آسیب شناسی نظری تربیت دینی جوانان از منظر آیات و روایات

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه «آسیب شناسی نظری تربیت دینی جوانان از منظر آیات و روایات» پژوهشی از «عبدالرحیم سیفی نژاد» به بررسی آسیب ها و اصول فطری، منطقی و عقلی مؤثر در تربیت دینی جوانان اهتمام ورزیده است.

بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان نامه می‌خوانیم:

چکیده:

این تحقیق با عنوان «آسیب شناسی نظری تربیت دینی جوانان» است. ویژگی‌های دوره جوانی اقتضاء می‌کند که در تربیت جوان اصول فطری، منطقی و عقلی رعایت شود تا فعالیت‌های تربیتی در او مؤثر باشد؛ نادیده گرفتن این اصول موجب شده تا تربیت، در جوان درونی نشود و عامل درونی گرایش به سوی خوبی‌ها و پرهیز از بدی‌ها در او تقویت نشود. این ناکامی‌ها ریشه در آسیب‌هایی دارد که خواسته یا ناخواسته از جهات مختلفی بر روند جریان تربیت وارد شده و مانع نتایج مطلوبی می‌شود. اولین آسیب از جهت روش‌های تربیتی است، روش‌های ناصوابی مانند شیوه نادرست امر به معروف و نهی از منکر، جبر، اکراه و تحمیل، هم چنین نا هماهنگی در گفتار و رفتار و نحوه معرفی الگوها، از روش‌های آسیب زا در تربیت معرفی شده‌اند. آسیب دوم از جهت ابزار تربیت است، در این بخش نواقص و کاستی‌های ابزار تربیتی مانند فعالیت‌های رسانه‌ها، مساجد و فضاهای ورزشی تفریحی و نیز فرهنگ و تهاجم فرهنگی مورد بحث قرار گرفته است. یکی دیگر از آسیب‌های تربیتی از جهت آموزش به وجود می‌آید. در این بخش خانواده به عنوان اولین و مهم ترین کانون تربیتی فرزند معرفی شده و آسیب‌های رفتاری والدین و محیط خانه و برنامه‌های حاکم بر خانه به عنوان آسیبی مهم در تربیت صحیح جوان دانسته شده، هم چنین متون آموزش درسی و متناسب نبودن محتوای آن‌ها با نیازهای جوانان و پاسخگو نبودن سؤالات آن‌ها به عنوان آسیبی دیگر از جهت آموزش معرفی شده و در پایان نقش معلم در تربیت دینی جوانان و کمبودها و کاستی‌هایی که این نقش را کم تأثیر کرده بیان شده است.

تربیت در اصطلاح:

افلاطون در رساله نوامیس چنین می‌نویسد: منظور من از تربیت، فضیلتی است که در آغاز، کودک کسب می‌کند. این تربیت عبارت است از تشکیل عادت‌های نیک و ابتدایی ترین احساسات، یعنی لذت و مهر و الم و کینه، به صورتی که خود به خود با عقل که بعد از آن در کودک پدید می‌آید هماهنگ گردد.

تربیت دینی:

تربیت دینی عبارت است از مجموعه اعمال عمدی و هدف­دار، به منظور آموزش گزاره‌های معتبر یک دین به افراد دیگر، به نحوی که آن افراد در عمل و نظر به آن آموزه­ها متعهد و پایبند گردند. بر اساس این تعریف تربیت دینی منحصر به مسجد، کلیسا یا مدرسه علمیه نیست، بلکه در هر جایی ممکن است تلاشی هدف دار به منظور آموزش معارف دینی صورت گیرد، خواه مسجد باشد یا خیابان یا منزل یا هر جای دیگر.

آسیب شناسی تربیت دینی:

اصطلاح آسیب شناسی در اصل به علم پزشکی تعلق دارد که به حالت آسیب زدا در سلول‌های زنده اشاره دارد، این اصطلاح به تدریج به علوم اجتماعی و علوم انسانی راه یافته و در بحث انحرافات اجتماعی به کار رفته جهت آگاهی از بی نظمی‌ها و نابسامانی‌های اجتماعی، که در سال‌های اخیر به حوزه معرفت دینی هم رسوخ کرده و عنوان آسیب شناسی دینی به خود گرفته است. برخی محققان آسیب شناسی دینی را چنین تعریف کرده‌اند: شناخت آسیب‌ها و اشکالاتی که بر اعتقاد و باور دینی یا آگاهی و معرفت دینی وارد می‌شود یا ممکن است وارد شود.

آسیب‌هایی که تربیت دینی را تهدید می‌کند یا نتیجه برنامه ریزی دشمنان دینی برای اخلال در تربیت دینی و انحراف جوانان از آموزه‌های دینی است که این فعالیت‌های دشمنان همواره در طول تاریخ بوده و یا با جذاب نمودن پیام تربیتی دین فعالیت دشمن را خنثی نمود؛ و یا اینکه این آسیب‌ها از درون جامعه دینی به وجود می‌آید.

اصول تربیت جوان:

الف) قواعد ایجابی:

1ـ مشورت:

پدر و مادر باید به جوان اعتماد کنند، با او مشورت کنند، انجام برخی کارها را به او واگذار کنند و به اعمالش نظارت داشته باشند.

2ـ اولویت تبلیغ غیرمستقیم:

غرور و استقلال خواهی جوان به حدی است که به راحتی از برنامه‌های تربیتی مستقیم، اطاعت نمی‌کند. تجربه نشان داده است که جوانان در دوران بلوغ از هر نوع اعمال نفوذ و راهنمایی مستقیم تربیتی، خود را کنار می‌کشند. بهتر است به جای آن که انبوهی از بایدها و نبایدها را ردیف کنیم و فرزند را مجبور به پذیرفتن آن‌ها نماییم، در فرصت‌های معمولی که هر روزه پیدا می‌شود به صورت غیر مستقیم، هنجارها را سفارش کنیم و از ناهنجارها پرهیز داریم.

3ـ زیبانگری:

نگاه زیبا، رفتار و اندیشه جوان، از قواعد اصلی تربیت دینی است. زیبانگری به معنای تأیید کامل جوان نیست؛ بلکه منظور از آن رعایت حسن خلق در ارزیابی شخصیت، عواطف، اندیشه و رفتارهای جوان است.

4ـ محبت محوری:

در تربیت باید همه تدابیر تربیتی را بر مدار محبت سامان داد، نه قهر و خشم و غضب. بلکه از هر رفتاری که وضعیت روانی متلاطم جوان را آشفته می‌سازد پرهیز کرد.

ب) قواعد سلبی:

1ـ تأمین نیازهای مشروع جوانان:

برخی خطاها، ناهنجارهای رفتاری و انحرافات جوانان از تأمین نشدن منطقی و مشروع نیازهای جسمی و روحی آنان نشأت می‌گیرد. که نمونه تأمین این نیازها، فراهم آوردن زمینه ازدواج و شغل آنان است.

2ـ خود پاسبانی:

جوان می‌تواند با تقویت اراده، از تأثیرهای نامطلوب عوامل بر بیرون روح و روان خویش بکاهد و حتی آن‌ها را مغلوب کند. نظارت و هدایت از بیرون، از سوی والدین و مربیان می‌تواند تا حدی جوان را از انحرافات باز دارد.

نتیجه گیری:

ـ روش‌های تربیتی اگر درست باشند دامنه تأثیرگذاری فعالیت‌های تربیتی را گسترده‌تر می‌کنند.

ـ خانواده، کانون اصلی تربیت است اگر محیط خانه و رفتار والدین نامناسب باشد در شکل گیری شخصیت فرزند اختلال ایجاد می‌شود.

ـ محتوای متون درسی باید انگیزه رفتار شایسته را در جوان ایجاد کنند و محرک جوان به سوی انجام عمل نیک باشند.

شایان ذکر است، پایان‌نامه «آسیب شناسی نظری تربیت دینی جوانان از منظر آیات و روایات» پژوهش پایانی «عبدالرحیم سیفی نژاد»، برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد مرکز تربیت مدرس حوزه علمیه قم است که در سال 1388 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «حجت الاسلام دکتر احمد عابدی» و استاد مشاور آن «حجت الاسلام دکتر عسکر دیرباز» است. /9193/پ202/ی