کاشان؛ از افتخار معماری ایمانمحور تا بحران هویّت در سیمان و شیشه
کاشان- کاشان در یونسکو بهعنوان «شهر خلاق معماری» معرفی شده؛ عنوانی ارزشمند، اما دردآور، این انتخاب، بیش از آنکه یک مدال باشد، یک تذکر است؛ تذکر به شهری که زمانی معماریاش تجلی ایمان، حیا، حکمت و سبک زندگی شیعی بود و امروز در بخشهایی از آن این پیوند گسسته است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در کاشان، حجت الاسلام مهدی بصیرتی در گفتوگو با خبرنگاران، گفت: کاشان دارالمؤمنین، همان شهری که خانههایش نه صرفاً پناهگاه و خوابگاه، بلکه «حریم مقدس خانواده» بود؛ حریمی که در قرآن و روایت اهلبیت (ع) جایگاهی ویژه دارد.
وی افزود: مسکن در فرهنگ اسلامی ـ ایرانی فقط سقف و دیوار نیست؛ محیط تربیت انسان است، به همین دلیل معماری قدیم کاشان بر پایه چند اصل شکل گرفته بود، رعایت دقیق حریم خانواده، حفظ پوشیدگی و حجاب در طراحی، درونگرایی، راهاندازی فضاهای امن زنانه و مردانه، و جلوگیری از هرگونه مشرفیت و اختلاط غیر ضروربود.
حجت الاسلام بصیرتی ادامه داد: نور در این خانهها فقط یک عنصر فنی نبود بلکه وسیله تهذیب بود و حوض و حیاط و باغچه، فقط تزئین نبودند، پیوند با طبیعت برای آرامش روح، تهویه طبیعی، سرمایش و گرمایش کممصرف و سازگار با اقلیم بودند، همان چیزی که امروز جهان صنعتی، بعد از مصرف بیرویه انرژی، دوباره تازه دارد کشف میکند.
وی یادآور: در معماری سنتی حتی صدای دَر برای حفظ حرمت طراحی میشد و زنگها و درکوبها مردانه و زنانه داشتند تا بیتکلف، حریم محرم و نامحرم رعایت شود، از این رو این سطح از ظرافت امروز تقریباً حذف شده و هیچ جایگزینی هم برایش نیامده است.
رئیس اداره تبلیغات اسلامی کاشان با بیان اینکه خانههای کاشان بهگونهای ساخته میشد که «تفاخر» در نمای بیرونی رخ ندهد، اظهار داشت: عظمت و زیبایی درون خانه بود نه در بیرون از خانه و این درونگرایی هم از ریشههای دینی ما میآمد و هم از وقار تمدنی ما بود و خانه برای چشم مردم ساخته نمیشد بلکه برای رشد اهل خانه ساخته میشد.
وی ادامه داد:، اما از دوره قاجار و سپس با موج مدرنیسم پهلوی، این نظم الهی بهتدریج فروریخت و مهندسانِ تحصیلکرده غرب الگوهایی را وارد کردند که ارتباطی با فرهنگ ما نداشت و پس از آن معماری کامپیوتری و تقلیدیِ امروز باقیمانده همان گسست است، جایی که خانه دیگر محل تربیت نیست ویک کالای مصرفی است و برجها انسان را کوچک میکنند، نماها بیهویت هستندو حریم خانواده تضعیف شده است.
حجت الاسلام بصیرتی گفت: این بحران مسأله زیباییشناسی نیست بلکه هشدار تمدنی شهری است که روزگاری مکتب معماری میساخت و نباید اسیر کپیبرداری از مدلهایی شود که حتی با جمعیتمحوری و خانوادهگرایی دو اصل حیاتی امروز کشور ناسازگار است.
به گفته وی کاشان باید الگویی از معماری ارائه دهد که مشوق فرزندآوری، گسترش خانواده، و توسعه فضاهای عبادت و معنویت باشد، نه خانههایی که برای سه نفر طراحی میشود و در آن هیچ جایی برای سجاده، خلوت عبادت یا جمع خانوادگی نیست.
وی با بیان اینکه انتخاب یونسکو فرصت تازهای پیش روی ما نهاده است، اما این فرصت زمانی ارزش دارد که برای احیای هویت معماری خود با توجه به نیازهای امروزمان تلاش کنیم نه اینکه به سمت معماری نمایشی برویم و نه اینکه در موزهسازی سنت متوقف شویم، افزود: باید «معماری امتدادیافته» بسازیم که با معماریای ریشهدار، مؤمنانه، پاسخگوی خانوادههای بزرگ، مصرفبهینه انرژی، سازگار با اقلیم، و وفادار به حریم و حیا همخوانی داشته باشد.
حجت الاسلام بصیرتی ادامه داد: اگر کاشان این راه را بازتعریف کند، نهتنها از گذشتهاش جدا نمیشود بلکه میتواند در شکلگیری تمدن نوین اسلامی وآنچه در بیانیه گام دوم مطالبه شده یک نقش واقعی داشته باشد، اما اگر این مسیر جدی گرفته نشود عنوان یونسکو برای کاشان موتور محرک نخواهد بود و تنها فقط پوستهای بیرونی خواهد بود.
رئیس اداره تبلیغات اسلامی کاشان با تأکید بر اینکه این مسؤولیت امروز بر عهده ما است، اظهار داشت: بازآفرینی معماریای که از دل ایمان برمیخیزد و خانواده را محور میگیرد، طبیعت را استاد خود میداند و انسان را در مسیر رشد قرار میدهد و چنین معماری است که میتواند کاشان را دوباره به جایگاه تمدنیاش برگرداند. /۱۳۰۷/
خبرنگار: محمد ملک آبادی
ارسال نظرات