گزارشی از نشست بررسی ماهیت تحولات اخیر خاورمیانه در همایش بیداری اسلامی یا بهار عربی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا درمشهد، حجت الاسلام داود فیرحی عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران، در همایش بیداری اسلامی یا بهار عربی که ظهر امروز(24 آبان) در دانشکده علوم اقتصادی و اداری دانشگاه فردوسی برگزار شد، به تبیین بیانیه اخوان المسلمین در 15ذی الحجه پرداخت واظهارداشت: مسائل خاورمیانه از سه زاویه نگاه غربی‌ها، دیدگاه جمهوری اسلامی و یک زاویه هم از خود جریان‌های داخلی خاورمیانه، قابل بررسی است.

وی درادامه به بیان گزارشی از دورن این جنبش پرداخت و تصریح کرد: خود کشورهای عربی هم واژه بهار عربی را دوست ندارند. به دلایلی هم به خصوص مصری‌ها، در بیشتر اوقات از واژه بیداری یا آگاهی اسلامی استفاده می‌کنند.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران با بیان اینکه بیانیه اخوان المسلمین یک بیانیه استراتژیک است، اظهار داشت: اسلام‌گرایی در منطقه جنس واحد ندارد و واقعیتش این است که نوع انقلاب‌های هر کشوری با کشور دیگر تا حدودی متفاوت است و این اسلام‌گرایی جدید که از تونس شروع شد و به مصر نیز کشیده شد، خاص خاص است.

وی در ادامه با طرح سه سوال که اسلام‌گرایانی که امروز با نام اخوان گره خورده‌اند دنبال چه چیزهایی هستند؟ بالاخره این کشور بدون نظام سیاسی که نمی‌تواند باشد بنابراین باید طرحی داشته باشند تا این طرح بتواند آنان را درشکل‌گیری نظام جدید کمک کند و با چه طرحی از حکومت، رابطه دین و دولت را طراحی می کنند؟ و با چه چالش‌هایی مواجه هستند؟ تصریح کرد: در واقع بیانیه اخوان المسلمین اتمام حجت آنان است.

حجت الاسلام فیرحی ادامه داد: درحال حاضر بحث بر سر تدوین قانون اساسی است که در این کشورها به عنوان یک گام مهم برای تثبیت کشورها محسوب می‌شود. این درحالی است که در این قانون اساسی سه جریان بزرگ هم قرار می گیرد که راجع به آن، نظرات ثابت دارند.

وی تصریح کرد: یکی جریان قوی سکولارها هستند و بعد از آن هم سلفی‌ها. یعنی دو جریان اسلام‌گرا و یک جریان سکولار چشمشان به این قانون اساسی دوخته شده که سعی می‌کنند نتیجه‌اش را برداشت کرده، هرکدام به نفع خودشان بهره برداری کنند.

سکولارها معتقدند که شریعت سرانجام دموکراسی را خواهد خورد

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران افزود: سلفی‌ها به شدت تندرو و شبیه به رادیکال‌های جوامع شیعی هستند و معتقدند که شریعت باید بر پایه قانون اساسی باشد. درمقابل سکولارها هم به شدت با این جریان فکری مخالفند و معتقدند که اگر شریعت پایه قانون اساسی باشد، سرانجام دموکراسی را خواهد خورد، یعنی بخش مهم انقلاب جدید از بین می‌رود.

وی افزود: اخوانی‌ها گروه دیگری هستند که تلاش و کوششان این است که شریعت را پایه و اساس قانون اساسی قرار دهند و از طرفی نیز کوشش می‌کنند وجه دموکراتیک قانون را حفظ یا تقویت کنند. بیانیه آنان که در واقع سوگندنامه‌شان نیز هست، در همین راستاست.

وی با بیان اینکه سکولارها بیشتر بر روی هویت ملی صحبت می‌کنند و اسلام‌گرایان بر روی شریعت، تصریح کرد: آنها معتقدند که اسلام تنها راه سعادت جوامع مسلمان است و شریعت با موجودیت اخوان ارتباط دارد. آنان می‌گویند ما به خاطر دین شهید داده‌، زندانی کشیده‌ و بازداشت شده‌ایم و درهیچ شرایطی از اجرایی کردن شریعت کوتاه نخواهیم آمد.

حجت الاسلام فیرحی با بیان اینکه اخوان المسلمین در بیانیه خودشان با تاکید بر اینکه احیای اسلام و زنده کردن نفوس ایمان در جوامع، در راس جنبش انقلابی آنان است، تصریح کرد: در این بیانیه اخوانی‌ها به روشنی حکومت دینی را رد می کنند و معتقدند که نظام مبتنی بر شریعت، لزوما به معنی یک حکومت دینی نیست.

وی درادامه با طرح سوال دیگری مبنی بر اینکه آیا اسلام‌گرایی و دمکراسی هر دو با هم قابل جمع است، اظهار داشت: اخوان مدعی است که این مدل جدیدی از اسلام‌گرایی دموکراتیک است. آنان قصد دارند این مدل جدید را تجربه کنند؛ چرا که اخوان همانند سلفی‌ها به شدت به شریعت معتقدند و از طرف دیگر سکولارها هم به شدت بر نفی حکومت دینی تاکید دارند. بنابر این نوعی تشکیل نظام جدید را مطرح می‌کنند.

حجت الاسلام فیرحی تصریح کرد: اخوان تنها راه اجرای شریعت را قواعد دموکراتیک بیان کرده و بقیه راه‌ها را قفل کرده است و اجازه نمی‌دهد از طریق خشونت یا موارد دیگر شریعت اجرا شود. یعنی به نظر آنها تنها راه همین است و این با مواضع ترکیه و جمهوری اسلامی هم تفاوت دارد.

وی درادامه با اشاره به نظام ترکیه اظهار داشت: کشور ترکیه در حال حاضر با یک قانون اساسی سکولار که تغییری پیدا نکرده، شکل گرفته است؛ اما اخوانی‌های مصر می‌خواهند قانون اساسی بنویسند و این به مراتب کار سختی است و در این راستا تلاش آنان بر این راستاست که با دموکراسی شروع کنند و قانون را پیش ببرند.

مقاصد شریعت برای اخوانی ها مهم است/اساس شریعت اخوانی ها برآسان گیری

وی با بیان اینکه در بیانیه کلیدی اخوان برای آنان، مهم مقاصد شریعت است، تصریح کرد: اینها معتقدند که شریعت یک نظر و فکر خاصی نیست و در واقع اصل بر رشد جامعه است. اساس شریعت برای آنان بر تیسیر است و هر مکتب فقهی که آسان‌ترین راه حل‌ها را داد، همان مبنا قرار می‌گیرد.

وی با بیان اینکه معیار شریعت در قانون اساسی اخوانی‌ها تیسیر است نه تاثیر، تصریح کرد: جامعه با یک فقه اداره نمی‌شود و اساس شریعت رفع حرج و از بین بردن ضرر است و این‌گونه قانون‌گذاری، مصر را به یکی از دموکراتیک‌ترین جوامع تبدیل می‌کند؛ چرا که بین سکولارها و سلفی‌ها تلاش شده است که راه حل میانه‌ای لحاظ شود و شبکه‌ای از نهادهای دموکراتیک شکل بگیرد.

خاورمیانه تصویر آینده‌اش در حال شکل گیری است

دکتر علیرضا بیگدلی معاون پژوهشی دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه نیز به تبیین وقایع و تحولات اخیر خاورمیانه و تحولات جهان در سه مرحله گذر پرداخته و اظهار داشت: خاورمیانه تصویر آینده‌اش در حال شکل‌گیری است و اینکه چه صورتی ایجاد خواهد شد به بازیگرانش بر می‌گردد.

وی با تاکید براین مطلب که صحنه، صحنه سیاسی است، تصریح کرد: یک بخش عمده از تلاش‌های آمریکا به این سمت است که بازیگرانی مثل ایران را درحاشیه نگه دارند. همه فشارهای اقتصادی و سیاسی به این دلیل است تا نقش بازیگری ایران درخاورمیانه به حداقل برسد.

وی در ادامه با تاکید بر مدیریت جهانی امروز و اینکه خاورمیانه کلید این مدیریت است، تصریح کرد: در مرحله گذر، مدیریت جهانی به هم می خورد و در مرحله سوم استقرار و حکومت آمریکا به عنوان مدیریت جهانی شکل می گیرد.

وی با بیان اینکه در مرحله گذر، جمهوری اسلامی ایران یکی از تاثیرگذارترین کشورهاست، تصریح کرد: ایران یکی از سرنوشت سازترین کشورهاست؛ چرا که درمعادله مرحله گذر، کشوری می‌تواند در جریان‌های بعدی سیاسی هم قرار گیرد که در این مرحله خود، بازیگر اصلی بوده و در نباید خود موضوع مرحله گذر باشند.

گفتنی است، این نشست با حضور جمعی از اساتید و دانشجویان در محل آمفی تئاتر دانشگاه علوم اداری و اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد./934/ز/ر