گزارش نشست تخصصی «پیامدهای جامعه‌شناختی هوش مصنوعی بر انسجام سیاسی و امنیت اجتماعی»

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، نشست تخصصی «پیامدهای جامعه‌شناختی هوش مصنوعی بر انسجام سیاسی و امنیت اجتماعی؛ بایسته‌های تقنینی و نظارتی مجلس شورای اسلامی» روز پنجشنبه در دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام برگزار شد. این نشست به همت گروه سیاست مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی و با همکاری دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام برگزار و در آن جمعی از استادان و پژوهشگران حوزه‌های علوم اجتماعی، سیاست و فناوری هوش مصنوعی به بحث و تبادل نظر پرداختند.

هوش مصنوعی، چالشی جدی برای انسجام سیاسی

مسعود معینی‌پور، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام، در این نشست با تأکید بر ماهیت تحول‌آفرین هوش مصنوعی، این فناوری را پدیده‌ای هم‌سنگ انقلاب صنعتی قرون پانزدهم و شانزدهم دانست.

وی افزود: هوش مصنوعی با تأثیرات عمیق بر سبک زندگی، اشتغال، عدالت اجتماعی و مشارکت سیاسی، پیامدهای گسترده‌ای بر انسجام سیاسی و امنیت اجتماعی دارد.

معینی‌پور با بیان اینکه هوش مصنوعی از طریق مهندسی معکوس رفتار انسان و تحلیل داده‌ها، کنش‌های اجتماعی و سیاسی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، تأکید کرد: شکاف بین کشورهای پیشرو در هوش مصنوعی و تازه‌واردها عمیق است و پیامدهای این فناوری در بازه‌های زمانی و جغرافیایی متفاوت بروز خواهد یافت.

ضرورت تشکیل نهاد تخصصی برای تنظیم‌گری هوش مصنوعی

این استاد دانشگاه تصریح کرد: تنظیم‌گری هوش مصنوعی بدون شناخت دقیق ماهیت و ابعاد آن ممکن نیست و ایجاد نهاد تخصصی برای قانون‌گذاری و نظارت ضروری است.

وی در تحلیل پیامدهای هوش مصنوعی، آن‌ها را به دو دسته کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم کرد و به بحران اشتغال به عنوان یکی از چالش‌های نزدیک این فناوری اشاره نمود.

معینی‌پور همچنین نسبت به پیامدهای اخلاقی و سیاسی هوش مصنوعی هشدار داد و گفت: تولید و پردازش داده‌های گسترده می‌تواند زمینه‌ساز بحران‌های اخلاقی و سیاسی شود؛ به‌ویژه در حوزه کمپین‌های انتخاباتی و جهت‌دهی به رفتار رأی‌دهندگان.

وی اضافه کرد: نقش سنتی خانواده و به ویژه والدین در شکل‌دهی به نسل نوجوان با ورود هوش مصنوعی در حال کمرنگ‌شدن است و این موضوع می‌تواند شکاف‌های هویتی را تعمیق کند.

کاهش مشروعیت قدرت مرکزی و افزایش نقش الگوریتم‌ها

معینی‌پور یکی دیگر از پیامدهای مهم هوش مصنوعی را کاهش مشروعیت قدرت مرکزی دانست و توضیح داد: در آینده ارائه خدمات بر اساس قواعدی فراملی صورت می‌گیرد و افراد ناگزیر به تبعیت از نوعی نظم جهانی خواهند بود.

وی همچنین به نقش هوش مصنوعی در تصمیم‌سازی و بازتولید تبعیض‌های اجتماعی اشاره کرد و گفت: هوش مصنوعی با استفاده از داده‌های انباشته شده، تعریفی خاص از عدالت ارائه می‌دهد که ممکن است تبعیض را نهادینه کند.

این پژوهشگر حوزه علوم انسانی، تعمیق شکاف میان توده‌ها و نخبگان را از دیگر پیامدهای هوش مصنوعی برشمرد و تأکید کرد که این شکاف می‌تواند زمینه‌ساز بحران‌های آنارشیک و ابهام در سلسله‌مراتب تصمیم‌گیری شود، هرچند احتمال شکل‌گیری نظم جدید نیز وجود دارد.

بازتولید قدرت و حکمرانی پلتفرمی در عصر هوش مصنوعی

دکتر کمال اکبری، رئیس دانشکده دین و رسانه، در بخش دیگری از نشست به تغییر ماهیت قدرت در عصر هوش مصنوعی پرداخت و گفت: امروزه قدرت الگوریتمی مبتنی بر کلان‌داده‌ها، پلتفرم‌ها را به بازیگران اصلی حکمرانی تبدیل کرده است.

وی با اشاره به بازتولید تاریخی نظام امپریالیستی و استمرار آن در قالب نظام لیبرال‌دموکراسی، مطرح کرد: هوش مصنوعی می‌تواند صورت جدیدی از همان منطق امپریالیستی باشد.

اکبری بر ضرورت آینده‌نگری در قانون‌گذاری تأکید کرد و یادآور شد: قوانین پایین‌دستی که امروز وضع می‌شوند بدون آینده‌پژوهی واقعی نمی‌توانند پاسخگوی پیامدهای این فناوری باشند.

وی افزود: پدیده شخصی‌سازی به شکل گسترده در حال وقوع است و افراد به طور مداوم تحلیل و رفتارشان قابل پیش‌بینی شده است.

قانون‌گذاری هوشمند؛ لازمه مقابله با پیامدهای هوش مصنوعی

رئیس دانشکده دین و رسانه با تأکید بر نقش پلتفرم‌ها به عنوان حکمرانان جدید فضای مجازی گفت: وقتی کنترل رفتار و ذهن انسان از دست حاکمیت سیاسی خارج شود، پیامدهای آن در عرصه‌های اقتصادی و سیاسی بسیار جدی خواهد بود.

وی با اشاره به تجربه کشورهای مختلف، بر لزوم اتخاذ رویکرد هوشمندانه، واقع‌بینانه و مشارکتی در قانون‌گذاری هوش مصنوعی تأکید کرد.

اکبری در پایان به وضعیت زیرساخت‌های هوش مصنوعی در کشور اشاره کرد و افزود: اگرچه اقدامات اولیه مناسبی انجام شده اما نابرابری‌ها و شکاف‌هایی همچنان وجود دارد. تا زمانی که مشارکت فعال مردم شکل نگیرد، همکاری و هم‌افزایی در این حوزه تحقق نخواهد یافت.

جمع‌بندی

نشست تخصصی «پیامدهای جامعه‌شناختی هوش مصنوعی بر انسجام سیاسی و امنیت اجتماعی» با حضور اساتید برجسته و پژوهشگران حوزه سیاست و فناوری، به تبیین چالش‌ها و فرصت‌های هوش مصنوعی پرداخت و بر لزوم تنظیم‌گری هوشمندانه، تشکیل نهادهای تخصصی، و مشارکت اجتماعی در فرآیند قانون‌گذاری تأکید کرد.

این نشست گامی مهم در جهت ایجاد فهم دقیق‌تر از تأثیرات اجتماعی و سیاسی هوش مصنوعی و همچنین تعیین بایسته‌های تقنینی و نظارتی مجلس شورای اسلامی در این حوزه به شمار می‌رود.