حجتالاسلام والمسلمین عالمزاده نوری:
قرآن کریم انسانهای پیشتاز و مقرّب را فراتر از دوگانه خیر و شر معرفی میکند
حجتالاسلام والمسلمین عالمزاده نوری در شانزدهمین پیشهمایش بینالمللی علوم انسانی اسلامی تأکید کرد: قرآن علاوه بر دوگانه سنتی حسن و قبیح، گروهی از انسانها را به عنوان پیشتازان و مقرّبون با فضایل اخلاقی ویژه معرفی کرده و تربیت این گروه نیازمند سازوکارهای خاص است.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حجتالاسلام والمسلمین محمد عالمزاده نوری، معاون تهذیب و تربیت حوزههای علمیه، در شانزدهمین پیشهمایش، همایش بینالمللی علوم انسانی اسلامی که 27 آذر ماه در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره برگزار شد، با تأکید بر اهمیت علم اخلاق، آن را علم بیان ارزشها و تشخیص خوب و بد، باید و نباید، حسن و قبیح، فضیلت و رذیلت معرفی کرد و افزود: در طول تاریخ، عالمان اخلاق همواره به دنبال تبیین نظام ارزشهای انسانی بودهاند و هر گزاره اخلاقی، موضوع و محمول خود را دارد که بیانگر ارزشها و ضد ارزشهاست.
وی با اشاره به سابقه طولانی مفاهیم اخلاقی در آثار تاریخی، یادآور شد که در قرآن و احادیث اهل بیت نیز مفاهیم مشابهی همچون معروف و منکر، بر و اسم، تقوا و فجور، طیب و خبیث، طاعت و معصیت مطرح شده است.
حجتالاسلام والمسلمین عالمزاده نوری نکته برجسته قرآن کریم در این زمینه را ایجاد یک تقسیمبندی سهگانه اخلاقی عنوان کرد و گفت: قرآن کریم علاوه بر دوگانه مرسوم حسن و قبیح، ضلع سوم را نیز به اخلاق افزوده است.
وی ادامه داد: این اقدام قرآن، افزون بر تثبیت دوگانه سنتی ارزشها، توجه مخاطب را به بعد سوم اخلاق جلب میکند و نشاندهنده نگاه خلاقانه و تربیتی اسلام در حوزه اخلاق و تربیت است.
حجتالاسلام والمسلمین عالمزاده نوری با اشاره به سوره مبارکه واقعه، افزود: خداوند در این سوره مردم را به سه دسته تقسیم میکند؛ دسته اول اصحاب میمنه هستند که یمن و سعادت دارند و جزو خوبان عالم محسوب میشوند، دسته دوم اصحاب مشئمه هستند که شومی و نکبت نصیبشان میشود و دسته سوم سابقون یا پیشتازان هستند که فاصله بسیار زیادی با سایر خوبان دارند و به عنوان مقرّبون معرفی شدهاند.
استاد حوزه توضیح داد: این تقسیمبندی سهگانه نشان میدهد که خداوند برای پیشتازان و گروه سوم حساب ویژهای باز کرده و آنها را از سایر خوبان متمایز کرده است. هدف از این تقسیم، تفاوت احکام و پاداشهاست؛ چرا که احکام و جایگاه این گروه با اصحاب میمنه متفاوت است.
وی همچنین با ذکر نمونههایی از دیگر سورههای قرآن، گفت: در سوره متففین نیز قرآن به سه گروه اشاره میکند؛ فجار، ابرار و مقرّبون، که نشاندهنده فاصله ویژه این گروه سوم است. همین معنا در سوره دهر، فاطر و دیگر آیات قرآن نیز تکرار شده است و نشان میدهد که تقسیم انسانها در نگاه قرآن، فراتر از دوگانه سنتی خیر و شر است.
حجتالاسلام والمسلمین عالمزاده نوری با بیان اینکه گروه اول انسانهای معمولی و متوسط هستند، افزود: گروه دوم، مجاهدان و پیشتازان در فضایل و مکارم اخلاقیاند که از دیگر مومنان فاصله نجومی دارند و برای آنها حساب ویژهای باز شده است. قرآن کریم این گروه را در سورههای مختلف با عناوینی چون سابقون، پیشتازان، جلوداران، سابق بالخیرات، مقرّبون و عبادالله معرفی کرده است.
وی تصریح کرد: این سهگانه اخلاقی در سورههای مختلف قرآن نظیر واقعه، نساء، اعراف، توبه، متفففین و فاطر به روشنی مشاهده میشود. به عنوان مثال، در سوره نساء، مومنان به دو گروه قاعد و مجاهد تقسیم شدهاند و قرآن شش بار بر تفاوت فاصله و فضیلت این دو گروه تأکید کرده است. هر دو گروه به وعده حسنا دست مییابند، اما درجه فضیلت مجاهدان با دیگر مومنان فاصله نجومی دارد.
حجتالاسلام والمسلمین عالمزاده نوری ادامه داد: در سوره اعراف، گروهی به نام رجال الاعراف معرفی شدهاند که بر اصحاب الجنة و اصحاب النار اشراف دارند و با هر دو گروه تعامل میکنند. این نشان میدهد که خداوند برای برخی انسانها جایگاه و حساب ویژهای در نظر گرفته است.
وی افزود: قبل از قرآن کریم، در تمام کتابهای اخلاقی و آثار دانشمندان اخلاق، هیچگونه اشارهای به وجود گروه سوم با جایگاه اختصاصی و فاصله ویژهای با سایر خوبان مشاهده نمیشود و این یک نوآوری مهم قرآن کریم در حوزه اخلاق و تربیت است.
حجتالاسلام والمسلمین عالمزاده نوری افزود: در ادبیات دینی، کلیدواژههایی چون سابقون، سابق بالخیرات، مقرّبون و عبادالله به همراه صابرون و ربیون، جایگاه ویژه این گروه را نشان میدهد و بیان میکند که دینداری صرفاً اجرای تکالیف فقهی برای نجات از عذاب نیست، بلکه تربیت فراتر از حد نصاب، شامل شکوفایی فضایل و مکارم اخلاقی نیز هست.
وی همچنین با تأکید بر اهمیت فضایل اخلاقی در امور معنوی و اخروی گفت: در حالی که قناعت یک فضیلت اخلاقی و حرص یک رذیلت اخلاقی است، قرآن کریم به انسانها توصیه میکند که به مراتب پایین ایمان اکتفا نکنند و به دنبال تربیت پیشتازان اخلاقی باشند؛ افرادی که فراتر از خوبان معمولی هستند و مانند سابقون در مسیر قرب الهی پیشگاماند.
حجتالاسلام والمسلمین عالمزاده نوری در ادامه افزود: در ادعیه و زیارات، مانند زیارت جامعه کبیره و دعای کمیل، نیز به این افراد ویژه اشاره شده است؛ این افراد به گونهای تربیت میشوند که پا جای پای پیامبران و پیشتازان نیکوکار میگذارند و در دستگاه تربیتی دینی، جایگاه و شرافت خاصی دارند.
وی در پایان تأکید کرد: یکی از مهمترین کارهایی که باید در علم اخلاق و تربیت انجام دهیم، باز کردن پرونده ویژه برای این گروه سوم است. باید سازوکارهای تربیتی خاصی برای پدید آوردن انسانهای فراتر از خوبان معمولی ایجاد کنیم، همان انسانهایی که قرآن از آنها به عنوان المقربون یاد کرده است.
ارسال نظرات