راهکارهای کلیدی جهت آماده سازی خردسالان به نماز
به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا، حجت الاسلام دکتر داوودی، کارشناس مذهبی به بررسی ویژگیهای دوران خردسالی به جهت ارائه راهکارهایی اثربخش برای آماده سازی این گروه سنی به نماز پرداخت و ضمن بیان مطالبی گفت: برای بررسی ویژگی های این دوران ابتدا بایستی ویژگیهای روانشناختی دوره کمتر از 7سال را مورد توجه قرار داد. کودک در این دوره ویژگیهای خاصی دارد که او را از دیگران متمایز میکند. او در این دوره استفاده از نماد و زبان را آغاز میکند و در سن 6 و 7 سالگی گفتار او به بزرگسالان شبیه می‌شود؛ کلیه بخشهای گفتار و قواعد صحیح دستوری را به کار می‌برد و می‌تواند جمله‌های پیچیده و مرکب بسازد.
وی افزود: توانایی ذخیره‌سازی در حافظه کوتاه مدت در این دوره محدود است؛ اما در دوره دبستان افزایش می‌یابد و کامل می‌شود.
وی در ادامه بیان کرد: کودکان در این دوره، از سن سه سالگی به دوستی با دیگران رو می‌آورند. این دوستیها گرچه در ابتدا سطحی و موقت است، به تدریج گزینشی‌تر، عمیقتر و بادوام‌تر می‌شود. دوستان معمولا با یکدیگر به بازی می‌پردازند. بیشتر وقت کودک در این دوره به بازی می‌گذرد و به همین جهت، در روایات توصیه شده است مانع بازی او نشوند. امام صادق (ع) می‌فرماید: "دَعِ ابْنَکَ یَلْعَبُ سَبْعَ سِنِینَ"؛ بگذار فرزندت هفت سال بازی کند!
حجت الاسلام داوودی اضافه کرد: با توجه به ویژگیهای پیش گفته، روشن می‌شود که کودک در این دوره قابلیت تعلیم و تربیت منظم و برنامه‌ریزی شده را ندارد و یادگیریهای او بیشتر در ضمن بازی و فعالیتهای روزمره حاصل می‌شود. بنابراین، در این دوره بیشتر باید به فراهم آوردن زمینه‌های مناسب برای تعلیم و تربیت دینی او و اهل نماز شدنش همت گماشت. در آموزه‌های دینی نیز به این مطلب تصریح شده که هفت سال اول دوران بازی است. با این وجود، این به معنای رها کردن کودک نیست و در همین دوره هم بایسته است تا حد امکان فرزند با مسجد و نماز آشنا شده و به آنها گرایش پیدا کند.
وی در خصوص راهکارهای فراهم آوردن زمینه مساعد برای فرزندان گفت: برای فراهم آوردن زمینه‌های مناسب برای هدایت فرزند به نماز، راهکارهایی وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از تغذیه حلال، انتخاب نام نیکو، محبت به فرزندان، مقید بودن والدین به نماز، ارتباط با خانواده‌های متدین و پایبند به نماز، و پرورش عادتهای مناسب.
وی اشاره کرد: در این دوره آنچه مهم است فراهم آمدن زیرساختهای لازم برای گرایش فرزند به نماز است. همچنین دور نگه‌داشتن فرزند از تأثیرات سوء موانع گرایش به نماز مانند دوستان و خانواده‌های بی‌نماز و رسانه‌های فاسد اهمیت بسیاری دارد.وی در ادامه به ارائه اولین راهکار تحت عنوان تلقین اعتقادات پرداخت و تصریح کرد: چنانچه در روایت پیشین آمد؛ "آنگاه که پسر سه ساله شد به او میگویند هفت بار بگو: "لا إله إلاّ اللّه". وقتی سه سال و هفت ماه و بیست روزه شد، به او میگویند: هفت بار بگو: "محمّد رسول اللّه". وقتی چهار ساله شد به او میگویند: هفت بار بگو "الهم صل علی محمد و آل محمد" آنگاه که پنج سالش تمام شد از او می پرسند: دست چپ تو کدام و دست راست تو کدام است؛ اگر جواب صحیح داد او را رو به قبله میکنند و میگویند: سجده کن و رهایش میکنند تا شش ساله شود... هرگاه وضو و نماز را آموخت، خداوند والدینش را مشمول رحمت خود میکند.
وی افزود: مطابق این روایت قبل از آنکه آموزش نماز به صورت مستقیم شروع شود، باید مبانی اعتقادی که عبارتند از توحید و نبوّت پیامبر اسلام به کودک تلقین شود. شاید راز تأکید بر تلقین عقاید اسلامی به فرزند در این دوره، با اینکه توانایی درک و فهم آنها را ندارد، این است که کودک در این دوره بسیار تلقین پذیر است و این آموزه‌ها را می‌پذیرد و زمینه‌ای برای درک و فهم آن در بزرگسالی می‌شود. افزون بر این، کودک به میزان درک و فهم خود این آموزه‌ها را می‌فهمد و همین مقدار برای این دوره کفایت میکند.
وی دومین راهکار را ایجاد انس و الفت به نماز عنوان کرد و گفت: در این مقطع سنی اولین و مهمترین گامی که والدین و مسئولان تربیتی باید بردارند این است که فرزندان را نمازپذیر بار بیاورند و کاری نکنند که آنان نمازگریز یا حتی نمازستیز شوند. برای تحقق این هدف، فراهم آوردن فرصت مشاهده نماز و تقلید از آن ضرورت دارد و به هیچ وجه نباید از او بخواهیم مانند بزرگسالان نماز بخواند.
حجت الاسلام داوودی در ارائه سومین راهکار آماده سازی خردسالان به مسئله فراهم آوردن فرصت مشاهد و تقلید نماز اشاره کرد و در این باره گفت: افزون بر این، در این دوره ضرورت دارد او با نماز آشنا و نسبت به آن گرایش مثبت پیدا کند؛ اما از آنجا که عمده یادگیریهای فرزند در این دوره از راه مشاهده و تجربه است، این آشنایی باید از راه مشاهده و تجربه صورت بگیرد نه آموزشهای نظری و رسمی. بر این اساس، یکی از راهکارهای رسیدن به این مقصد فراهم آوردن فرصت مشاهده نماز والدین و دیگران برای کودک است. هنگامی که فرزند نماز والدین را مشاهده میکند، به آن علاقه‌مند و از آنها تقلید میکند. البته، این تقلید کامل نیست و متناسب با شرایط سنی کودک است.
این کارشناس تخصصی حوزه نماز در خاتمه با ذکر داستانی خاطرنشان کرد: پیامبر (ص)، حسنین (ع) را بر دوش خود سوار میکردند و به مسجد میآوردند. روزی یکی از ایشان در حالی که پیامبر(ص) در سجده بودند، بر دوش پیامبر رفت و پیامبر(ص) برای مراعات حال او سجده را طولانی کردند. همچنین نقل است که روزی پیامبر(ص)، دو رکعت آخر نماز را سریع خواندند وقتی از ایشان پرسیدن چه اتفاقی افتاده بود که نماز را کوتاه کردند، ایشان فرمودند مگر صدای گریه کودک را نشنیدید. اینها همگی نشان می‌دهد که در زمان پیامبر(ص)، مسلمانان فرزند خود را به مسجد می‌بردند. البته از طرفی باید مراقب باشند فرزندانشان نظم مسجد را مختل نکنند و مانع حضور قلب و آرامش نمازگزاران نشوند و از سوی دیگر نباید آزادی کودکان چنان محدود شود که آنان احساس اسارت و خستگی کنند./997/د101/ب6
منبع: آینده روشن