نشست کلامی جبر و اختیار در تهران برگزار شد
خبرگزاری رسا ـ نشست کلامی جبر و اختیار با حضور رییس دانشگاه پردیس قم و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در تهران برگزار شد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست کلامی جبر و اختیار با حضور حجت الاسلام رضا برنجکار، رییس دانشگاه پردیس قم و منصور پهلوان، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در خبرگزاری ایکنا برگزار شد.
در این نشست حجت الاسلام رضا برنجکار پیرامون بحث جبر و اختیار گفت: بحث جبر و اختیار در قرن اول آغاز شده است و مسئله انسانی است و در موضوع این بحث می کند که آیا انسان مختار است یا همه چیز وابسته به قضا و قدر است؟ شاید انسانی یافت نشود که آفریده شده باشد که این مسئله برایش مطرح نشده باشد.
وی ابراز داشت: بحث جبر و اختیار با صفات الهی در ارتباط است و این بحث از دیر باز در فلسفه یونان در آثار ارسطو، سقراط و غیره یافت می شود که قبل از اسلام نیز مطرح بوده است. مشرکان برای بیان عقاید خود به جبر متصل می شده اند و گفته می شد اگر خدا نمی خواست ما مشرک نمی شدیم.
برنجکار افزود: یکی از دلایلی که متفکران به طرف جبر گراییدند، شبهات مطرح شده است که این شبهات جوانب مختلف دارد از جمله جبر فلسفی، جبرروان شناختی ،جبر فیزیکی و دیگر مسایل و یکی از مطالبی که باعث شده برخی از متکلمان مثل اشاعره و اهل حدیث جبرگرا شوند، به واسطه کسانی مثل احمد بن عنبر بوده که معتقد بود همه چیز به واسطه قضا و قدر است و نمی توان آن را انکار کرد. هر چه خدا بخواهد همان خواهد شد اگر کسی غیراز این بگوید پس یعنی خدا مغلوب است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: اعمال انسان دو گونه است افعال اختیاری مثل نماز خواندن، حرف زدن، راه رفتن که البته اینها هم به قضا و قدر الهی است پس خدا فرمان داده و ما می توانیم راه برویم؛ دوم قضا و قدر است که خداوند موجودی را می آفریند و اندازه، هندسه، جهت، طول و عرض ارتفاع را مشخص می کند که قضا و قدر نیز به دو شاخه تقسیم می شودکه اولی تشریعی است و در آن اعمال ما از نظر شرع مثل واجب و مستحب حلال و حرام می شود و دومی قضا و قدر تکوینی است که در آن انسان با قدرت اراده کارها را انجام می دهد.
رییس پردیس قم دانشگاه تهران اظهار کرد: قدر در افعال ارادی کارهایی که انسان انجام می دهد اندازه دارد و به همان اندازه حکم شده که انسان توانایی دارد مثل پرواز نکردن انسان و اسباب و شرایط در اختیار انسان نیست. کار اختیاری انسان در مجموعه ای از تقدیرات انجام می شود، به عنوان مثال نگاه کردن به نامحرم قضا و قدر آن در اختیار انسان نیست؛ اما انسان در ارتکاب آن آزاد است و تقدیرات انسان را مجبور نمی کند بلکه محدود می کند. پس قضا وقدر خدا در افعال اختیاری باعث جبر نمی شود بلکه باعث محدود شدن می شود.
در ادامه استاد منصور پهلوان درمورد جبر و اختیار گفت: جبر و اختیار از جنبه های مختلف جامعه شناسی روان شناسی تربیتی و غیره قابل بررسی است، جامعه شناسان انسان را محصول جبری جامعه می دانند. جامعه انسان را می سازد و انسان از خود اختیاری ندارد و در بیانات سعدی نیز گفته شده «عاقبت گرگ زاده گرگ شود، گرچه با آدمی بزرگ شود» و اینکه همنشین نمی تواند یک ماهیت در انسان ایجاد کند و در بحث تربیت اگر ژن مشکل داشت تربیت موثر نیست.
پهلوان درباره اختیار به بیان دلایل عقلی پرداخت و افزود: دلایل عقلی در این مورد وجود دارد اول وجدان که هر کسی با وجدان خود می یابد: «خود که گویی این کنم یا آن کنم خود دلیل اختیار است ای صنم »، دوم ستایش ها و نکوهش‌ها، ستایش اعمال حسنه دیگران و مذمت اعمال بد دیگران، سوم شرایع احکام دین مثلا راست گویی یا دروغ گویی و چهارم مصلحان اجتماعی پیامبران روحانیون برای هدایت انسان آمده اند، در صورتی که انسان اختیار نداشته باشد پس ثواب و عقاب نیز بی معنی خواهد بود.
وی ادامه داد: افعال از یک جهت به خدا متصل است که «به حول و قوه الهی می نشینیم برمی خیزیم »و کارهای درست انجام بدهیم و اینکه خدا اسباب رادر اختیار انسان قرار داده پس مومن شدن یا کافر شدن با خود ما است و نیز با توجه به این آیه قرآن که «یضل من یشاء و یهدی من یشاء» خدا هر که را بخواهد هدایت می کند و هر که را بخواهد گمراه می سازد، برای انسان پیامبر فرستاده و انسان را هدایت نموده است اگر انسان هدایت را قبول کند به طی درجات مختلف می رسد و ممکن است کسی مانند سلمان و ابوذر شود اگر هدایت را قبول نکند خدا بر چشم و گوش و قلب او مهر می زند و از هدایت خدا دور می شود./956/پ201/س
ارسال نظرات