فریاد نیایش عرفه قصه دلتنگی بشر برای قرب الهی
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، از آن زمان که آدم و حوا با گنهکاری خویش از بهشت رانده و میهمان زمین شدند، انسان در حسرت راز و نیازهای معبود تا به امروز زندگی کرده و گاه برایش این سؤال پیش می‌آید که چرا آدم و حوا نتوانستند به فرمان الهی عمل کنند و خانه‌ای ابدی برای خود در بهشت بسازند و چه شد که به زمین تبعید شدند؟ و این درد دلشان از همان ابتدای خلقت با دعا و زاری نیز به گوش فرشتگان الهی رسیده است.
حضور حاجیان در منا هم، تجلی همه این درد فراقی است که سبب جدایی و فاصله بین خالق و مخلوق شده است. اما انسان همیشه در گفتن نیازهایش عاجز و ناتوان بوده است و گاه آن‌قدر از خودش فاصله دارد که حتی نمی‌تواند دلایل آرامش و نیکی خودش را بیابد و به همین دلیل در روز نهم ذی الحجه، دعای امام حسین(ع) که تابلوی همه معرفت انسان و ارتباط او با خالق است، در واقع میان‌بری است برای رسیدن به معبود.
عرفه، سفره گسترده الهی از آسمان در زمین است که فقط این سفره یک روز گسترده می‌شود و همه فرشتگان در زمین مأموریت می‌یابند تا نداها و نجواهای بندگان را به ذات اقدس الهی برسانند و در واقع همه انسان‌ها در جوی طاعت و عبادت خودشان را آب حقیقت و معنای پروردگارشان شست و شو می‌دهند تا برای پیمودن مسیری نو و جدید در زندگی زمینی آماده و مجهز شوند. امروز فرشتگان تسبیح گوی، رکوع کننده‌ها و سجده شدگان هستند و همه جیره خوار این نعمت لایزال الهی می‌شوند تا بتوانند با خداوند ارتباط گیرند و به دوراز همه ناپاکی‌های زمین، باز هم حیات آسمانی را تجربه کنند؛ همان حیاتی که آدم و حوا به واسطه نافرمانی از آن تبعید زمین شدند.
پیشینه وقوف/دعا و نیایش گذرگاه وصول بهشت
پس از آن که روز از نیمه گذشت، خداوند حاجیان را در سرزمین عرفات دستور به وقوف می‌دهد تا دوباره برایشان یادآوری شود که درهمین ساعت‌ها و دقیقه‌ها قصه نانوشته سرنوشت بشریت رقم خورد و انسان تا همیشه از بهشت دور ماند و این‌جا همان مکانی است که دوباره به گدایی بهشت بر درب خانه حق تعالی می‌کوبند تا پاکی جسم و روح بهانه‌ای شود که خداوند نسبت به انسان مهربانی کند و گناهان او را بیامرزد تا شاید بهشت را وصول کند؛ چرا که در این روز برای آسمان‌ها دری است از رحمت و توبه و حاجات و از سویی احسان و کرم و بخشش و تمام کسانی که در عرفات اجتماع می‌کنند شایسته این صفات هستند و زمانی که آنها می‌خواهند از صحرای عرفه خارج شوند، خداوند ملائکه‌اش را گواه می‌گیرد که همه آنان را از آتش جهنم نجات دادم و بهشت را بر آنان واجب گرداندم.
دعای دعرفه، دریچه‌ای از محبت و توحید
شاید یک از دلایلی که دعای عرفه از زبان امام حسین(ع) روایت شده، این است که پیشوای سوم شیعیان مظهر و نمود بندگی و طاعت در محضر پروردگار است و در این مسیر به معرفت و شناخت حقیقی نسبت به خالق خویش رسیده است؛ چرا که خودش نیز در حیات زمینی، در مبارزه‌ای از جنس نفس، به پیروزی و اقتدار رسیده است و در واقع ابراهیم، بت شکن تاریخ شیعه است و هر مسلمانی می‌تواند به آزادگی و جوان‌مردی و حریت امام حسین(ع) شهادت دهد؛ چرا که امام، مبارزه با نفس را در مبارزه با کفر و شرک درونی و بیرونی به همگان آموخت و در این راه جان خویش را نیز تقدیم کرد و در واقع بنده منتخب خداوند در جهاد، اوست و تابلوی طاعت و بندگی در وجود مبارک امام حسین(ع) به نمایش گذاشته می‌شود تا دیگران عبرت آموزند.
از مبارزه با نفس تا مبارزه با طاغوت معاصر
عرفه قصه دلتنگی بشر برای قرب الهی است؛ همان قربی که بدون هیچ شرطی در ابتدا به آدم و حوا وعده داده شد، اما آنان نتوانستند در مبارزه با نفس از آزمون الهی پیروز و سربلند نمره قبولی را دریافت کنند و تا هیشه مردود این اشتباه شدند؛ به گونه‌ای که تا به امروز بشریت حسرت این دلدادگی را می‌کشد. اما مبارزه با نفس آدم و حوا امروز در جهادی دیگر نیز تعریف می‌شود؛ همان جهادی که سبب شد ابراهیم تبر خویش را بردارد و با شکستن بت‌ها نقطه آغاز مبارزه با ظلم و ستم و کذب معنا شود و تا به امروز نیز هنوز این مبارزه ادامه دارد. از قیام عاشورا گرفته تا انقلاب‌های معاصر که همه با شعار آزادی خواهی به حقیقت آزادگی دست یافته‌اند. نمی‌شود زندگی کرد و نسبت به ظلم ظالمان بی‌تفاوت بود؛ در هر حالی که نام شیعه علی بودن را به یدک می‌کشیم و همه افتخارمان همین است. پس باید فریاد ایستادگی را در سرزمین حقیقت، به گوش همگان رساند.
برخی عوامل مؤثّر در استجابت دعا
«اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِهِ وَ کُنْ لِدُعائى مُجیباً وَ مِنْ نِدائى قَریباً وَ لِتَضَرُّعى راحِماً وَ لِصَوْتى سامِعاً»(بخشى از دعاى سیزدهم صحیفه سجّادیه).
1 - در دست داشتنِ انگشتر عقیق. در حدیثى از امام صادق علیه السلام آمده است که فرمودند: «ما رُقِعَتْ کفٌّ اِلى اللّهِ عزَّ و جلَّ اَحَبُّ مِنْ کفٍّ فیها خاتَمُ عقیقٍ؛ محبوب‌ترین دستى که به سوى خداوند برافراشته مىشود، دستى است که در آن انگشتر عقیق باشد».(سفینة البحار 447 /1).
2 - دعاى پدر در حقّ فرزند. نیازى به توضیح نیست که مسلّماً دعاى والدین در حقّ فرزندان، بیشتر به درجه اجابت نائل مىشود؛ تا دعایى که بندهْ خود، براى رفع حوائج یا آمرزش گناهانش از خدا بخواهد. همچنان‌که استجابت دعا در حقّ غیر، بیشتر است. رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمودند: «دُعاءُ الوالِدِ لِوَلَدِهِ کدُعاءِ النّبیّ کاُمَّته؛ دعاى پدر براى فرزند، مانند دعاى پیغمبر براى امّتش است».(نهج الفصاحة/ 327).
3 - دعا در بین اذان و اقامه. در حدیثى از رسول مکرّم اسلام حضرت محمد صلى الله علیه و آله نقل شده که ایشان فرمودند: «الدُّعاءُ بَیْنَ الأذانِ و الاِقامة لا یُرَدّ؛ دعاى بین اذان و اقامه، ردّ نمى‌شود.»(نهج الفصاحة/ 331).
4 - دعا در سحرگاه. همان‌گونه که از روایات و احادیث استنباط مىشود، بهترین وقتْ براى خواندن پرودگار، هنگام سحر است. انسان در سحرگاهان از تعلّقات مادّى و دنیوى دورتر و به کمال، معنویّت و عنایت به خالق خویش نزدیک‌تر است. قطعاً مناجات در چنین زمانى با خلوص نیّت، حضور قلب، تضرّع و زارى به درگاه خداوند، موجباتِ استجابت دعا را فراهم نموده، بالا رفتن دعا را آسان مى‌‌کند.
عرفه از نگاه مقام معظم رهبری
دعاى عرفه، دعاى عجیبى است. شما عین همین روحیه را در خِطابى که حضرت در مجمع بزرگان زمان خود، بزرگان اسلام و بازماندگان تابعین و امثال این‌ها، در منى ایراد کردند، مشاهده مى‌کنید. ظاهراً هم متعلّق به همان سال آخر یا سال دیگرى است، من الان درست در ذهنم نیست که آن هم در تاریخ و در کتب حدیث ثبت است.
به قضیه عاشورا و کربلا بر مى‌گردیم. مى‌بینیم این‌جا هم با این‌که میدان حماسه و جنگ است، اما از لحظه اوّل تا لحظه آخرى که نقل شده است که حضرت صورت مبارکش را روى خاک‌هاى گرم کربلا گذاشت و عرض کرد: «الهى رضاً بقضائک و تسلیماً لأمرک»، با ذکر و تضرع و یاد و توسّل همراه است.
همچنین از وقت خروج از مکه که فرمود: «من کان فینا باذلاً مهجته موطناً على لقاءاللَّه نفسه فلیرحل معنا»، با دعا و توسل و وعده لقاى الهى و همان روحیه دعاى عرفه شروع مىشود، تا گودال قتلگاه و «رضاً بقضائک» لحظه آخر. یعنى خود ماجراى عاشورا هم یک ماجراى عرفانى است. جنگ است، کشتن و کشته شدن است، حماسه است و حماسه‌هاى عاشورا، فصل فوق‌العاده درخشانى است.
اما وقتى شما به بافت اصلى این حادثه حماسى نگاه مى‌کنید، مى‌بینید که عرفان هست، معنویّت هست، تضرّع و روح دعاى عرفه هست. پس آن وجه دیگر شخصیت امام حسین(ع) هم باید به عظمت این وجه جهاد و شهادت و با همان اوج و عروج، مورد توجه قرار گیرد.
اندک اندک جمع مستان می‌رسند اندک اندک می پرستان می‌رسند
دل نوازان ناز نازان در ره اند گل عذاران از گلستان می رسند
اندک‌اندک‌زین‌جهان‌هست و نیست نیستان رفتندو هستان می رسند
جمله دامن های پر زر هم چو کان از برای تنگ دستان می رسند
لاغران خسته از مرعای عشق فربــــهان و تنــدرسـتان می رسند
جــان پاکـــان چــون شـــعاع آفتـاب از چنــان بالا به پستــان می‌رسند
خرم آن باغـــی کــه بـــهر مریــمان میــوه های نو زمسـتان می‌رسند
اصلشان‌لطفست‌وهم‌واگشت‌لطف هم‌زبستان‌سوی‌بستان می‌رسند
از: علامه طباطبایی
فاطمه ترزفان