اشتباه روشنفکران در تجریه دینی، غفلت از وجوه متمایز است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام ابوالفضل ساجدی، عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در نشست علمی وحی و تجربه دینی که در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار شد، بیان داشت: تجربه در حال حاضر بر همه افعال نفسانی اطلاق می شود

وی با بیان اینکه غرب مراحلی را در مسیحیت طی کرده تا به وضعیت فعلی رسیده است، گفت: در بحث تجربه دینی، نگرش زبانی یکی از مراحلی است که در اوایل خیلی پر طرفدار بود و بعد تبدیل به تجربه تاریخی شد بر این اساس که حضرت مسیح جسم وحی است و انجیل گزارشگر واقعیت وحیانی است بر خلاف دیدگاه ما که قرآن را خود وحی می دانیم. دیدگاه تجربی تاریخی تاکید دارد کتاب مقدس، وحی را بر ما منکشف می کند.

وی ادامه داد: مسحیت در گام بعدی به تجربه دینی ملحق شد. شرایر ماخر در این باره می‌گوید من این نظریه را بیان داشتم زیرا نسبت به مسیحیت، هنرمندان و دانشمندان مطالبی را نمی پذیرفتند و من بر آن شدم تا تحلیلی دیگر ارائه دهم.

این محقق حوزه علمیه قم با بیان اینکه ابداع تجربه دینی به خاطر این بود که از مشکلات حاکم بر غرب رهایی پیدا کنند، ادامه داد:دیدگاه اول یعنی نگرش زبانی به چند دلیل افول کرد که می توان از مخالفت عده زیادی از مسیحیان به خصوص پروتستانی ها اشاره کرد.

وی در بیان اقسام تجربه دینی بیان داشت: دیدگاه ذات گر معتقد است که ویژگی مشترکی بین تمام تجارب دینی وجود دارد و در واقع یک وحدتی وجود دارد که متاثر از عوامل بیرونی نیست اما دیدگاه ساختی بیان می دارد که تجربه متاثر از تجربیات شخص است و این گروه بر میزان تاثر انسان از عوامل بیرونی تاکید دارند.

این محقق حوزه علمیه قم در بیان اینکه تجربه دینی چیست، اظهار داشت: تجارب دینی قوامش بر باورهای ماورایی است به عبارت دیگر قوام تجربه دینی این است که مبتنی بر واقعیت های غیر تجربی و غیر محسوس است.

وی گفت: درباره وحی در اسلام رویکردهای گوناگونی وجود دارد که درباره ماهیت وحی بحث شده است و بر می گردد به مراتب عقل نظری و ارتباط وحی با عقول و فلاسفه نگرش های مختلفی را در این زمینه بیان داشته اند.

این محقق حوزه علمیه قم با بیان اینکه وحی در قرآن هم دارای اطلاقات مختلفی است، گفت: هر گونه انتقال پیامی از خداوند به موجودات به یک معنا وحی تلقی شده است اما وحی رسالی، آن است که خداوند به پیامبرش ارسال می کند تا پیامبر  به مردم منتقل کند که مورد بحث ما همین وحی رسالی است.

وی بیان داشت: اگر وحی نبی را بخواهیم تحلیل کنیم نمی توانیم یک نظر قطعی در این مورد ارائه دهیم، زیرا وحی یک امر نفسانی و درونی است و کسی می تواند در مورد آن اظهار نظر کند که به همان مراتب دسترسی داشته باشد.

این پژوهشگر حوزه و دانشگاه بیان داشت: در مورد هر امری که بخواهیم قضاوت کنیم باید بتوانیم در جایگاه آن قرار گیریم و اگر نتوانیم باید ببنیم آنچه برای ما ممکن است اتفاق بیفتد تا چه حد با وضعیت نبی مکرم اسلام (ص) مقایسه می شود و شبیه است.

وی بیان داشت: برخی افراد قائلند که ماهیت وحی، تجربه درونی و دینی نبی مکرم است و می گویند این تجربه منحصر به شخص نبی مکرم(ص) نیست، در نتیجه، وحی اختصاص به فرد خاصی پیدا نمی کند.

این محقق حوزه علمیه قم ادامه داد: ریشه این بحث آن است که ماهیت تجربه نبی مکرم اسلام(ص) یک تجربه واحدی است که به نظر می رسد قضاوت و داوری قطعی برای ما درباره آن ممکن نیست، زیرا به حالات درونی افراد دسترسی نداریم و ما فقط از نظر ظواهر بیرونی می توانیم دسترسی پیدا کنیم و برای قضاوت باید حالات نبی مکرم (ص) را با حالات خودمان بررسی کنیم و ببنیم چقدر اشتراک حالت داریم.

این پژوهشگر حوزه و دانشگاه بیان داشت: نسبت دادن حالتی به نبی مکرم اسلام(ص) در صورتی درست است که با اشتراک عوارض بیرونی منتقل به وضعیت درونی بشویم یعنی ما با یک مقایسه می‌توانیم به این نتیجه برسیم. اگر فرض کنیم پبامبر تجربه دینی دارد، آیا نوعی تجریه دینی مشترک با سایر انسان ها است؟ برخی روشنفکران بر نقاط اشتراک تاکید کرده اند اما آنچه مورد غفلت واقع شده است وجوه متمایز است.

وی ادامه داد: پیامبر(ص) و سایر افراد، در مراتبی اشتراک دارند اما در مراتب خاصی اختلاف دارند و در این موقعیت نمی توان حکم واحدی صادر کرد، زیرا صرف اشتراک دلیل اشتراک در تمام مراحل نیست، به عنوان مثال ما با خدا در اصل وجود مشترک هستیم و دلیل نمی شود که همه صفات خدا را انسان داشته باشد.

این استاد حوزه علمیه تاکید کرد: برجسته سازی ابعاد اختصاصی که در تجربه دینی نبی مکرم(ص) وجود دارد و اینکه نمی توانیم حالات خود را تعمیم دهیم، جواب اشکالات روشنفکران است. /909/پ201/ع