آیا امام علی به امامت خلفاء نماز خوانده است؟

به گزارش خبرگزاری رسا، حضرت آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید در پاسخ به این سؤال که آیا امام علی(ع) به امامت خلفاء نماز خوانده است؟ اظهار داشت: در مورد اینکه آیا امام علی(ع) پشت سر خلفا نماز می خوانده است یا نه؟ باید گفت: اهل تسنن برای مشروع جلوه دادن حکومت خلفا از بعضی روایات استفاده کرده اند که امام علی(ع) در جماعت آنها شرکت می کرده است.

در این زمینه روایات مختلفی وجود دارد: از بعضی منابع استفاده می شود که امام علی(ع) در جماعتشان شرکت می کردند؛ ولی نمازشان را فرادا می خواندند چنانکه در تفسیر قمی آمده است: «حضر المسجد ووقف خلف أبى بکر وصلّى لنفسه» امام علی(ع) در مسجد حاضر می‌شد و پشت سر أبی بکر می‌ایستاد؛ اما نماز را فرادی می‌خواند.(1)

روایت دیگر از طبرسى در احتجاج است که می نویسد: «وحضر المسجد وصلّى خلف أبی بکر»، «امام علی(ع) در مسجد حاضر می شد و پشت سر ابوبکر نماز می خواند».(2)

در جواب باید گفت: اولاً: سند این روایت مرسل است؛ زیرا طبرسی روایت را مستقیماً و بدون ذکر واسطه از حماد بن عیسی از امام صادق(علیه السلام) نقل می‌کند؛ در حالی که حماد بن عیسی متوفای 19 هـ و خود طبرسی متوفای 548 هـ است.

ثانیا: ظاهرا مصدر کلام طبرسی روایتی است که در تفسیر قمی وجود دارد، وی از پدرش ابراهیم بن هاشم، از ابن أبی عمیر، از عثمان بن عیسی و حماد بن عیسی از امام صادق(علیه السلام) نقل کرده است. این روایت هر چند از نظر سند مشکلی ندارد؛ اما از نظر دلالت چیز دیگری را ثابت می‌کند.

برفرض قبول این روایات نمی شود گفت این عمل دلیل بر مشروع شمردن حکومت خلفا بوده؛ بلکه بنا بر مصلحت جامعه و برای جلوگیری از اختلافات در جامعه نوپای اسلام بوده است. و امام علی (ع) هم مصالح اسلام را برهر چیز مقدم می‌داشتند. چرا که آن حضرت در مسئله امامت که مهمتر از موضوع نماز بود، به خاطر مصالح اسلام و مسلمانان سکوت اختیار کرد.

و علاوه بر آن منطقی به نظر نمی رسد که مثلا امام 25 سال در آن جامعه زندگی کرده باشد و پشت سر هیچ یک از خلفا نماز نخوانده باشد، و هیچ مشکلی هم برایش پیش نیامده باشد و منابع هم هیچ اشاره ای به این موضوع نکرده باشند.

و از طرف دیگر در آن زمان به علت محدود و کوچک بودن شهرها و هم به دلیل فضای معنوی جامعه و تاکید بر ارزش فراوان نماز جماعت تقریبا اقامه نماز در مسجد و به امامت خلیفه مسلمین یک سنت بود و همه مردم نماز را به جماعت در مسجد اقامه می کردند. از این رو عدم شرکت امام در مسجد با توجه به تمام موارد ذکر شده به علاوه همسایه مسجد بودن، یک مسئله عادی نیست که بشود به راحتی از کنار آن گذشت.

و بنابر هر دو صورت حضور امام علی(ع) در مسجد، نمی تواند تاییدی بر مشروع بودن خلافت خلفا باشد.

شایان ذکر است،‌ در عصر حاضر نیز مراجع عالیقدر، به زائرانی که به مدینه و مکه مشرّف می‌شوند، تأکید می‌کنند که در نماز جماعت آنان شرکت نمایند و بدون عذر، از شرکت در نماز جماعت دریغ نورزند، هر چند که فرقه های اسلامی، اختلاف نظر هایی دارند، اما مصلحت اسلام در این است که همه مسلمانان در مقابل دشمن مشترک با هم متحد شوند. بی تردید این دیدگاه نشأت گرفته از سیرة و سنّت امامان معصوم به خصوص امام علی(ع) بوده است.

[1] - تفسیر القمی: ج2،ص 158و 159و تفسیر نور الثقلین: ج4، ص188.

[2] - الاحتجاج: ج1،ص126.

/920/د102/ی