کتاب تاریخ تفسیر قرآن مورد نقد و بررسی قرار گرفت

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، نشست علمی نقد کتاب تاریخ تفسیر قرآن نوشته حجت الاسلام علی اکبر بابایی شب گذشته در سالن اجتماعات مدرسه امام حسین(ع) برگزار شد و این اثر از سوی حجت الاسلام رستم نژاد، استاد حوزه علمیه قم مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

در ابتدای این نشست حجت الاسلام بابایی با اشاره به اینکه این کتاب بخشی از تاریخ تفسیر است و جلد اول آن تا پایان غیبت صغری را در بر می‌گیرد، عنوان کرد: بخشی از جلد دوم این تفسیر هم آماده شده و در آینده ای نزدیک کامل خواهد شد.

نویسنده کتاب تاریخ تفسیر قرآن، به اهداف این نشست اشاره کرد و ابراز داشت: سعی بر این است که نقاط قوت و ضعف این اثر بررسی شود تا در جلدهای بعدی بر روی نقاط قوت تاکید و نقاط ضعف از بین برود.

حجت الاسلام بابایی، ویژگی کتاب تاریخ تفسیر قرآن را جامعیت آن دانست و خاطرنشان کرد: در این کتاب سعی شده است تا آنجایی که امکان دارد مفسر یا کتاب تفسیری که مطرح بوده از قلم نیفتد و جمع آوری شود.

وی ویژگی دوم این کتاب را مستند بودن مطالب آن خواند و افزود: هر تابعی یا صحابی که در این کتاب آمده برای مفسر بودن آن شواهدی ذکر شده است، در صورتی که در برخی از کتاب ها این خلأ وجود دارد.

حجت الاسلام بابایی، با بیان اینکه ترتیب این کتاب بر اساس دیدگاه شیعه است اظهار داشت: سعی شده تا ترتیب اهل سنت که در برخی از کتاب های تفسیری مورد توجه قرار گرفته نادیده گرفته شود و دسته بندی این کتاب براساس عصر رسالت، عصر حضور معصومان(ع) و عصر غیبت تنظیم شود.

در ادامه حجت الاسلام رستم نژاد، با بیان این مطلب که هدف از این نشست نقد کتاب و نقد نظریه است، عنوان کرد: تتبع گسترده در پاورقی و ذکر منابع فراوان گنجینه‌ای از مطالب را در اختیار خواننده این کتاب قرار می‌دهد.

وی با اشاره به اینکه سیصد و پنجاه منبع دسته اول در کتاب تاریخ تفسیر قرآن آورده شده خاطرنشان کرد: این کتاب می تواند به عنوان یک منبع بسیار خوب و فراهم برای دوره دکترای این رشته مورد استفاده قرار گیرد.

حجت الاسلام رستم نژاد این کتاب را از لحاظ درونی دارای صیغه جمع آوری و گردآوری اطلاعات دانست و ابراز کرد: سه نوع تاریخ وجود دارد، یکی تاریخ کتاب های تفسیری که فقط این گونه کتاب ها را معرفی می کند، و دیگری تاریخ مفسران، که آنها چه کسانی و با چه ایده، فکر و مذهبی بوده اند، این دو نگاه محض تاریخی هستند.

وی با بیان اینکه وقتی می خواهیم تاریخ تفسیر را بنویسیم، باید تاریخ این رشته علمی را مورد بررسی قرار دهیم و یک رشته و جریان علمی را تعقیب کنیم، خاطرنشان کرد: این نوع سوم تاریخ است و در این کتاب آن دو نوع تاریخ به خوبی مد نظر قرار گرفته اما نوع سوم و تحلیل، بخش کم حجم کتاب را در بر دارد.

حجت الاسلام رستم نژاد، همچنین عنوان کرد: انتظار بود که در مقوله تعریف سوم تاریخ و جریان شناسی هم بیشتر کار می شد، البته نگاهی اجمالی ـ تحلیلی در این زمینه وجود دارد، اما اگر به طور جدی این امر لحاظ می شد این کتاب عظیم غنی‌تر می‌شد.

حجت السلام بابایی در ادامه گفت: در مقدمه این کتاب تعریفی از تاریخ آمده که تاریخ هر چیز، سرگذشت آن است، و تاریخ تفسیر یعنی آنچه در آن اتفاق افتاده که زمان پیدایش تفسیر و استمرار آن تا کنون است.

نویسنده کتاب تاریخ تفسیر قرآن، با بیان اینکه در این کتاب از ویژگی ها و دوره های مختلفی که در تفسیر گذشته تا حدودی بحث شده، آن‌را کافی ندانست و افزود: چون بنای ما بر این بوده که مطالب بیان شده مستدل و مستند باشد نتوانستیم در این زمینه، موارد مستندی را به دست آوریم.

حجت الاسلام رستم نژاد با اشاره به اینکه در این کتاب همانند برخی از علما، عکرمه تکذیب شده است، خاطرنشان کرد: این مطلب صحیح نیست و نظر آیت الله معرفت نیز درباره او مثبت است و عکرمه را اهل آفریقا دانسته که در خدمت ابن عباس بارها قرآن را دوره کرده و از مفسران به شمار می آید و اینچنین شخصیتی نمی تواند جزو خوارج و از مخالفان اهل بیت(ع) باشد.

وی دلایل آیت الله معرفت در زمینه عدم تکذیب عکرمه را یادآور شد و عنوان کرد: به عقیده وی جاعلان حدیث و خوارج مشاهده کردند که بعد از کوچ عکرمه به آفریقا کسی به او دسترسی ندارد و می شود از جانب او علیه اهل بیت(ع) به دروغ سخن گفت.

حجت الاسلام رستم نژاد دلیل دوم آیت الله معرفت را این گونه عنوان کرد: دشمنان اهل بیت(ع) می دانستند که اگر کسی از دوست داران امامت از حضرت علی(ع) بدگویی کند مردم راحت‌تر قبول می‌کنند تا اینکه یکی از مخالفان بدگویی کند، به همین دلیل علیه عکرمه توطئه کردند.

حجت الاسلام بابایی در جواب نقد عکرمه گفت: به نظر می رسد سخن آیت الله معرفت در مورد عکرمه یک فرضیه است زیرا در مورد او اختلاف شده و احدی از شیعه او را توثیق نکرده و برخی نیز به صراحت عکرمه را رد کرده اند.

وی با بیان اینکه در اهل سنت نیز در وثاقت عکرمه اختلاف است و برخی مانند ابن حجر عسقلانی او را توثیق کرده، خاطرنشان کرد: در مورد عکرمه مشهور است که آیه تطهیر را در خصوص همسران پیامبر اکرم(ص) می دانسته و برای اثبات مدعای خود حاضر به مباهله بوده است، همچنین فخر رازی عنوان کرده که اعتقاد عکرمه درباره آیه ولایت ابوبکر است.

نویسنده کتاب تاریخ تفسیر قرآن، در ادامه تصریح کرد: در مجموع اگر بخواهیم عکرمه را شیعه و موثق بدانیم باید دلیلی محکم ارائه کنیم، اما هیچ دلیل معتبری در وثاقت او نداریم و حداقل این است که بگوییم وضعیت عکرمه نا معلوم است./927/ز503/ع