حجت‌الاسلام رضوانی:
حوزه باید زبان هنر را بیاموزد تا بتواند در رسانه اثرگذار باشد
عضو مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما تأکید کرد: تا زمانی که حوزه و هنر به زبان مشترک نرسند، تولید آثار دینی مؤثر ممکن نخواهد بود و نخستین گام در این مسیر، تغییر نگاه حوزه به هنر و ایجاد گفت‌وگوی واقعی میان طلاب و هنرمندان است.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی، حجت‌الاسلام سلمان رضوانی، عضو مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما در نشست نقش حوزه در تأمین محتوی دینی برای سینما و رسانه ها که به همت خبرگزاری رسا و معاونت تبلیغ حوزه های علمیه در خبرگزاری رسا برگزار شد، با اشاره به لزوم همگرایی میان نهاد دین و هنر، تأکید کرد: تا زمانی که نهاد حوزه و نهاد رسانه به درک متقابل و زبان مشترک نرسند، تولید آثار هنری دینی و اثرگذار ممکن نخواهد بود.
وی با بیان اینکه تجربه جشنواره‌های هنری طلاب نشان داده است ظرفیت‌های قابل‌توجهی در میان طلاب هنرمند وجود دارد، اظهار داشت: در سال‌های گذشته طرحی برای همکاری میان حوزه علمیه و حوزه هنری با هدف حمایت از طلاب هنرمند تدوین شد و حتی در مقطعی مورد تأیید قرار گرفت، اما به مرور دچار رکود شد. با این حال، همان تجربه نشان داد که طلاب می‌توانند در عرصه‌های هنری و رسانه‌ای نقش‌آفرینی مؤثر داشته باشند.
حجت‌الاسلام رضوانی با اشاره به دیدار خود و برخی از طلاب با رهبر معظم انقلاب و طرح پرسش درباره نسبت طلبگی و کار رسانه‌ای گفت: در آن دیدار، یکی از حاضران از رهبر انقلاب پرسید که آیا طلابی که وارد رسانه و هنر می‌شوند باید صرفاً در جایگاه کارگردان و تهیه‌کننده فعالیت کنند یا وظیفه‌ای فراتر دارند؟ رهبر انقلاب در پاسخ، به ضرورت شناخت عمیق هنرمندان از هنر و رسانه اشاره کردند و فرمودند: هیچ هنرمندی در خلأ رشد نمی‌کند؛ کسی که می‌خواهد در عرصه هنر نظریه‌پردازی کند، باید ابتدا خود اهل هنر باشد و زبان هنر را بشناسد.
عضو مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما، افزود: بر اساس همین نگاه، طلابی که قصد فعالیت در عرصه فرهنگ و هنر را دارند، باید ابتدا فضای رسانه‌ای و هنری را بشناسند، سپس تلاش کنند معارف اسلامی را در قالب‌های هنری ارائه دهند. همان‌طور که شاعر بزرگ ابتدا شاعر خوبی است و پس از آن سبک جدیدی را خلق می‌کند، مبلغان ما نیز باید زبان هنر را بیاموزند تا بتوانند در این عرصه اثرگذار باشند.
حجت‌الاسلام رضوانی تصریح کرد: هنرمند را نمی‌توان با بخشنامه و توصیه هدایت کرد؛ باید با او گفت‌وگو کرد، به او نزدیک شد و فضای فکری‌اش را شناخت. هنرمند در ظاهر احساس آزادی می‌کند، اما در عمل تحت تأثیر جهان‌بینی و مکتب فکری خاصی است. بنابراین اگر حوزه می‌خواهد در عرصه هنر اثرگذار باشد، باید جهان‌بینی دینی خود را در قالب هنری قابل‌فهم و جذاب عرضه کند.
وی تأکید کرد: همان‌گونه که وحدت حوزه و دانشگاه تنها با تشکیل نهادهای مشترک تحقق نمی‌یابد، همگرایی حوزه و هنر نیز با ایجاد ساختار اداری ممکن نیست. تا زمانی که تولید علمی و فرهنگی ما بر مبانی دینی استوار نشود، نه دانشگاه اسلامی خواهیم داشت و نه سینمای دینی.
عضو مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما، خاطرنشان کرد: فهم نادرست از هنر و رسانه موجب شده است که بسیاری از طرح‌ها و پژوهش‌های حوزوی در کتاب‌ها بمانند و به صحنه تولید هنری نرسند. تا زمانی که ما زبان هنرمند را نفهمیم، گفت‌وگو و همزبانی واقعی میان حوزه و هنر شکل نخواهد گرفت. حوزه باید هنر را بفهمد و به جای سخن گفتن از موضع بالا، در کنار هنرمند قرار گیرد تا بتواند رسالت تبلیغی خود را در فضای فرهنگی و رسانه‌ای به‌درستی ایفا کند.
وی با بیان اینکه فهم رسانه‌ای نیازمند نزدیک شدن دو نهاد حوزه و هنر در سطح راهبردی است، اظهار داشت: امروز در کشور جشنواره‌های متعددی مانند فیلم فجر، شعر فجر و موسیقی فجر برگزار می‌شود، اما حوزه علمیه در هیچ‌یک از این رویدادها جایگاه مشخصی ندارد. نه در نظام ارزیابی و داوری، نه در تشویق هنرمندان و نه حتی در گفت‌وگوهای تخصصی، ردپایی از حضور فکری حوزه دیده نمی‌شود.
حجت‌الاسلام رضوانی افزود: یکی از راه‌های رفع این فاصله، ایجاد ارتباط مستقیم میان حوزویان و هنرمندان است. به‌جای برگزاری همایش‌های رسمی، باید نشست‌های صمیمی میان اساتید حوزه و تهیه‌کنندگان، کارگردانان و نویسندگان برگزار شود. حتی اگر در حد یک دیدار دوستانه و گفت‌وگو بر سر سفره‌ای ساده باشد، می‌تواند زمینه‌ساز فهم متقابل شود.
عضو مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما با اشاره به تجربه برخی هنرمندان شاخص کشور گفت: هنرمندانی همچون مجید مجیدی و رضا میرکریمی در گفت‌وگو و معاشرت با عارفان و اساتید اخلاق در تهران به یک جهان‌بینی الهی دست یافتند و همین مبانی عرفانی را در آثار خود بازتاب دادند. حوزه علمیه نیز اگر با هنرمندان گفت‌وگو کند، می‌تواند الهام‌بخش تولید آثار مبتنی بر نگاه توحیدی باشد.
وی با انتقاد از ضعف تعامل نهادی میان حوزه و رسانه تأکید کرد: پس از گذشت بیش از چهل سال از انقلاب اسلامی، هنوز یک سند جامع و عملیاتی برای همکاری پایدار میان حوزه و نهادهای هنری وجود ندارد. ارتباط‌ها در بیشتر موارد موردی و شخصی است، نه ساختاری و راهبردی.
عضو مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما، با اشاره به تجربه فعالیت خود در رسانه طی دو دهه اخیر گفت: در این مدت بارها هنرمندان را به حوزه دعوت کردیم، اما بسیاری از آنان با تعجب می‌گفتند باورشان نمی‌شود طلابی در حوزه حضور داشته باشند که در کنار تحصیل علوم دینی، فیلمنامه‌نویسی یا تولید رسانه را بلد باشند. از سوی دیگر، حوزه نیز تصویری ناقص و کلیشه‌ای از هنرمندان دارد و هنوز آنها را با ذهنیت منفی می‌بیند.
حجت‌الاسلام رضوانی تصریح کرد: ما هنوز به گفت‌وگو نرسیده‌ایم؛ هنوز همدیگر را تصور می‌کنیم، نه تجربه. رسانه و هنر باید بیایند و از ما بشنوند که چه می‌خواهیم، و ما نیز باید بیاموزیم زبان آنها چیست. بدون این همزبانی، تعامل مؤثر شکل نمی‌گیرد.
عضو مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما، با تأکید بر لزوم بازنگری در رویکرد پژوهشی حوزه گفت: طبق تأکید مقام معظم رهبری، اولویت حوزه تبلیغ است، نه پژوهش برای پژوهش. بسیاری از پژوهش‌های حوزوی تاکنون نتوانسته‌اند هیچ مسئله‌ای از جامعه هنری و رسانه‌ای را حل کنند. محتوا زمانی اثرگذار است که به زبان مخاطب ترجمه شود، نه اینکه در قالب کاغذ و کتاب بماند.
وی افزود: نگاه رایج در میان برخی هنرمندان این است که دین محدودکننده خلاقیت است، در حالی که واقعیت برعکس است. دین، تجربه، عقل، شهود و نقل را در کنار هم می‌بیند و افق دید انسان را گسترش می‌دهد. اگر این حقیقت برای هنرمند روشن شود، دین را نه مانع بلکه الهام‌بخش خلاقیت می‌داند.
عضو مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما، تأکید کرد: حوزه باید نگاه خود به هنر را اصلاح کند. هنرمند نیز مبلغ است، فقط ابزار تبلیغ او متفاوت است؛ او از تصویر، موسیقی و روایت بهره می‌گیرد، همان‌گونه که ما از منبر و بلاغت. بنابراین، نخستین گام در این مسیر، ایجاد ارتباط انسانی و فرهنگی میان طلاب و هنرمندان است، پس تا وقتی با هم چای نخورده‌ایم، گفت‌وگو نکرده‌ایم و نگاه هم را نفهمیده‌ایم، هیچ هم‌افزایی واقعی میان حوزه و هنر شکل نخواهد گرفت.
حجت‌الاسلام رضوانی با اشاره به تجربه خود در گفت‌وگو با برخی کارگردانان و نویسندگان تلویزیونی اظهار داشت: وقتی شما زبان هنرمند را بفهمید و اثر او را دقیق تحلیل کنید، آنگاه می‌توانید با او به زبان خودش سخن بگویید. هنرمند زمانی به سخن روحانی و مبلغ گوش می‌دهد که احساس کند او هم اهل فهم هنر است، نه صرفاً ناصح یا منتقد بیرونی.
وی در این‌باره افزود: رهبر معظم انقلاب نمونه روشن چنین ارتباطی هستند؛ ایشان وقتی با شاعران دیدار می‌کنند، در متن شعر کلمه‌ای را اصلاح می‌فرمایند و به زبان فنی با شاعر سخن می‌گویند. همین آشنایی با ادبیات هنری است که موجب می‌شود هنرمندان، ایشان را نه صرفاً به عنوان رهبر، بلکه به عنوان شاعر و صاحب‌سبک بپذیرند. بنابراین برای گفت‌وگو با هنرمندان باید زبان هنر را آموخت.
عضو مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما، با بیان اینکه حوزه باید به‌روزرسانی آموزشی و پارادایمی را جدی بگیرد، اظهار داشت: متون آموزشی موجود در حوزه باید بازنگری شود، چراکه ما از عصر رسانه‌های نوین عبور کرده‌ایم و اکنون در دوران هوش مصنوعی و فضای سایبر قرار داریم؛ عصری که پیام، مخاطب و رسانه همه به‌صورت هوشمند مدیریت می‌شوند. حوزه نمی‌تواند با منطق سنتی و نگاه ایستا در این فضا حضور مؤثر داشته باشد.
وی افزود: پیش از تغییر محتوا، باید تغییر نگاه اتفاق بیفتد؛ آن‌هم نگاهی دوطرفه. حوزه باید عینک خود را عوض کند و از زاویه‌ای تازه به هنر بنگرد، و در مقابل، هنرمندان نیز باید نگاه خود را نسبت به دین و حوزه تصحیح کنند. بدون این تحول پارادایمی، هیچ پروژه فرهنگی موفقی شکل نخواهد گرفت.
حجت‌الاسلام رضوانی با تأکید بر اینکه حوزه باید آغازگر تحول در این رابطه باشد گفت: هنرمند امروز در پارادایم دینی ما زندگی نمی‌کند و با جهان‌بینی ما آشنا نیست. اگر حوزه به‌روز نشود و زبان هنر را نیاموزد، حتی بهترین تولیدات فکری‌اش نیز نمی‌تواند با هنرمند ارتباط برقرار کند.
عضو مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما، در پایان تأکید کرد: تغییر پارادایم باید از حوزه شروع شود؛ چراکه حوزه منبع الهام فکری و معرفتی جامعه است. تا زمانی که حوزه خود را درک نکند و به شناخت عمیق از جهان رسانه و هنر نرسد، نمی‌تواند راهی تازه برای تبلیغ مؤثر دینی در عصر جدید بگشاید.
ارسال نظرات