انتقاد حجت‌الاسلام والمسلمین رشاد از طرح مباحث تخریبی علیه حکمت و فلسفه
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر رشاد، رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی عصر شنبه 31 خردادماه در مراسم تجلیل از مقام شامخ علمی و فرهنگی آیت‌الله سید حسن سعادت مصطفوی با اشاره به سابقه حوزه تهران، اظهار داشت: حوزه علمیه تهران یک حوزه کهن، اصیل و استوار است که دسیسه‌های حکومت پهلوی در طی سالیان گذشته، این حوزه را فرسوده و برنامه‌ها و نقشه‌هایی که برای تضعیف آن طرح‌ریزی کرده بودند، اثر گذاشت و تا نابودی این مجموعه هم پیش رفت.
وی با بیان اینکه حوزه تهران زمانی پررونق‌ترین حوزه جهان تشیع قلمداد می‌شد، افزود: این حوزه زمانی به حوزه نجف پهلو می‌زد و گاهی هم از قم پیشتر بود. از وقتی که تهران پایتخت شد، در حوزه تهران کرسی‌های درس فقه و حکمت پررونق و پرنشاط دایر شد و حکما و فقیهان برجسته‌ای در آن حضور یافته و نسلی از این فقها و حکیمان در شهر تهران تربیت شدند. این وضعیت طوری ادامه پیدا کرد که از حوزه تهران به شهر «هزار حکیم» نام برده می‌شد و وجود حکیمان برجسته و صاحب کرسی که هم صاحب حکمت و هم صاحب شرع فقاهتی و دارای رساله بودند، موجب شد از آن به مکتب حکمتی و معرفتی تهران تعبیر شود.
رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی خاطرنشان کرد: شهر تهران مدتی بعد تحت تأثیر فعالیت‌های ضد دینی و فرهنگی حکومت پهلوی، هویت خود را از دست داد و حکمت و معرفت از آن رخت بربست و متأسفانه امروز به جایی رسیده است که در واقع می‌توان گفت یک حوزه تهی از حکمت و تقریباً محروم از اساتید فقهی و حکمای ارزنده است.
وی با اشاره به تعبیر جالبی از آیت‌الله جوادی آملی درباره این حوزه تصریح کرد: آیت‌الله جوادی آملی در خصوص وضعیت حوزه تهران تعبیری دارند که ظاهراً به طنز شبیه است، اما اگر در آن تأمل شود تعبیر بسیار دقیق و درستی است. آیت‌الله جوادی بیان می‌کنند که «باید کاری کنید که حوزه تهران به عهد قجر برگردد.»
حجت‌الاسلام والمسلمین رشاد اضافه کرد: معمولاً اگر بخواهیم پس‌گرد و رکود را در یک دوره زمانی توصیف کنیم، به عهد قجر تشبیه می‌کنیم، اما در مورد حوزه تهران می‌توان گفت که اوج شکوفایی و عظمت آن در دوره قجر بوده است. در این حوزه چندین مرجع تقلید بزرگ حضور داشته و هم کرسی حکمت و هم کرسی فقه داشته‌اند؛ در حالی که امروز شرایط به گونه‌ای است که طلاب مراجعه کرده و سراغ جلسه و بحث حکمت و فلسفه را می‌گیرند، اما اساتید چندانی در این زمینه وجود ندارد.
وی با انتقاد از برخی مباحث حاشیه‌ای و تخریبی در خصوص حکمت و فلسفه عنوان داشت: متأسفانه گاه اخباری از گوشه و کنار پایتخت جمهوری اسلامی و ام‌القرای جهان تشیع و کانون عقلانیت به گوش می‌رسد که مجالسی برپا شده و در آن لعن به حکمت و حکما جاری است. در این جلسات افرادی را نام برده و به آنها به جرم حکمت و معرفت لعن و نفرین می‌کنند که بسیار تأثرانگیز است.
این استاد حوزوی با اظهار نگرانی نسبت به گسترش این نوع مجالس اظهار داشت: صدای پای اباحه‌گری در حوزه و محیط اجتماعی و محافل دینی ما به گوش می‌رسد. اینکه مشتی عوام در جلسه‌ای بنشینند و درباره حکمت قضاوت کنند و حکم صادر کنند، قابل قبول نیست. حتی شنیده می‌شود که در تفقه و اجتهاد، حاجت به اصول نداریم که تفاسیر نگران‌کننده‌ای است؛ و البته امیدواریم که چنین اخباری صحیح نباشد.
وی از اخباری که نشان از سرایت این دیدگاه خطرناک به حوزه‌های علمیه شهر قم دارد، اظهار تأسف کرد و گفت: متأسفانه از قم هم خبر می‌رسد که درباره حکمت و فلسفه حساسیت‌ها و مقاومت‌هایی وجود دارد. هر چند حوزه قم (در فلسفه و حکمت) شاگرد مکتب تهران است و بجز علامه طباطبایی(ره)، باقی اساتید و پیروان صدرا و نوسازندگان حکمت صدرایی، همگی شاگردان مکتب تهران بوده‌‌اند و حکمت از تهران به قم کوچیده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین رشاد که در مراسم بزرگداشت آیت‌الله سعادت مصطفوی سخن می‌گفت، با اشاره به وجود بابرکت ایشان در حوزه تهران خاطرنشان کرد: امروز حتی در مدارس علمیه تهران هم فاقد اساتیدی هستیم که بتوانند حکمت تدریس کنند و ضروری است که برای آن تدبیر شود و وجود حضراتی همچون آیت‌الله مصطفوی برکت مغتنمی برای حوزه تهران است.
وی سپس به بیان برخی از ویژگی‌های شخصیتی آیت‌الله سعادت مصطفوی پرداخت و تصریح کرد: شخص استاد از دست‌پروردگان و تربیت‌یافتگان همین مکتب و حوزه تهران هستند و آن‌چنان‌که در زندگی‌نامه ایشان نیز مشاهده می‌شود، از طلبگی تا سطوح عالی حوزه را در همین تهران گذرانده‌اند. عمده دوران طلبگی‌شان را در مدرسه رضاییه (امام رضا(ع) فعلی) سپری کرده و حکمت را نیز در حوزه تهران فرا گرفتند و در همین تهران نیز به طلاب و دانشجویان آموزش می‌دهند.
رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از آیت‌الله سعادت مصطفوی به عنوان دسته گلی که در فضای کویری شهر تهران پرورده شده است، یاد کرد و گفت: تهرانِ امروز از نظر حکمت و فلسفه، کویرگونه است و آشنا کردن نسل جوان با آن بسیار ضروری است. اگر ما در کلام و فقه واقعاً پیرو امام صادق(ع) بودیم، با توجه به اینکه عقلانیت و عدالت، دو شاخص مهم در سیره عملی امام(ع) است، فقه و حتی کلام ما عقلانی‌تر از امروز بود. لذا باید آموزش به نسل جدید در این موضوعات دوباره جدی گرفته شده و تا سطوح عالی نیز ادامه یابد.
وی اضافه کرد: در این زمینه به آیت الله مهدوی کنی، که خداوند شفای عاجل به ایشان عنایت بفرماید، پیشنهاد شد تا زمینه لازم برای بازگشت اساتید و فضلای حکمت تهران فراهم شده و از ظرفیت و حضور بزرگانی همچون آیت‌الله سعادت مصطفوی نیز بهره بیشتری برده شود. یقیناً اگر شخصیتی در یک حوزه و مکتب مشخصی، صاحب نام و نظر شود، عمرش برکت و تأثیرگذاری بیشتری خواهد داشت و آیت‌الله مصطفوی چنین شخصیتی است و جدیت و تسلط ایشان بر مکتب مشایی و سینوی واقعاً ستودنی است.
حجت‌الاسلام والمسلمین رشاد در ادامه به بیان یک نکته علمی پرداخت و ضمن دعوت از کارشناسان برای اصلاح این فرضیه بیان کرد: از دیدگاه منطق‌دانان، در «تعریف» دو شرط اساسی باید وجود داشته باشد، مانعیت تعریف و جامعیت آن. اما معمولاً به رغم اینکه این اصل رعایت می‌شود، نزاع‌های فراوان میان افرادی که به تعریف برخی چیزها می‌پردازند، صورت می‌گیرد؛ به ویژه در موضوعاتی که متعلق به تعریف است مثل تعریف علم که غالباً تشتت در آن بیشتر است و تلقیات گوناگونی از آن می‌توان داشت.
وی از این بحث به عنوان یک بحث طلبگی نام برد و اضافه کرد: یکی از نمونه‌هایی که در این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد، آن است که بین «نگاه پسینی» به علم و «نگاه پیشینی» به آن تفاوت وجود دارد. نگاه پیشینی یعنی دیدن علم آن‌چنان که باید باشد و نگاه پسینی یعنی نگاه به علم آن‌چنان که هست. بسیاری از این نزاع‌ها در تعاریف علوم به این نکته برمی‌گردد که تعریف ما از علم با رویکرد پسینی است یا پیشینی؟ این حاکی از آن است که ما باید در تعریف، علاوه بر اینکه جامعیت را لحاظ کرده و مانعیت را هم ببینیم، جهت‌مندی را نیز باید در نظر بگیریم.
رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان با اظهار خرسندی از حضور در مراسم نکوداشت مقام علمی و فرهنگی آیت الله سعادت مصطفوی، از این استاد برجسته تجلیل و برای ایشان آرزوی سلامتی و طول عمر از درگاه حق‌تعالی مسئلت کرد.
گفتنی است، مراسم نکوداشت مقام شامخ علمی و فرهنگی حکیم دانا و مدرس توانا، آیت‌الله سید حسن سعادت مصطفوی شنبه 31 خردادماه به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و با حضور علما، فرهیختگان، استادان و جمع زیادی از دوست‌داران علم و دانش در تالار اجتماعات این انجمن برگزار شد و از سالها تلاش وی در عرصه علم و ادب و فرهنگ تجلیل به عمل آمد./9591/پ202/ب4