفیت‌های متقابل استفاده کافی نشود.
سفیر جمهوری اسلامی در واتیکان پیشنهاد کرد برای توسعه تعاملات علمی، دانشگاه مشترک ادیان میان حوزه‌های علمیه و واتیکان تأسیس شود تا زمینه تبادل طلاب و دانشجویان فراهم گردد. او گفت: طلاب حوزه‌های علمیه و دانشجویان مسیحی در دانشگاه‌های پاپی، شناخت کافی از یکدیگر ندارند و این کمبود ارتباط باید برطرف شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین مختاری افزود: حوزه‌های علمیه ایران طی سال‌های اخیر گام‌های ارزشمندی در زمینه آموزش و پژوهش برداشته‌اند، اما لازم است با نگاهی جدید به عرصه تعامل بین‌الادیانی ورود کنند چرا که این تعاملات می‌تواند درک متقابل میان عالمان و محققان اسلامی و مسیحی را افزایش دهد، آنان را با زبان فکری یکدیگر آشنا سازد و به هم‌گرایی میان ادیان الهی کمک کند.
وی تأکید کرد: همان‌گونه که در دانشگاه مذاهب اسلامی، طلاب و اساتید شیعه و اهل‌سنت در کنار یکدیگر تحصیل می‌کنند، بدون آنکه هدف تغییر مذهب باشد، در دانشگاه مشترک ادیان نیز هدف، ارتقای فهم متقابل، تبادل علمی و نقد اندیشه‌ها در فضای علمی و آکادمیک است. این تعامل علمی سبب تقویت وحدت و ائتلاف میان پیروان ادیان خواهد شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین مختاری افزود: امروز هر دو دین اسلام و مسیحیت با دشمنانی روبه‌رو هستند که اساساً با دین و معنویت مخالف‌اند. جریان‌های سکولار می‌کوشند نقش دین را از متن جامعه حذف کنند و حتی حضور آن را در حاشیه نیز برنتابند. از این رو، اتحاد و همکاری میان مؤمنان دو دین در برابر موج دین‌ستیزی ضرورتی حیاتی است.
سفیر جمهوری اسلامی در واتیکان خاطرنشان کرد: تأکید هر دو رهبر دینی بر بازگشت به معنویت و مقابله با بی‌هدفی انسان مدرن، نشان می‌دهد که حوزه‌های علمیه و واتیکان می‌توانند در کنار یکدیگر، مدل جدیدی از دیپلماسی دینی و فرهنگی را بنیان‌گذاری کنند؛ مدلی که با گفت‌وگوی عالمانه و تبادل تجربیات، راهی برای رهایی انسان معاصر از پوچی و بازگشت به هدف الهی زندگی بگشاید.
حجت‌الاسلام والمسلمین مختاری افزود: واقعیت آن است که جوامع مسیحی امروز با بحران جدی کاهش دینداری مواجه‌اند؛ چه در اروپا و چه در آمریکا. حتی در آمریکای جنوبی که زمانی کانون گسترش دین و ایمان بود، گرایش دینی رو به افول است و کلیساها اکنون بیشتر به دنبال حفظ وضع موجود هستند تا ترویج فعال ایمان.
وی اظهار داشت: جوامع سکولار اساساً تمایلی به تقویت دینداری ندارند. نظام آموزشی و رسانه‌ای آنها به گونه‌ای طراحی شده که جوانان را از آموزه‌های دینی دور کند. در برخی کشورها حتی رویکردی ضد دینی در مدارس و دانشگاه‌ها حاکم است که نتیجه آن دین‌ستیزی است نه صرفاً دین‌گریزی. از سوی دیگر، جریان رسانه‌ای غرب از فیلم و هنر گرفته تا تبلیغات فرهنگی، دین را عامل عقب‌ماندگی معرفی می‌کند.
حجت‌الاسلام والمسلمین مختاری افزود: در اروپا حتی اگر گرایشی به دین پدید آید، آن را “معنویت” می‌نامند، نه ایمان. این نوع معنویت‌گرایی گاه از چارچوب مسیحیت یا اسلام هم بیرون است؛ اما همین نیز فرصتی برای بازگشت به ایمان واقعی است.
سفیر جمهوری اسلامی در واتیکان با تأکید بر اشتراکات اسلام و مسیحیت گفت: ما دردهای مشترک و دشمنان مشترکی داریم. پس باید از ظرفیت‌های مشترک برای مقابله با این تهدیدها استفاده کنیم. بحران پوچی و بی‌معنایی در نسل جوان غربی، مسئله‌ای جدی است و ما باید با همفکری و گفت‌وگو به راه‌حل‌های مشترک برسیم. ارتباط با نخبگان دینی مسیحیت می‌تواند به تبادل تجربه و جلوگیری از غفلت نسبت به ظرفیت‌های موجود کمک کند.
ارسال نظرات