بهترین توشه رمضان

هادی الیاسی

ماه رمضان تنها فرصتی برای گذران تشنگی و گرسنگی نیست؛ بلکه روزهای مجاهده با نفس و وصل به سعادت ابدی است. فرصتی که خداوند به جهت کرامت کریمانه‌اش در پیش پای بندگان محتاج رهایی از دام‌های شیطان و نفس قرار می‌دهد. باران رحمت و مغفرت را فرو می‌فرستند و درهای بهشت محبت خویش را بر روی روزه داران و مهمانان ماه خویش باز می‌کند.

رسول خدا (صلی الله علیه وآله) در خطبه آخر ماه شعبان چنان به وصف این ضیافت الهی می‌پردازد که گویی در آغوش مهر و رحمت خدایی. البته حضرت آداب حضور در این ضیافت با شکوه را بیان می‌دارد تا عده ای تنها به خالی نگه داشتن شکم بسنده نکنند و در بازار پر رونق این ماه جز تشنگی و گرسنگی  کالای عاشقی را دست چین کنند. این خطبه حاوی نکات فراوانی است که در این مجال به چند نمونه، به صورت مختصر اشاره می‌شود. ایشان فرمودند: «شَهْرُ رَمَضَانَ، شَهْرُ اللّهِ عَزَّوَ جَل‏ّّ؛ ماه رمضان ماه خداوند عزیز و جلیل است»(1). ماه رمضان، ماه خداست و از شعائر الهی و از این جهت که چون از شعائر الهی است پیامبر و امامان معصوم از ماه رمضان با احترام و تجلیل یاد می‌کردند.

خداوند کریم فرموده است: «ذَ لِکَ وَ مَن یُعَظّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَى الْقُلُوب‏ّ»(2).

کسى که به شعائر خدا احترام گذارد و تجلیل کند، از تقواى قلبى برخوردار است. یعنى دل با ارزش و پاکى دارد که وقتى مى‏خواهد یکى از شعائر الهى را یاد کرده یا عمل کند، با احترام یاد مى‏کند و در عمل کردن آن هم، تمام شرایط و آداب آن را رعایت مى‏کند. تقوای قلبی انسان را در مقابل پروردگار فروتن می‌بیند و به خاکساری در مقابل شؤون الهی رهنمون می‌سازد.

اضافه «شهر» به «الله» در فرمایش پیامبر (صلی الله علیه وآله) شاید بدین علت باشد که ماه مبارک رمضان، با اتصال به خدا ـ که جامع همه صفات کمالیه است ـ ، همه کمالات لازم را براى انسان، از طریق این ارتباط به روزه‏دار منتقل مى‏کند. چون ماه رمضان ماه وصل به خدا است. کسى که وصل به ماه رمضان است، با روزه گرفتن، در صورتى که اتصال او، اتصال صحیحى باشد، کمالات الهیّه را کسب مى‏کند. کسی که وجودش با رمضان به سوی خدا معطوف شود مصداق این آیه شریفه است که فرمود: «وَ مَن یُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ و هُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى‏؛ و هرکس همه وجود خود را به سوى خدا کند در حالى که نیکوکار باشد بى‏تردید به محکم‏ترین دستگیره چنگ زده است؛ و سرانجام و عاقبت همه کارها فقط به سوى خداست»(3).

کسی که با همه وجود تسلیم خدا شد و رو سوی او کرده است، به محکم‌ترین دستگیره الهی چنگ انداخته و هم‌رنگ خدا شده است. چنگ زدن به دستگیره محکم، تشبیه لطیفى از این حقیقت است که انسان براى نجات از قعر درّه مادّیگرى و ارتقا به بلندترین قلّه‏هاى معرفت و معنویت و روحانیت نیاز به یک وسیله محکم و مطمئن دارد این وسیله چیزى جز ایمان و عمل صالح یا همان «تقوی» نیست، غیر آن، همه پوسیده و پاره شدنى و مایه سقوط و مرگ است، علاوه بر این آنچه باقى مى‏ماند این وسیله است، و بقیه همه فانى و نابود شدنی.

مراقبت و محافظت از نفس، از حرکت در مسیر خلاف بینش ایمانی و گرایش فطری انسان؛ تفسیر تقواست که بهترین توشه ماه مبارک رمضان است. پیشوای متقیان و پرهیزکاران امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) می‌فرماید: اِعتَصِموا بِتقوَی الله؛ به تقوای خدا پناهنده شوید»(4).

آنکه در سر هوای لقای دوست دارد و در دل تمنای وصال یار، در ماهی که کریم آن را ماه خویش می‌خواند با حضور جسم و روح در ضیافت باشکوه دوست، گام در مسیر رضایت و خشنودی معبود قرار می‌دهد و از هرچه که مایه ناخرسندی اوست، چشم می‌پوشد.

ماه رمضان و روزه داری تمرین رعایت تقوی و توجه به عملکرد نفس در مسیر پر پیچ و خم زندگی است. سراسر لحظات عمر آدمی می‌تواند میدان اجرای فرمان الهی باشد همچون رمضان که هر چه خواست نخورد؛ هرچه خواست نبیند؛ نشنود، نگوید و تنها خواست اوست که روزه دار را در مسیر صحیح رضایت الهی قرار می‌دهد که فرمود: وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقین؛ بدانید، همانا خداوند با تقوا پیشگان است(5).

پی نوشت‌ها:

1.      بحار الانوار: 93/ 340، باب 46، حدیث 5.؛ فضائل الأشهر الثلاثه، شیخ صدوق: 95، حدیث 78.

2.      حج: 32.

3.      لقمان: 22.

4.      غرر الحکم، باب تقوا، ص 269.

5.      بقره: 194./919/ی702/ن