ترجمه کتاب عقل و ایمان
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه «ترجمه بخش دوم از کتاب عقل و ایمان (faith and reason)» پژوهشی از «آقای سید جعفر مسئله گو» به بررسی مباحث عقل و ایمان در حوزه دین و در همین راستا به ترجمه کتاب عقل و ایمان از سویین برن اهتمام ورزیده است.
بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان نامه می‌خوانیم:
چکیده:
سویین برن یکی از نظریه پردازان مهم و چهره‌های معروف در حوزه معرفت شناسی و فلسفه دین است. بحث عقلانیت ایمان دینی و دفاع عقلانی از ایمان مسیحی، از دغدغه‌های مهم این فیلسوف غربی به شمار می‌رود. این اثر در حوزهی معرفت شناسی دینی و فلسفه دین به لحاظ دفاع عقلانی از آموزه‌های مسیحیت جایگاه والایی داشته و مورد توجه گسترده معرفت شناسان دینی و فیلسوفان دین معاصر قرار گرفته است. در واقع یکی از مهم‌ترین آثار سویین برن همین کتاب است که در بخش دوم آن، نویسنده با اشاره به این که هیچ گونه تعارضی بین ایمان و عقل وجود ندارد درصدد توجیه عقلانی ایمان بر می‌آید. مؤلف تلاش کرده ماهیت و چیستی ایمان مسیحی را در یک ساختار فلسفی- الهیاتی مختص به خود تبیین نموده و از آن به جد دفاع کند. وی در این اثر ضمن توجیه اصل دین‌داری و برشمردن امتیازات آن نسبت به بی دینی، نوع ایمانی که توسط مسیحیت ارائه می‌شود را در مقایسه با سایر ادیان، دارای ارزش بالاتری معرفی میکند و می‌افزاید تنها در پرتو این دین است که می‌توان به تمام آن چه با پیروی از دین عائد انسان می‌شود، یعنی سعادت و رستگاری نائل شد. به هر حال این کتاب یکی از بهترین تلاش‌های مدرن برای دفاع از عقلانیت دینی است که بر اساس آن ایمان عبارت است از ماحصل ارزیابی و سنجش احتمالات درباره باورهای دینی و تصمیم گیری در پرتو آن‌ها.
رابطه عقل و ایمان از نگاه فلسفه دین:
یکی از مهم‌ترین مسائل در فلسفه دین، رابطه ایمان با عقل است. در این مسأله، پرسش‌های مهمی مطرح است: آیا اعتقاد دینی عقلانی است یا این که اساساً ایمان، فعالیت ضد عقلانی یا دست کم غیر عقلانی است؟ در جهان مسیحیت در مبحث رابطه ایمان با عقل، دو دیدگاه متضاد و مخالف وجود دارد:
1) عقل گرایی: نخستین دیدگاه می‌گوید: ایمان یا به تعبیری باورهای ایمانی با عقل سازگار است، برای مثال ایمان به خدا با عقل هماهنگی دارد که به آن‌ها عقل گرایی می‌گویند. در جهان غرب بسیاری از متفکران، متکلمان و فیلسوفان بر آنند که ایمان و عقل با هم سازگاری دارند؛ البته آنان در حیطه این هماهنگی با هم اختلاف دارند. بعضی بر آنند که بایید به اصول اساسی مسیحیت ایمان آورد، ولی بقیه آموزه‌های دینی با عقل هماهنگی دارد. بعضی دیگر بر آنند که تمام آموزه‌های دینی با عقل هماهنگی دارد.
2) ایمان گرایی: دومین دیدگاه بر آن است که ایمان یا به تعبیری باورهای ایمانی با عقل ناسازگار است که به آن ایمان گرایی می‌گویند. ایمان گرایی موضعی است که اعتقاد دارد: عقل عینی، برای باور دینی نامناسب است یا به تعبیری، این دیدگاه، نظام‌های اعتقادی دینی را موضوع ارزیابی و سنجش عقلانی نمی‌داند. ایمان برای توجیه خود به عقل نیازی ندارد و تلاش برای اعمال و کاربرد مقولات عقلی باری دین، به طور کامل بیهوده است.
دیدگاه قرآن و روایات در باب رابطه عقل و ایمان:
اسلام در باب رابطه عقل و دین بر آن است که عقل و دین دو موهبت الهی که خداوند به بشر ارزانی داشته است. آدمی با عقل و دین میتواند به سعادت جاودانه برسد. عقل، دین را و دین، عقل را تأیید میکند؛ برای نمونه به برخی از آیات و روایات در باب عقل اشاره می‌کنیم: قرآن مجید اصولاً نزول قرآن را برای تعقل می‌داند: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِیًّا لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ» «همانا ما قرآن را به عربی نازل عربی کردیم؛ شاید تعقل کنند.» (یوسف:2)
دلایل دینی برای پیروی از یک دین:
اولین دلیل دینی: ارائه پرستش و اطاعت مقتضی به درگاه خدا و یا خدایان: ادیان توحیدی از جمله مسیحیت به طور عادی ادعا می‌کنند ما وظیفه داریم این کار را انجام دهیم گرچه شاید انجام اعمال مستحبی مانند نوافل را نیز در صورت مقتضی اجازه دهند. مردم بایستی به افرادی که با آنان در ارتباط هستند احترام بگذارند مطمئناً زمانی که این افراد ولی نعمت و شریک مساعی ما باشند این برای ما به صورت تکلیف و وظیفه در خواهد آمد. اگر خدا این برنامه را به ما می‌داد که چگونه از زندگی‌ای که داریم استفاده کنیم و چه رفتاری با دوستان خود داشته باشیم در این صورت ما وظیفه داریم از این اصول پیروی کنیم.
دومین دلیل دینی: رسیدن به رستگاری؛ دومین دلیل دینی برای پیروی از راه دینی، بنا بر نظر بسیاری از ادیان، رسیدن هر فرد به رستگاری است که عبارت است از رفاه و خوشی در زندگی. به نظر من این خوشی تا به آن جا به کسی تعلق خواهد داشت که کار نیک انجام دهد در موقعیتی که خوب است در آن قرار گرفته باشد و آن شخص به موقعیت خویش واقف و خواهان (میل داشتن) بودن در چنین شرایطی و انجام چنین اعمالی است.
سومین دلیل دینی: کمک به دیگران برای رسیدن به نجات؛ از آن جا که رستگاری خود ما، امری نیکو و پسندیده است برای دیگران نیز این رستگاری کاری پسندیده است. ما باید برای داشتن چنین زندگی‌ای کمک کنیم همچنین تا آن جا که هر دین، رستگاری ارزنده‌ای را ارائه می‌دهد، برای ما خوب است به دیگران برای رسیدن به آن کمک کنیم.
مقایسهی ادیان توحیدی و غیر توحیدی:
آخرین قدم (مرحله) برای نشان دادن این که عقیدهی مسیحیت (یا دیگر ادیان توحیدی) نسبت به ادیان رقیب از احتمال صدق بیشتری برخوردار است این است که نشان داده شود از عقاید ادیان غیر توحیدی احتمال صدق بیشتری دارند. اما چگونه میتواند عقاید یک دین توحیدی مانند مسیحیت را با یک دین غیر توحیدی مثل «بودیسم» مقایسه کرد؟ از آن جایی که این دو با هم خیلی متفاوت هستند، باید احتمال صدق هر یک را به طور مجزا و مستقل ارزیابی کرد.
نتیجه گیری:
اگر یک باور دربارهی احتمال (صدق) نسبی عقاید، قرار باشد (یک باور) عقلانی باشد باید قطعاً محصول بررسی و تحقیقات کافی است. همان گونه که در فصل سه گفته شد زمانی که بررسی و تحقیقات اساسی در مورد وجود خدا مورد توجه ماست دامنه و مدل بررسی که شخص نیاز دارد داشته باشد، بسته به موقعیت‌هایی است که برای او فراهم شده و شواهدی که در بدو امر فرا روی و در دسترس او قرار داشته است و متعاقباً این (شواهد) بسته به چیزهایی که توسط متخصصان شنیده است ممکن است شخص در جامعه‌ای بزرگ شده باشد که تنها یک عقیدهی دینی به گوشش خورده باشد؛ و یا به هر حال اطلاعاتی راجع به سایر ادیان ندارد. در چنین وضعیتی شخص از این موقعیت برخوردار نیست که درباره سایر ادیان دست به تحقیق بزند او باید دربارهی صدق عقیدهی موجود تحقیق کند و چنان چه احتمالاتی مهم وجود دارد که پیروی از این دین وی را به هدفش می‌رساند چنان چه اهدافش، اهداف خوبی باشند از آن پیروی میکند. بنابراین در عین احترام به ادیان توحیدی رقیب، شاید شخص به این نتیجه برسد که همهی ادعاهای وحیانی به استثنای یکی در بر دارنده‌ی تعالیم اخلاقی غیر محتمل و یا دیگر تعالیم واقعی‌اند؛ و از همین رو خواه این تعالیم پشتیبانی شواهد خوبی همچون معجزات را دارا باشند یا نه، مناسب نیستند و پیروی از آن نیاز نیست و یا این که فرد تنها یکی از ادعاهای وحیانی که تعالیمش محتمل است را بیابد که از پشتیبانی مدرک و دلیلی همچون معجزه برخوردار است.
شایان ذکر است، پایان‌نامه «ترجمه بخش دوم از کتاب عقل و ایمان (faith and reason)» پژوهش پایانی «آقای سید جعفر مسئله گو»، برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد دانشگاه ادیان و مذاهب است که در سال 1390 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «دکتر شمالی» و استاد مشاور آن «دکتر قلی زاده» است. /9193/پ201/ن