وقتی نامه آیتالله میلانی سکوت حوزههای علمیه را شکست
در کتاب «مشهد از مقاومت تا پیروزی» که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده درباره واکنش آیتالله میلانی به خبر تبعید امام چنین آمده است:
خبر امکان تبعید امام به ترکیه، چند روز پیش از اجرای حکم به مشهد رسیده بود و در محافل علاقهمند به امور سیاسی، بهویژه در بین روحانیان گفته و شنیده میشد. همین موضوع موجب شد که عدهای از روحانیان از آیتالله میلانی بخواهند دربارهی لغو مصونیت سیاسی مستشاران آمریکا [=کاپیتولاسیون]اعلامیه بدهند. عصر روز سیزدهم آبان کمیسیون امنیت در مشهد تشکیل شد و برای مقابله با اقدامات احتمالی روحانیان به بررسی اوضاع پرداخت.
قرار بود چهاردهم آبان، فردای تبعید امام، جلسهای بسیار مهم در خانهی آیتالله سیدحسن قمی برپا شود. مأموران امنیتی از تشکیلِ این نشست سیاسی بیخبر نبودند. مخبر ساواک نوشته است: از ساعت ۱۵ کمیسیونی از طرف آقای قمی و میلانی و عدهای از علما در منزل آقای قمی برپا بود و در ساعت ۲۰:۰۰ پایان یافت.
آقای خامنهای میگویند وقتی در خانهی آقای قمی، خبر دستگیری و تبعید امام را شنیدیم برای ما مثل عزایی بود که آقای خمینی را مجدداً گرفتهاند.
فضلای جوانِ حاضر در خانهی آقای قمی پیشنهاد تحصن در مسجد گوهرشاد را دادند و شیخ مجتبی قزوینی و سیدحسن قمی پذیرفتند. شهربانی مشهد به دستور کمیسیون امنیت استان پیش از اذان صبح، مسجد گوهرشاد را قُرق کرد. نه اجازه رفتی بود و نه شدی. بدین ترتیب ایده تحصن شکست خورد.
واکنش آیتالله میلانی
فردای آن، بیشتر شرکت کنندگان در خانهی آقای قمی برای پیدا کردن راهی که نشان از اعتراض به تبعید آقای خمینی باشد، به خانهی آقای میلانی رفتند.
آقای خامنهای میگویند: برخلاف انتظار، آقای میلانی... اولاً خیلی خوب صحبت کرد. از جمله جلساتی که آقای میلانی بسیار فصیح و متین و شمرده و خوب صحبت کرد آن جلسه بود... مرد خوش تقریری بود. آنجایی که مطلب برطبق میل و ذوقش بود خیلی شمرده و زیبا و با صدای بمی که [داشت حرف میزد.]آیتالله میلانی سپس نامهای را که برای اعتراض به این موضوع نوشته بود برای حاضران خواند. نامهای بود خوشلحن، محکم و خوش معنا. ما پر درآوردیم. واقعاً همه از ته دل از آقای میلانی ممنون شدیم. دیگر جایی برای آن پیشبینیهایی که کرده بودیم باقی نماند.
آنچه در میان اسناد از خانهی آیتالله میلانی به این مناسبت آمده، نامهای است خطاب به مراجع قم و تهران. روشن نیست که آیا این نامه، همان نامهی منظور نظر است یا خیر، اما میدانیم که حاج شیخ مجتبی قزوینی نگاشتهی یادشده را ساعت ۹ صبح روز چهاردهم آبان در مدرسهی نواب و در اجتماع طلبهها خوانده بودند: امروز خبر بسیار ناگوار رسید که حضرت آقای آیتالله خمینی مدظله العالی را به خارج از کشور تبعید نمودهاند. عجبا نسبت به معظمله که یکی از مراجع تقلید و مصونیت قانونی دارند و از شخصیتهای بزرگ اسلام میباشند تهمتهای ناروایی میزنند و بیاحترامی مینمایند. اولیای این گونه امور بدانند ایشان تنها نیستند، بلکه لسان ناطق همهی مجامع روحانی و دینی هستند و گفتهی ایشان کلام حق و حقیقت است. خواهشمندم از تصمیمات خود مستحضرم فرمایید. از حضرت احدیت در پناه حضرت ولی عصر ارواحنا له الفداء رفع مزاحمت از حضرت معظمله را مسئلت مینمایم.