ورود گسترده رسانه‌ها و موضع‌گیری در نفی یا اثبات استهلال صحیح نیست
حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا در پاسخ به این سؤال که آیا امر استهلال تقلیدی است یا شخصی و واگذار شده به شخص مکلف، آن را یک مسأله اجتهادی دانست و گفت: فقهای بزرگ نیز در این مسأله همسو نیستند و با هم اختلاف نظر دارند.
وی با بیان این‌که برخی از فقها مانند مرحوم نراقی در متأخرین و مرحوم خویی معتقدند که مسأله استهلال یک مسأله شخصی است، افزود: همچنان‌که براساس نظر این بزرگان، در فهم روزهای ماه یا روزهای هفته از مجتهد سؤال نمی‌کنیم، در مسأله استهلال هم نباید از مجتهد سؤال کرد، یعنی و در واقع تطبیق یک موضوع بر مصداق حکم شرعی کار مقلد است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه با اشاره به نظر فقهای دیگر درباره مسأله استهلال گفت: نظر مشهور فقها این است که مسأله استهلال یعنی اعلام اول شوال و یا آخر ماه رمضان، مانند اعلام روز عید عرفه یا روز عید قربان از شؤون حاکم است و مجتهد به عنوان این‌که حاکم شرع است، باید آن را اعلام کند.
وی اظهار داشت: مستندی که این اندیشه دارد، افزون بر این‌که از برخی روایات استفاده می‌شود ائمه اطهار(ع) این امر را یک مسأله حکومتی و از شؤون حاکم قلمداد کرده و می‌دانستند، تفاوتی است که به نظر می‌رسد بین روزهای حساس و سرنوشت‌ساز با روزهای معمولی وجود دارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین علیدوست با بیان این‌که آنچه به نظر قوی‌تر می‌رسد، اندیشه دوم است، خاطرنشان کرد: در واقع این اندیشه می‌گوید مسأله استهلال به عنوان اعلام هلال ماه شوال یا شبیه آن، یک مسأله چند ساحتی است، از این‌رو فرق می‌کند با این‌که بگوییم امروز چه روزی از هفته یا چندم مردادماه است.
وی همچنین در پاسخ به این سؤال که از گذشته و در ذهن مردم این‌گونه القا شده که در مسأله رویت هلال باید از مرجع تقلید خود سؤال کنند، گفت: نمی‌توان این موضوع را از نظر فقهی یک سند شرعی برای این مطلب حساب کرد، بلکه در حد شاهد و تأیید، مسأله اسناد قوی‌تری دارد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود به شؤون حاکم و اجرای احکام حکومتی براساس شیوه‌های مصلحتی وی اشاره کرد و گفت: حاکم به آن سبب که حق اختیار، تعهد و مسؤولیت دارد، موظف است در مسأله استهلال وارد شده و آن را اعلام کند.
وی با بیان این‌که در صورت پذیرفتن مبنای دوم که اعلام استهلال را از شؤون حاکم می‌داند، متابعت از حکم حاکم شرع در اعلام رویت هلال لازم است، در توضیح این مطلب که اگر مجتهد و فقیهی معتقد به خطای حاکم شرع باشد یا با حاکم شرع اختلاف نظر داشته باشد، به بحث و بررسی پرداخت و چند مبنا را مورد اشاره قرار داد.
حجت‌الاسلام والمسلمین علیدوست در بیان مبنای اول با اشاره به این‌که برخی معتقدند اگر مجتهد و فقیهی به خطای حاکم یقین دارد، دیگر متابعت از اعلام حاکم لازم نیست، گفت: مگر این‌که به اعلام حاکم گمان و یا شک کند که موظف است از آن متابعت نماید.
وی با بیان این‌که اگر حاکم صالحی رویت هلال را اعلام کند، هرچند مجتهد معتقد به خطای او باشد، از نظر مبانی فقهی نباید اعلام کند، تأکید کرد: اگر بخواهیم باب مسأله اعلام رویت هلال را به عنوان مصلحتی معقول در فقه باز کنیم، بسته به شرایط زمان و مکان، مجتهد و فقیه معتقد به خطای حاکم، هرگز نباید این خطا را اعلام کند.
استاد درس خارج فقه حوزه علمیه قم در بخش پایانی سخنان خود با بیان این‌که مسأله استهلال مقداری رنگ و بوی سیاسی و اجتماعی به خود گرفته و رسانه‌ها بدون صلاحیت علمی به بررسی این مسأله می‌پردازند، خواستار حفظ آن در حد علمی خود شد.
وی، ورود گسترده رسانه‌ها در بررسی امر استهلال و موضع‌گیری در نفی یا اثبات آن را صحیح ندانست و گفت: مسائل علمی در فضای علمی و آکادمیک بحث شود تا مسؤولان صالح و حاکم شرع صالح، مناسب‌ترین تصمیم را بگیرند. /920/ت301/ج