زمینه‌های جنایت در اندیشه وهابیت
سلفیت هم‌چنان که از نام آن پیداست مسلکی مبتنی بر بازگشت به سیره و اندیشه و رفتار سلف صالح و پیروی از آنان است. ریشه‌های پیدایش این مرام را باید در قرون نخستین اسلامی و دوران پس از صحابه و تابعان جست و جو کرد.
علل پیدایش این حرکت
الف) حدود یک قرن منع از کتابت حدیث که از زمان عمر بن الخطاب آغاز شده بود، ضایعات وسیع و جبران ناپذیری را در از دست دادن گنجینه‌های عظیمی از سنت نبوی و احادیث پیامبر(ص) به جای نهاد.
ب) به وجود آمدن مراکز جعل و نشر احادیث دروغین، به سبب ممنوعیت کتابت حدیث
پ) عدم آشنایی با علوم عقلی
ت) استفاده نکردن از آموزه‌ها و تعالیم اهل بیت(ع)
ث) پیدایش مکاتب کلامی
مجموعه علل یاد شده به ظهور سلفیت نخست که عمدتا در جریان حدیث گرایی و مکتب اهل حدیث تجسم یافته بود، انجامید.
ویژگی‌های سلفیت نخستین
الف) دریافت به ظواهر آیات و روایات و نفی هر گونه تأویل، تفسیر و مردود شمردن دخالت عقل در نقل
ب) اثبات صفات خبری برای خداوند هم‌چون دست، پا، صورت، چشم، انگشت، ساق، نزول، صعود و رؤیت! این امر به خاطر آن بود که به ظواهر آیات و احادیث عمل کرده و از هر گونه تأویلی اجتناب می‌کردند.
ت) حدیث گرایی افراطی
ث) تقلید کامل از رفتار و اعمال سلف و گریز از هر گونه نو آوری حتی در امور عادی و غیر شرعی و آداب و رسوم زندگی روزمره
پیشگامان سلفیت نخستین
ملک بن انس، سفیان بن سعید شوری، ابن ابی لیلی، داوود بن علی اصفهانی، ابن مبارک اسحاق بن راهویه و حسین بن علی کرابیسی پیشگامان سلفیت نخستین هستند.
سلفیت قرن هشتم
در قرن هشتم هجری احمد بن تیمیه الحرانی(م728 ه.ق) به انگیزه احیا مجدد مکتب سلفیت، به همان مفهوم رایج زمان احمد بن حنبل، قیام کرده و کوشید احادیث تشبیه و جهت را بر ظواهر آن باقی نهاده و تأویلات و تفسیرهایی را که اشاعره در کتب خود ذکر کرده بودند، مورد حمله قرار دهد. علاوه بر آن وی افکار تازه‌ای را هم بر عقاید سلف اضافه کرد.
وی احادیث مربوط به زیارت قبر پیامبر(ص) را تضعیف کرده و سفر به قصد زیارت را بدعت شمرد! او هم‌چنین تبرک و توسل به پیامبر(ص) و اولیا و بنای بر قبور، بزرگداشت موالید، شهادت‌ها و درگذشت اولیا الهی را اعمال بدعت آمیز و شرک آلود شمرد. هم‌چنین بسیاری از فضایل اهل بیت(ع) را که در صحاح و مسانید و حتی مسند احمد بن حنبل روایت شده بود را انکار کرد و بدین گونه فکر سلفی نوین و جدیدی منتشر ساخت.
اهل سنت در برابر ابن تیمیه دو دسته شدند؛ گروهی اندک وی و افکارش را پذیرفته و او را «شیخ الاسلام» نامیدند و دسته‌ای دیگر او را خطا کار دانسته و به بدعت آوری متهمش کردند.
در نتیجه بین او و مخالفینش حوادث سختی در مصر و دمشق روی داد که به دفعات منجر به تبعید، انزوا و حبس او شد و سر انجام هم در زندان جان سپرد. در پی مرگ ابن تیمیه، برخی از شاگردان او به ویژه ابن قیم جوزی(م 751 ه.ق) راهش را ادامه داده و در تقویت مبانی فکری سلفیت کوشیدند.
سلفیت جدید
در قرن دوازدهم هجری، محمد بن عبدالوهاب نجدی(م 1115 ه.ق) ظهور پیدا کرده و با اقتدا به ابن تیمیه، افکار و عقاید ابن تیمیه را ادامه داد. او عقاید ابن تیمیه را با شدت بیشتری طرح و با خشونت تمام مخالفات خود را به شرک و بدعت آوری متهم می‌کرد. اساس حرکت وی به زعم خودش توحید و اخلاص در عبادت، تمسک به سنت و جنگ با بدعت بود.
به دنبال سقوط امپراطوری عثمانی و تجزیه سرزمین‌های زیر سلطه آن، خانواده سعود که به مکتب وهابی گرایش یافته بود، بر سرزمین حجاز و حرمین شرفین سلطه یافته و در نتیجه دعوت وهابیت با صبغه سلفیت در سرزمین‌های مقدس منتشر شده و سلفیت با تکیه بر ابزار، پول و سیاست به عنوان رمز اسلام ناب خالی از بدعت‌ها معرفی شد!
در اثر تبلیغات وسیع وهابیت، بخش‌های مهمی از جهان اسلام، به ویژه جوانان در این توهم واهی افتادند که گویا تجدید مجدد عظمت اسلامی و رسیدن مسلمانان به مدارج کمال، تنها از طریق احیا افکار و آرا سلف در اصول و فروغ میسر است؛ بنابراین باید کوشید آن‌چه در دوران خلفای راشدین و خلافت‌های اموی و عباسی بوده را بار دیگر احیا کرد.
سلفیت کنونی تکفیری در افراطی‌ترین اشکال خود در چنان تحجری قرار گرفته که تمامی مظاهر تمدن و پدیده‌های نوین زندگی، از جمله رادیو و تلویزیون را حرام می‌شماردند؛ چرا که این امور در میان سلف رایج نبوده و بدعت‌های زمانه هستند.
از جهت دیگر اگر کسی با افکار و عقاید آنان مخالفت کند، او را به شرک، کفر و بدعت متهم می‌کنند و خون او را مباح می‌دانند و عملیاتی که به عنوان عملیات انتحاری در عراق، پاکستان، افغانستان و اخیرا در سوریه انجام می‌دهند ناشی از همین تفکر غلط و انحراف آمیز می‌باشد.
گفتنی است، سلفی‌های تکفیری به شدت طرفدار مسلک اموی هستند و دشمنی‌های شدیدی نسبت به اهل بیت(ع) و یاران و طرفداران آنان دارند که نشانه محسوس و ملموس این دشمنی و کینه، تخریب ضریح اولیای الهی از جمله نبش قبر صحابی معروف «حجر بن عدی» در سوریه است.
استاد مؤسسه آموزش عالی امیرالمؤمنین(ع)؛
سید علوان نجاتی موسوی
/9458/702/ر