درس هایی برگرفته از احسن القصص

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه «درس هایی برگرفته از احسن القصص» پژوهشی از «اعظم صباغ» به بررسی آموزه‌های تربیتی و اخلاقی سوره یوسف اهتمام ورزیده است.

بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان نامه می‌خوانیم:

چکیده:

احسن القصص که همان سوره مبارکه یوسف(ع) است به نص قرآن کریم، بهترین و نیکوترین داستان­ها نامیده شده است و دربردارنده آموزه‌های تربیتی-پرورشی عمیق و بسیار زیبایی و در عین حال کاربردی، در لایه‌های درونی و بیرونی خویش است. در این مجموعه کوشش شده که معدودی از این آموزه‌ها، توصیف شده و در این یافته‌های گرفته شده از سوره، احسن القصص بودن آن ملاک تحقیق قرار گیرد. مجموعه گردآوری شده حاوی سه فصل است که فصل اول مختصراً به بیان داستان یوسف(ع) می‌پردازد و نمایه‌ای است از آن چه خداوند برای انسان حکایت کرده است.

فصل دوم به بعضی خصلت‌ها و صفت‌ها در مبحث خلقیات می‌پردازد که مجموعه کردارها و رفتارهای آدمی در حالت کلی یا از محوریت قرار دادن پروردگار در زندگی نشأت می‌گیرد یا از پیروی هوای نفس، که در این راستا فصل دوم شامل دو گفتار می‌شود؛ گفتار اول تحت عنوان خدامحوری (که ذکر برخی فضایل اخلاقی سوره) می‌باشد و گفتار دوم رذائل پیروی از هوای نفس است که برخی از رذیله‌ها را در سوره بررسی می‌کند. مجموعه مذکور با بیان مصادیق و آموزه‌های آن در سوره گویای این است که خصلت‌های پسندیده آدمی چون صبر، توکل، عفت ورزی، جوانمردی، ... در رشد و تکامل انسان تأثیر به سزایی داشته و در اصلاح و تهذیب و در مسیر تربیت (تعالیم) دینی راه گشاست.

در مقابل صفت‌های زشت و رذیله‌ها که خواستگاه آن‌ها اساساً پیروی از دعوت شیطان و هوای نفس و حب دنیاست می‌توانند مانعی جدی برای سازندگی انسان بوده سبب لغزش و سقوط وی گردند. فصل سوم به بررسی مختصر واژه شغاف در آیه 30 احسن القصص و ارتباط آن با اصل تولی و تبری که از اصول فروع دین ماست، پرداخته و گویای آن است که عشق و محبت اگر نسبت به معشوق مجازی باشد هیچ دستاوردی نداشته بلکه پیامدهای منفی هم به دنبال دارد ولی اگر معشوق و محبوب حقیقی باشد می‌تواند انسان را صاحب جمال و جلال ابدی کرده به مقام ناب انسانی نائل کند.

تعریف و تبیین موضوع:

خداوند حکیم در آیه 3 سوره مبارکه یوسف(ع) از این سوره به احسن القصص یاد می‌کند و این تعبیر حکایت دارد از درس‌ها، پیام‌ها و عبرت هایی که به زیباترین شکل ممکن در این سوره گرد هم آمده است. بی تردید درک تمامی درس‌ها و آموزه‌های این سوره مجالی گسترده می‌طلبد ولی نظر به اهمیت و جایگاه محتوایی این پیام‌ها شایسته دیدیم که برخی از مفاهیم و معانی موجود در سوره را که برای یک زندگی سالم رشد یافته و کامل انسانی ضروری است گردآوری نموده تحت عنوان درس‌هایی برگرفته از احسن القصص تعریف نماییم در این راستا مجموعه به تعدادی از خصیصه‌های اخلاقی واقع در سوره و پیام‌های دریافتی از آن پرداخته متقابلاً یکی دو نمونه از رذائل اخلاقی در سوره را ریشه یابی نموده در حد توان برای احتراز از آن‌ها راه حل ارائه داده است.

درس‌هایی برگرفته از احسن القصص:

گفتار اول: خدامحوری (فضایل اخلاقی):

خدامحوری به این معنا که انسان در همه ابعاد زندگی خویش چه بُعد فکر و عقیده و چه بُعد عملی و در همه مراحل و موقعیت‌های زندگی، چه هموارها و چه ناهموارها، چه عزتمندی و ذلتش خداوند را مدنظر قرار دهد.

الف) صبر

مصادیق صبر در احسن القصص:

1ـ صبر یعقوب: می‌بینیم که یعقوب در این مصیبت از خدا کمک می‌جوید؛ صبر و شکیبایی به خرج می‌دهد. صبری پسندیده که ناله و شکایتی در آن راه ندارد، صبر جمیل با این گفته زیبا که می‌فرماید «فَصَبْرٌ جَمیلٌ وَ اللَّهُ الْمُسْتَعانُ عَلى‏ ما تَصِفُون» (یوسف/18)

2ـ صبر یوسف: زندگی یوسف زنجیره‌ای از مشکلات و ناگواری هایی بود که با پیروزی بر آن‌ها و مقام و منزلت بس والا و حیاتی پاک و پیراسته پایان پذیرفت.

ب) عفت (پاک‌دامنی):

عفت به معنی خودداری از غلبه مطلق شهوت است و یک حالت نفسانی است به معنی رام بودن و قوه شهوات تحت حکومت عقل و ایمان و تحت تأثیر قوه شهوانی نبودن.

ج)توکل:

احسن القصص نیز دارای آیاتی چند در خصوص این حالت کمالی انسان بوده و نشان می‌دهد که چه یعقوب و چه یوسف در همه حالات و موقعیت‌ها همواره بر پروردگار متعال توکل کرده و از درگاه وی استعانت داشتند.

د) فتوت (جوانمردی) و بزرگواری:

آیات 49-47 احسن القصص به تعبیر خوابی که از سوی حضرت یوسف صورت می‌پذیرد اشاره می‌کند و توجه به این نکته بدون هیچ قید و شرط و توقعی این تعبیر را انجام می‌دهد.

گفتار دوم: رذایل اخلاقی حاصل پیروی از نفس:

الف) حسد:

قرآن روایت می‌کند برادران یوسف از خواب وی آگاه شدند و علاقه بیشتر پدر نسبت به یوسف را دیده و آتش حسادت در دلشان شعله کشید تا جایی که محرمانه تصمیم به قتل یوسف گرفتند.

ب) کذب (دروغ‌گویی):

در بیان مصادیق این صفت غیر اخلاقی در سوره تنها در جریان صحنه سازی برادران به واژه کذب اشاره شده است. در جایی که برادران در جریان احساس تبعیض در محبت از طرف پدر، دچار حسادت شده و این حسادت عامل گناهان دیگری از جمله دروغ پردازی و خدعه ایشان شد. آن گونه که بعد از مفقود کردن یوسف و آغشته کردن پیراهنش به خون گوسفندی به قصد فریب پدر از صحرا بازگشته و به دروغ به یعقوب گفتند:گرگ او (یوسف) را خورد.

نتیجه گیری:

آن چه در احسن القصص آمده روشنگر این است که بنده‌ای که ایمانش را برای خدا خالص کرده باشد و جانش از محبت خدا لبریز شده و جز خدا به چیز دیگری توجه نمی‌کند خداوند خودش سرپرستی او را به عهده گرفته و او را به بهترین شیوه پرورش می‌دهد و به خود نزدیک نموده از جام محبتش سیراب می‌کند و او را برای خودش پاک و خالص کرده و به او زندگی الهی می‌بخشد اگر چه تمام اسباب ظاهری بخواهد او را خوار کند، یا عزیزش بدارد و مکرراً در منطوق و مفهوم به این مهم اشاره کرده که خودش غالب بر امور است پس باید ولایت یکتایش را پذیرفت و تنها به درگاه بی همتایش تکیه کرد.    

شایان ذکر است، پایان‌نامه «درس هایی برگرفته از احسن القصص» پژوهش پایانی «اعظم صباغ»، برای اخذ مدرک سطح 2 حوزه علمیه حضرت حجت(عج) تهران است که در سال 1389 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «خانم سرخی» و استاد داور آن «دکتر طوبی شاکری» است. /9193/پ201/ی