شناسایی مناسبت‌های بین ولی فقیه و نهاد مرجعیت ضروری است
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام ذبیح الله نعیمیان، عضو هیأت علمی پژوهشگاه اندیشه سیاسی اسلام پیش از ظهر امروز در همایش ولایت و فقاهت از نهضت تنباکو تا انقلاب اسلامی به ارائه تحلیلی از بحث مرجعیت ولایی پرداخت و آن را در دو بحث تاریخی و ماهیت‌شناسی فقهی و اصولی از مقوله مرجعیت و ولایت بررسی کرد.
این کارشناس تاریخ و اندیشه سیاسی معاصر در ادامه بحث تاریخی ولایت را از زمان ائمه اطهار(ع) مورد توجه قرار داد و با اشاره به نحوره دخالت امامان(ع) و پس از ایشان نحوه دخالت فقها در امر سیاست، به طرح الگوی دولت در دولت در این دوران پرداخت و گفت: این الگو تا زمان مشروطه ادامه داشت.
وی خاطرنشان کرد: الگوی دولت در دولت در عصر ائمه اطهار(ع) و از زمان امام صادق و امام باقر(ع) و به ویژه در دوره امام موسی کاظم(ع) شروع و تقویت شد، که براساس آن، با وجود حاکمیت دولت، اما نوعی از دخالت ولایی به شکل دیگر و به صورت محدودتر وجود داشت که متعارض با ولایت حاکم نامشروع بود.
حجت‌الاسلام نعیمیان با بیان این‌که در این الگو، ائمه اطهار(ع) در تصدی امور وجوهات و در امور قضایی دخالت جدی داشتند و عملاً مراجعه به قضات و حکام جور را به عنوان مراجعه به طاغوت معرفی می‌کردند، دخالت علما در سیاست در دوران صفویه را به نحو دیگری دانست و از نوعی حمایت یا مشارکت نسبت به حکومت سخن گفت.
وی با تأکید بر بحث قضا و ماهیت آن و نقش فقها در این عرصه، اظهار داشت: بی‌جهت نبود که تعبیر ناصرالدین شاه که گفت «ما فراش‌باشی شرع هستیم» تعبیری تاریخی شد؛ یعنی فقها هر امری در امور قضایی دارند باید اجرایی شود و عملاَ هم فقهای شیعی این محدوده از دخالت را جزو ولایت انحصاری خود می‌دیدند و در جامعه هم این امر جا افتاده بود.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه اندیشه سیاسی اسلام به ارتقای الگوی دولت در دولت در دوره مشروطه و جایگاه مرجعیت در این دوران اشاره کرد و با بیان این‌که جایگاه دولت سلطنت با ارتقای دخالت مردم و به نوعی دخالت فقها تضعیف می‌شود، ابراز داشت: پیش از این تعبیر ولایت فقیه رایج نشده است، اما به تدریج در سه سده اخیر مفهوم مرجعیت جا می‌افتد.
وی با بیان این‌که مرجعیتی که از آن به مرجعیت تقلید تعبیر می‌شود، گویای همه واقعیت نیست و این امر به روشنی در نهضت تحریم تنباکو و دخالت فقها در سطح کلان به عنوان مرجعیت محلی به چشم می‌خورد، با طرح این سؤال که آیا مفهوم افتاء یک مفهوم ولایی است و ماهیت آن ماهیتی ولایی دارد و آیا افتا را باید یک امر کارشناسی مانند هر امر کارشناسی دیگر دانست.
حجت‌الاسلام نعیمیان خاطرنشان کرد: هرچند برای افتا حجیتی وجود دارد و مقلد موظف است فتوای مرجع تقلید خود را به کار گیرد؛ اما تصرف خود مفتی و مجتهد به عنوان افتاگر مطرح نیست و اگر می‌گوییم افتا یک امر ولایی است به لحاظ ماهیت آن نیست، بلکه به سبب شئون ولایی دیگر مجتهد است.
وی با بیان این‌که مرجعیت تقلید مفهوم گویا و کاملی نبوده و تلقی ما از مرجعیت درست نیست، اظهار داشت: اگر امام معصوم(ع) فقیه را برای امور ولایی نصب فرموده‌اند، بررسی این‌که ولایت به چه نحوی تحقق پیدا می‌کند و این‌که آیا تمام فقها می‌توانند همزمان در یک موضع ولایی، ولایت پیدا کنند، بحثی دیگر را می‌طلبد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه اندیشه سیاسی اسلام ادامه داد: اگر ماهیت افتا را کارشناسی صرف بدانیم، به نظر می‌رسد مرجعیتی که تا به حال داشته‌ایم تحقق ناقص‌تری از ولایت فقیه است که در زمان‌ها و دهه‌های مختلف به تدریج تحقق عینی پیدا کرده است.
وی بر شناسایی مناسبت‌های بین ولی فقیه و نهاد مرجعیت تأکید کرد و با بیان این‌که تلقی مردم از مرجعیت صرفاً مرجعیت تقلید نبوده بلکه نوعی ولایت و ورود به مسائل حکومتی بوده است، گفت: ولایت مراجع در عصر جدید که یک ولایت تام و گسترده در نظام جمهوری اسلامی و بلکه در سطح جهان رخ داده، تا حدی است که سبب مخدوش شدن ولایت ولی فقیه نشود. /920/پ202/ع