در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، روایت اول از سوی رهبر معظم انقلاب شکل گرفت

اشاره: در شرایطی که جهان امروز با بحران‌های پیچیده و چندبعدی مواجه است، پرداختن به سیره مدیریت بحران رهبر معظم انقلاب از اهمیتی راهبردی برخوردار است. این سیره، تلفیقی ارزشمند از حکمت دینی، تدبیر عقلانی و شجاعت مدیریتی را در مواجهه با طوفان‌های سهمگین به نمایش می‌گذارد. مطالعه این رویکرد، تنها بازخوانی تاریخ نیست؛ بلکه کشف الگویی زنده و کارآمد برای عبور از پیچیده‌ترین چالش‌هاست. ایشان با درک عمیق از شرایط و با تکیه بر ظرفیت‌های داخلی، همواره بحران‌ها را به فرصت‌هایی برای شکوفایی و خوداتکایی ملت ایران تبدیل نموده‌اند. این مدل مدیریتی، درس‌های گران‌بهایی درباره تاب‌آوری، انسجام ملی و حرکت جهادی در اختیار ما می‌گذارد. بنابراین، واکاوی این سیره، تنها یک انتخاب علمی نیست، بلکه یک ضرورت برای ترسیم نقشه راه آینده نظام و تمدن‌سازی نوین اسلامی محسوب می‌شود.

بر همین اساس خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا با حجت‌ الاسلام هادی خسروی پژوهشگر حوزه انقلاب اسلامی و مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه معارف اسلامی گفت‌وگویی داشته است که ادامه تقدیم خوانندگان گرامی خواهد شد:

رسا- رهبر معظم انقلاب چگونه بحران های سرنوشت ساز تاریخ معاصر جمهوری اسلامی را مدیریت کرده و مدیریت ایشان در برهه‌ها و بزنگاه‌های مختلف، چگونه خود را نشان داده است؟

در طول یکی دو سال اخیر، دو رخداد مهم و پیچیده برای کشور پیش آمد که هر یک را می‌توان به صورت جداگانه تحلیل کرد. مورد اول، شهادت رئیس‌جمهور این کشور عزیز، حاج‌ابراهیم رئیسی بود. هر کشوری دارای قوای چندگانه‌ای است که حاکمیت آن را تشکیل می‌دهند. شاید نکته‌ای که خدمتتان عرض می‌کنم، پاسخی به یک شبهه نیز باشد مبنی بر این که ولایت فقیه چه وجود و اختیاراتی دارد و اساساً چه کارکردی در جامعه اسلامی ایفا می‌کند؟

در بسیاری از کشورها، اگر نفر اول آن کشور - خواه رئیس‌جمهور باشد، نخست‌وزیر باشد، رهبر باشد یا پادشاه - غایب شود، یک خلأ قدرت فوری ایجاد می‌شود. ما در برهه‌ای شاهد بودیم که حضرت آیت‌الله رئیسی رئیس قوه مجریه، به شهادت رسیدند، در واقع قوه مجریه و اصلی کشور با خلأ راهبر مواجه شد. اما مدیریت کلان مقام معظم رهبری در این عرصه، با پیام‌های تلویزیونی و گفتگوهای مستقیم با مردم، اجازه نداد این خلأ ایجاد شود. تقریباً بلافاصله پس از حادثه، و حتی پیش از تأیید رسمی شهادت، حضرت آقا با خانواده‌های سران نظامی و مسئولین کشور دیدار کردند و فرماندهی کشور را تداوم بخشیدند و فرمودند کشور به راه خود ادامه خواهد داد که بسیار امید آفرین بود و همین جمله ایشان مانع ایجاد یک بحران عظیم در کشور شد.

این اقدام حکیمانه از سوی رهبر معظم انقلاب، بسیاری از مسئولین را مستحکم و استوار می‌کند. ما شاهد بودیم که قوه مقننه با سرعت به میدان آمد و کار را پیگیری کرد و در قوه مجریه نیز مطابق قانون، معاون اول رئیس جمهوری زمام امور را به دست گرفت و کار را پیش برد. این یک مثال بسیار گویا از این بود که حضور و نقش رهبری در برهه‌های حساس چقدر می‌تواند مؤثر باشد.

مورد ملموس و دیگری که زمان زیادی از آن نگذشته، جنگ دوازده روزه اخیر ما بود؛ جنگی که از سوی رژیم صهیونیستی و سایر کشورهای متخاصم، علیه جمهوری اسلامی ایران به راه افتاد. وقتی وضعیت را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم در ساعات اولیه، بخش اصلی‌ای از روسا و فرماندهان ارشد نظامی ما به شهادت رسیدند.

طبق گزارشات، حتی جلسه شورای عالی امنیت ملی که متشکل از سران قوای کشور بود، نیز هدف واقع شد. در آن لحظه، ما اساساً نمی‌دانستیم این عزیزان شهید شده‌اند یا خیر. همه چیز در یک آن خلاصه می‌شد.

اولین کاری که رهبر معظم انقلاب در این جنگ برای جامعه انجام دادند، انتشار یک پیام تلویزیونی بود. این پیام، که شاید با برخی ممانعت‌ها و محدودیت‌ها همراه بود، اما خود پیام و خود چهره رهبری، برای عموم مردم چه آنان که مستقیماً درگیر جنگ بودند و چه دیگران دلسوزی و مایه دلگرمی بود.

 این پیام چند مفهوم کلیدی را منتقل می‌کرد؛ اول اینکه من در عرصه حضور دارم و اینکه حتی در چنین وضعیتی نیز وظایف رهبری خود را انجام می‌دهم. ایشان هم قدرت و حاکمیت را اعمال کردند و هم به کار خود ادامه دادند.

اقدام دیگر و تاریخ ساز امام خامنه ای در جنگ 12 روزه انتخاب سریع جایگزین برای افرادی بود که از دست داده بودیم.این دو نکته از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بودند و به جرأت می‌توان گفت که ورق جنگ را برگرداندند. کشور دقیقاً از آن شوک اولیه خارج شد. 

بسیاری از دلسوزان انقلابی ممکن بود بپرسند: حالا فرمانده سپاه چه کسی می‌شود؟ یا فراتر از آن، حالا چه کار باید بکنیم؟ حضرت آقا نه تنها فرمودند که الان چه کار کنیم و برایش نسخه و چاره دارند، بلکه نشان دادند که حتی برای جایگزینی این افراد نیز از قبل برنامه‌ریزی شده است. این به معنای بی‌ارزش بودن آن شهدای عزیز نبود. قطعاً فقدان آن بزرگان برای ما بسیار سنگین و جبران‌ناپذیر است. اما این که نتوانیم بلافاصله جایگزین آنان را مشخص کنیم، می‌توانست به مراتب اتفاق بدتری باشد. 

حضرت امام خامنه‌ای با درایت و تدبیرشان، مدیریت شرایط حاکم بر کشور و این انتقال را در همان لحظات اولیه انجام دادند. تقسیم کار خوبی در کشور انجام شد. قوه مجریه به‌موقع و بی‌درنگ وارد عمل شد. قوه قضائیه نیز به‌موقع به میدان آمد. معمولاً در اتفاقات مشابه، شاید چنین حضور سریع و مؤثری از تمام قوا را شاهد نباشیم.

یک جنبش و پویش مردمی نیز به راه افتاد. در کنار آن، با وجود شایعاتی که از سوی رسانه‌های رسمی رژیم دشمن و حامیان غربی‌شان پخش می‌شد، هم اقدامات دیپلماتیک مناسب و هم اقدامات نظامی محکمی صورت گرفت که همه اینها سرچشمه‌ گرفته از مدیریت و درایت رهبر معظم انقلاب بود.

رسا- سیره مدیریت بحران در اندیشه و رفتار امام خامنه‌ای چه نقاط اشتراک و هم‌پوشانی با سیره امام خمینی(ره) دارد و تفاوت تصمیم‌ها و رویکردهای این دو رهبر در پرتو شرایط تاریخی و اجتماعی هر دوره در چه عواملی ریشه دارد؟

کشور ما در سال 1357 شاهد انقلابی بزرگ بود و کمتر از دو سال بعد، با حادثه‌ای به نام جنگ تحمیلی روبرو شد. جنگی که از ابتدا نمی‌دانستیم هشت سال به طول خواهد انجامید. در آن زمان، امامی که تنها یک الی دو سال از استقرار حکومت جدید و ایجاد این دگرگونی عظیم اسلامی را تجربه کرده بود، با یک تجاوز گسترده از سوی یک رژیم بعثی و خونخوار مواجه شد. در طول آن هشت سال، شاهد حوادث گوناگونی هستیم. فرماندهان بسیاری را از دست دادیم، حادثه دفتر نخست‌وزیری و حزب جمهوری اسلامی رخ داد. می‌توان گفت آنچه در این دو سال اخیر در بحران‌های مختلف دیدیم، چکیده و عصاره حوادث آن هشت سال و حتی ده سال اول انقلاب بود که در یک بازه زمانی فشرده نمایان شد.

مدیریت و تدبیر حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری هر دو دارای دو ویژگی کلیدی بودند: اول، در عرصه‌ها و زمان‌بندی‌های متعدد و متنوعی به کار گرفته شدند. دوم، در اوایل انقلاب، آن شور و اشتیاق و همسویی عمومی بیشتر بود، چرا که مردم از نظام قبلی که نسبت به آن اعتراض داشتند، به نظامی آمده بودند که آرمان‌ها و آرزوهایشان در آن متبلور بود. رهبری امام خامنه‌ای اما در عرصه‌ای بود که برخی اتفاقات بسیار فشرده و در زمانی کوتاه رخ دادند. از دست دادن برخی مسئولین و فرماندهان نظامی، که شاید سابقه آن در طول هشت سال جنگ وجود داشت، این‌بار در یک روز اتفاق افتاد. این شرایط، مدیریت متفاوت و پیچیده‌تری را طلب می‌کرد. همچنین، به‌کارگیری و جایگزینی افراد در زمانی که ممکن بود تشتت آراء و اختلاف نظر وجود داشته باشد، از دیگر جلوه‌های این مدیریت بود. طبیعی است که در هر حکومتی، با وجود آراء و جناح‌های مختلف، نارضایتی‌هایی پیش می‌آید. در این برهه حساس، راهبری و هدایت مردم و به‌ویژه مسئولین، چیزی جز از تدبیر ، صلابت و اقتدار و بینش عمیق و راهبردی رهبر معظم انقلاب نبود.

رسا- در جنگ روایت‌ها، رهبر معظم انقلاب در جنگ 12 روزه چگونه این هدایت گفتمان مقاومت و فضای کلی کشور را مدیریت کردند و چگونه توانستند از بروز یک بحران بالقوه در دل جامعه جلوگیری کنند و آن تهدید بالقوه را خنثی نمایند، و در مقابل، دشمن را به عقب برانند؟

یکی از مهم‌ترین اتفاقات در هر حادثه، روایت اول است. این که چه کسی، با چه لحن و بیانی، اولین روایت را ارائه می‌دهد. ابتدا باید حادثه را تشریح کنیم. حادثه در بامداد با بمباران آغاز می‌شود. فرماندهانی به شهادت می‌رسند. اولین سؤال در ذهن مردم این است: چه کسی شهید شده؟ چه اتفاقی افتاده؟ و دشمن نیز در همان زمان در تلاش است تا اطلاعات بیشتری به دست آورد و موفقیت عملیات خود را تکمیل کند.

رمز موفقیت در اینجا، همان چیزی بود که مقام معظم رهبری انجام دادند و همه این عوامل را به نقطه قوت تبدیل کردند و آن پیام ویدئویی ایشان بود. یعنی در کمتر از 24 ساعت، قبل از این که یک روایت دست اول رسمی - چه از داخل و چه از خارج کشور - ارائه و تثبیت شود، ایشان یک پیام تصویری پخش کردند که سه مفهوم را به نمایش گذاشت اول صحت و سلامت ایشان، دوم صلابت و قاطعیت و در آخر تداوم کارکرد رهبری و مدیریت میدانی ایشان در جنگ. یعنی اعلام کردند که این اتفاق افتاده، مردم نگران نباشید، و دشمن را تهدید کردند که این بار مانند دفعات قبل نخواهد بود و تا لحظه آخر پشیمان خواهند شد.

 نکتۀ کلیدی این بود که حضرت آقا نه تنها آن روایت دست اول را در اختیار داشتند، بلکه با تماس‌ها و پیام‌های ویدیویی بعدی، این روایت را تمدید کردند و اجازه ندادند خنثی شود. چون رسانه در اختیار دشمن است، حتی اگر روایت اول را ما داشته باشیم، آن‌ها ممکن است روایت‌های بعدی را جعل و جایگزین کنند.

به نظر، بحث ارتباط ویدیویی مستقیم با مردم بسیار حیاتی بود، و همچنین بحث جایگزینی و انتخاب افرادی که به جانشینی شهدا منصوب می‌شدند. این دو اقدام ویژه، این پیام را داشت که من اینجا هستم و از این ملت حمایت می‌کنم و این افراد را به مسئولیت منصوب می‌کنم. کاری که انجام شد، نه تنها توطئه‌های رسانه‌ای دشمن را خنثی کرد، بلکه گاهی به گونه‌ای عمل شد که حتی شبهات سطحی نیز بی‌اثر شد. انتخابی که صورت گرفت، بهترین انتخاب ممکن بود و این باعث شد که روایت اول در ذهن مردم ماندگار شود و مردم به یکباره با چهره حقیقی و بدون تحریف از رهبر معظم انقلاب و اقتدار و استواری ایشان روبرو شوند.