مبانی تفکر سیاسی در قرآن
بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان نامه می‌خوانیم:
چکیده:
برخی بر این پندارند که اسلام دینی است که تنها، عهده دار رابطه فرد با خدا و رابطه خود با دیگران است به طوری که مسائل سیاسی، حقوقی و حکومتی از دایره دین خارج است. دشمنان اسلام با استفاده از حربه جدایی دین از سیاست، سعی می‌کنند مسلمانان را از ورود به صحنه سیاست دور نگه دارند. ولی بر خلاف این پندار رایج، به اعتقاد مسلمانان، دین اسلام کامل‌ترین دین آسمانی می‌باشد. به طوری که اسلام در تمام زمینه های اقتصادی، فرهنگی، حکومتی و سیاسی برنامه و قانون دارد. اگر ما به جامع‌ترین منبع دینی اسلام یعنی قرآن رجوع کنیم، می‌بینیم که قرآن ریشه اصلی تفکر سیاسی در اسلام است. قرآن ضمن طرح و شرح مبانی اندیشه های سیاسی، اعتقاد و عمل به این مبانی و اندیشه‌ها را جزئی از قلمرو ایمان و گوشه ای از حیات یک مسلمان می شما رد. در این تحقیق سعی شده پایه‌ها و مبانی سیاست در قرآن بررسی شود، تا به وضوح، همبستگی دین اسلام و سیاست مشخص شود.
مفهوم خاص سیاست:
هر امری که مربوط به دولت و مدیریت و تعیین شکل و مقاصد و چگونگی فعالیت دولت باشد، از مقوله امور سیاسی است. بنابراین هرگاه از سیاست به معنای خاص سخن می‌گوییم، همواره با دولت، یعنی سازمان قدرت در جامعه که نگهبان نظم موجود یا پیش برنده آن است، سر و کار داریم. (دانش نامه سیاسی، آشوری، داریوش، ص 213) در یک کلام می‌توان گفت: سیاست یعنی روش اداره جامعه یا تنظیم جامعه به صورتی که به مصالح و خواسته های جامعه تحقق بخشیده شود به تعبیر ساده تر، سیاست یعنی آیین کشور داری. (نظریه سیاسی اسلام، مصباح یزدی، محمدتقی، 1/42)
ضرورت و هدف بحث:
دین‌شناسان در مورد ماهیت آنچه که دین ارائه می‌دهد، نظرهای گوناگونی دارند. (ولایت فقیه، جوادی آملی، عبدالله، ص66) برخی بر این پندارند که دین، تنها عهده دار بیان رابطه فرد و خدا (عبادات) و روابط اخلاقی افراد با یکدیگر (اخلاقیات) است. گروه دیگری بر این نظرند که دین، علاوه بر عبادات و اخلاقیات، اصل حکومت دینی را مورد تأکید قرار داده است و اصول حاکم بر نظام اجتماعی داخلی و نظام بین‌المللی را بیان می‌نماید اما شکل حکومت و اداره نظام به افراد اجتماع واگذار شده است. نظر سوم این است که، دین علاوه بر این امور عبادی و اخلاقی و نیز تشریح اصول ارزشی حاکم بر نظام اجتماعی، شکل حکومت را نیز عرضه داشته، که همان نظام امامت و ولایت است که در این نظام، حاکم اسلامی با نصب خداوند، حق حکومت پیدا می‌کند. بنابراین لازم است این نکته بررسی شود که آیا اسلام درباره ترکیب دین و سیاست نظر خاصی دارد؟ همچنین مبانی سیاست در اسلام بررسی شود تا ضمن جلوگیری از تبلیغات مسموم دشمنان و کوتاه نمودن دست آنان از سر مسلمین و محرومین جهان، هر چه بیشتر بر آگاهی آزادی خواهان افزوده شود. (سیاست و دیانت، نجفی، عبدالحسین، ص9)
مبانی تفکر سیاسی:
1- ولایت: خداوند ولی و حاکم انسان‌ها می‌باشد و آنان را می‌پروراند و از راه وحی مدبر و مربی انسان‌هاست. خدای سبحان در قرآن کریم ولایت بالاصالة و بالذات را منحصر در خود می‌سازد. (فالله هو الولی) (الشوری/9)؛ البته در آیات دیگر ولایت را به جانشینان راستین خود نسبت می‌دهد.
ولایت فقیه: در عصر غیبت امام معصوم(ع)، فقیهان عادل از سوی امام معصوم عهده دار جامعه‌اند. اسلام هیچ‌گاه امور مملکت را به دست ظالم یا فاسقی که شهادتش پذیرفته نمی‌شود نمی‌دهد. مسأله ولایت فقیه از مهمترین مسائل جامعه اسلامی است. زیرا ولایت فقیه سنگ بنای نظام جمهوری اسلامی است.
2- حکومت و زمامداری: حکم راندن و حاکمیت در جامعه بشری، حقی است الهی، که از هدایت خداوندی ناشی می‌شود. جز خدا و کسانی که از جانب وی مأمورند حق حکومت و زمامداری مردم را ندارند. این مسئولیت خطیر را خدا بر عهده انبیاء گذاشته که دارای عصمت اند. در زمانی که معصومان در جامعه حضور ندارند بر عهده کسانی است که دارای شرایطی باشند که معصومان از قبل به امر خدا تعیین کردند. (فقه سیاسی، عمید زنجانی، ص132)
3- عقل و تجربه سیاسی: اسلام به هیچ وجه با اندیشه مخالف نیست به شرط آنکه به ضرر فرد یا جامعه استفاده نگردد. پس آن فعالیت ذهنی محترم است که در راه وصول به هدف‌های منطقی در زندگی مادی و معنوی به کار رود. (مبانی سیاست در اسلام، ولایی، عیسی، ص485)
نتیجه گیری:
گرچه در این تحقیق با نگاهی گذرا مبانی تفکر سیاسی در قرآن بررسی شد، ولی روشن شد که در کامل‌ترین منبع دینی اسلام یعنی قرآن، آیات فراوانی در مورد مسائل اجتماعی، حقوقی، حکومت، روابط با کشورها و مسائل بین‌المللی می‌باشد. که این نشان می‌دهد دین اسلام تنها بر پایه عبادات و رابطه با خدا نمی‌باشد. بلکه دین اسلام در زمینه های مختلف زندگی انسان، برنامه های حکیمانه ای را عرضه کرده است. و این خط بطلانی است بر تلاش‌های دشمنان که قصد دارند اسلام را از صحنه سیاست دور نگه دارند، تا به مقاصد خود برسند. همبستگی دین و سیاست در زندگی انبیاء و ائمه معصومین(علیهم السلام) دیده می‌شود. هدف همه آنان برقراری مکتب توحید بود چنانکه برای ایجاد چنین مکتبی احتیاج به حکومت داشتند تا در سایه آن حکومت به اهداف متعالی خود برسند. اکنون که انقلاب اسلامی به دست رهبری فرزانه، که در مکتب اسلام تربیت یافته، در ایران به وقوع پیوست، در واقع این انقلاب اسلامی منادی آمیختگی دین و سیاست بود.
شایان ذکر است، پایان نامه«مبانی تفکر سیاسی در قرآن» پژوهشی از«فاطمه عزیزخانی»، استاد راهنما«خانم قنبری»، در جامعه الزهرا(س)قم، برای اخذ مدرک سطح دو در سال 1384 دفاع شده است./919/پ202/ن