بحث از مقاصد الشریعه باید صبغه علمی داشته باشد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در دومین نشست علمی تخصصی بررسی و نقد مقاصد الشریعه که در سالن جلسات مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) برگزار شد، با بیان این‌که بحث از مقاصد الشریعه میان اهل سنت یک سیر تاریخی داشته است، اظهار داشت: مقاصد الشریعه در یک زمانی بوده و در زمان دیگر در چند قرن متروک شده و دوباره از زمان محمد عبده این بحث با شدت دنبال شده است.

وی با اشاره به این‌که مقاصد الشریعه امروز در کتاب‌های فقهی اهل سنت نقش اساسی دارد، ابراز کرد: عمده مباحث فقهی اهل سنت حول محور مقاصد الشریعه است؛ اگر بگوییم امروز در هر سالی چندین رساله دکترای جدید و مباحث جدید در این زمینه دارند، مبالغه نکرده‌ایم.

آیت‌الله فاضل لنکرانی با تأکید بر این‌که ما به دنبال کار علمی در این زمینه هستیم، گفت: مقاصد الشریعه امروز در بین علما و فقهای اهل سنت مطرح است و بر اساس آن فتوا می‌دهند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ادامه داد: اگر مراد ما از این مباحث دانستن صرف باشد می‌توانیم با مراجعه به کتب به این امر دست پیدا کنیم هرچند با مراجعه به کتاب‌ها نیز به تعریف درستی از مقاصد دست پیدا نکرده‌ایم؛ ما در حوزه شیعه نمی‌خواهیم بگوییم به صورت هجومی و ناقد هستیم بلکه می‌خواهیم به اصل این بحث دست پیدا کنیم.

رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان این‌که برخی از اساتید ما مقاصد الشریعه را همچون قیاس می‌دانند، اظهار داشت:‌ در کتاب‌های اهل سنت نیز به فرق بین قیاس و مقاصد تصریح شده است؛ بین استحسان و مقاصد نیز تصریح کرده‌اند که فرق وجود دارد.

استاد درس خارج حوزه علمیه فلسفه این جلسات را برای روشن شدن این موضوع ذکر کرد و افزود: مقاصد الشریعه کاملا باید نقد، پذیرفته و یا یک جهاتی از آنرا را در فقه بتوانیم مطرح کنیم و باید دید آن جهات چیست و تا چه اندازه فقه و چارچوب فقه ما اجازه می‌دهد که این مقاصد در سیر اجتهادی فقه شیعه بیاید.

وی با بیان این‌که بحث از مقاصد الشریعه باید صبغه کاملا علمی داشته باشد، گفت: امروز مقاصد دارد وارد حوزه ما می‌شود؛ از کسانی که متصدی منصب مرجعیت هستند لایه‌هایی از این مباحث مقاصدی در فتاوایشان مشاهده می‌شود تا طبقات بعدی حوزه از این رو اساتید حوزه باید این بحث را منقح کنند.

آیت‌الله فاضل لنکرانی با اشاره به این‌که هنوز یک کتاب از حوزه شیعه به عنوان تأیید مقاصد الشریعه اهل سنت یا نقد آن نوشته نشده است، ابراز کرد:‌ این یک ضعف بزرگ برای حوزه شیعه است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تأکید کرد:‌ افرادی که اهل فکر و نظر هستند باید با دوری از تعصبات به این بحث بپردازند.

رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان این‌که هنوز مفهوم مشخصی برای مقاصد الشریعه مشخص نشده است، افزود: امروز یک دیدگاهی وجود دارد که برای جامعیت و عرضه دین در همه صحنه‌ها چاره‌ای نداریم جز این‌که راه مقاصد الشریعه را طی کنیم اما در مقابل این مسأله نیز وجود دارد که مقاصد الشریعه منجر به اضمحلال فقه خواهد شد؛ اگر بنا بر این بود شارع مقاصد را در اختیار بشر قرار می‌داد و می‌فرمود در هر زمان و مکانی بر اساس این مقاصد عقلای قوم قوانین را تأسیس کنند و در این صورت نیازی به متن شریعت و سنت نداشتیم.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم بیان کرد: نیاز حکومت اسلامی به احکام ثانویه به اندازه احکام ثابته‌ای که داریم چیزی نیست اما مقاصد چیزی به نام حکم ثابت به عنوان نص دینی برای ما باقی نمی‌گذارد مگر این‌که معنای دیگری برای آن در نظر بگیریم و ضروریات خمسی که گفته می‌شود بر اساس این‌ها ما احکام را تفسیر و متون را تغییر دهیم.

وی با بیان این‌که هنوز بحث مفهوم مقاصد روشن نیست و سیزده تعریف برای آن آمده که اکثرا مشترک هستند، گفت: مقاصد را اغراض عالیه در نظر می‌گیرند و می‌گویند تمام احکام ولو یک غایت خاص دارد همه آن تحت تحت غایات خمس قرار می‌گیرد و ما باید غایات خمس را برای تغییر این احکام در هر زمانی ملاک قرار دهیم./927/پ202/ج