۰۴ تير ۱۳۹۴ - ۱۶:۳۸
کد خبر: ۲۶۹۷۹۷
سلسله نوشتار‌های آیت الله صافی درباره ماه مبارک رمضان(8)؛

روزه؛ عبادتی آسان

خبرگزاری رسا ـ هشتمین یادداشت از سلسله نوشتارهای حضرت آیت الله صافی گلپایگانی درباره ماه مبارک رمضان منتشر شد.
 حضرت آيت الله صافي

به گزارش خبرگزاری رسا، هشتمین یادداشت از سلسله نوشتارهای حضرت آیت الله صافی گلپایگانی درباره ماه مبارک رمضان منتشر شد.

 

متن نوشتار این مرجع تقلید به این شرح است:

 

شریعت اسلام با فطرت بشر هماهنگ، و احکام آن، خواسته‎های واقعی فطرت و طبع سلیم و ذوق مستقیم است. اسلام به خرد و نیروی اندیشه بشر اهمیّت فراوان داده و او را به تعقّل و کنجکاوی و تحقیق تشویق می‎کند و کسانی را که از حکومت عقل و مراجعه به آن سرباز می‎زنند، سرزنش و توبیخ می‎نماید.

 

تعالیم اسلام تحمیلی بر روح پاک انسانیّت ندارد و وجدان بشر از این که روش خود را با آن تعالیم منطبق سازد، سنگینی و فشاری را احساس نمی‎کند.

 

یگانه صراط مستقیم

یگانه‌صراط مستقیم و کوتاه‎ترین راه به سوی مقاصد عالیه، برنامه‎های اسلام است که مصالح دین و دنیا، جسم و روح و فرد و اجتماع را با هم جمع نموده است.

 

آن‌چه در این دین حنیف مورد نهی و حرمت واقع شده، چیزهایی است که بر فطرت تحمیل شده و با خواسته‎های آن هماهنگ نیست. و آن چه مورد امر قرار گرفته و حکم به وجوب و استحباب آن شده، مطابق با فطرت است.

 

«خیر و مصلحت» و «دفع ضرر و مفسده»، پایه احکام اسلام است و در هر کجا، دو مصلحت باهم مزاحمت کنند، حفظ مصلحت مهم‎تر و در هر جا ناچاری به ارتکاب یکی از دو مفسده باشد، پرهیز از عملی که مفسده‎اش بیشتر است، لازم می‎شود.

 

سهولت و آسانی احکام اسلام

یکی از مشخّصات و علایم شریعت اسلام، «سهولت و آسانی احکام» آن است؛ چنان‌چه در اموری که تشریع اسلام بر پایه آن استوار است، «امکانات مکلّفین» و «عملی بودن تکالیف» مدّنظر قرار می‎گیرد.

 

تعالیم سخت، برنامه‎های دشوار و پر زحمت و مخالفت با فطرت سبب می‎شود که فرد، بیش‎تر از اطاعت سرباز زند؛ و دین به واسطه آن فقط مکتب ریاضت و وسیله کوبیدن و افنای غرایز باشد؛ و از فوایدی که باید برای دنیا و آخرت، نظام اجتماع، تهذیب اخلاق، تربیّت و هدایت و ترقّی داشته باشد، خالی گردد.

 

بدیهی است اگر قانون، بر خلاف فطرت و براساس رعایت مصلحت و دفع مفاسد نباشد، قابل دوام نیست و عاقبت هم اگر با زور و قهر، بر بشر تحمیل شود، با مقاومت و عکس العمل شدید مواجه شده و در مقابل فطرت محکوم می‎گردد.

 

اصول قرآنی و روایی

از این جهت اسلام در موارد عُسر و حرج، اضطرار، ضرر و تقیّه، طبق شرایطی که در فقه بیان شده، احکام و تکالیف خود را برداشته است. و قرآن مجید و نصوص و روایات، این اصول را تثبیت و تقریر فرموده‎اند که به نمونه‎هایی از آن اشاره می‎گردد:

 

الف ـ آیات کریمه

«فَاَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفاً فِطْرَتَ اللهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا» ؛ «وَمَا جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینَ مِنْ حَرَج» ؛ «یُرِیدُ اللهُ أَن یُخَفِّفَ عَنکُمْ»؛ «یُرِید اللهُ بِکمُ الیُسرَوَ لایُرید بِکُم العُسرَ» ؛ «مَایُریدُ اللهُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکُم مِّنْ حَرَج وَلکِن یُرِیدُ لِیُطهِّرَکُمْ وَلِیُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکُم لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ»

 

ب ـ احادیث شریفه

«لا ضَررَ وَلاضِرار فی الإسلام»؛ «رُفِعَ عَن اَمَّتِی تِسعَة ...»؛ «یَسِّرُوا وَلا تُعَسِّرُوا وَبَشِّرُوا، ولاتنفِرُوا...»

 

مطابق آن چه بیان گردید، بنای شرع بر تسهیل و آسانی است؛ پس، این سؤال مطرح است که چرا تکالیف دشوار ـ ‎که به بذل مال و جان نیاز دارد‎ ـ در شرع بسیار است؟

 

در پاسخ باید گفت: اگرچه بذل جان و فداکاری آسان نبوده و بذل اموال نیز بر کسانی که از خصلت سخاوت محروم‎اند و از همدردی با هم نوع، لذّت نبرده و آن را پرداخت غرامت و ضرر می‎پندارند، دشوار است؛ امّا برای تحصیل مقاصد مهم و یا دفع مفاسد بزرگ، تحمّل این زحمات، گوارا و موافق با فطرت است و وقتی این تکالیف به نوع بشر عرضه شود، همه با صرف نظر از توجّه به خود، انجام آن را لازم و از اصول و نوامیس کمال و بقای نظام اجتماع می‎دانند. این گونه تکالیف، خلاف یُسر و آسانی نیست؛ بلکه تأمین‌کننده آن نیز است.

 

در ضمن آیات راجع به روزه ماه رمضان، این جهت سهولت دین اعلان گردیده و نشان‎گر آن است که در تشریع روزه هم این موضوع رعایت شده است.

 

حکم عقل بر تحمّل زحمت روزه

روزه بر نفوس معتاد به صرف غذا سخت بوده و به نوعی، ریاضت است؛ چرا که مانند هر رژیم تربیتی دیگر، با هوای نفس انسان سازگار نیست؛ ولی این ناسازگاری مثل ناسازگاری دارو با اشتهای بیمار است و قبول نکردن ذایقه و تنفّر مزاج بیمار، به واسطه طعم دارو است؛ ولی فطرت، وجدان و عقل بیمار، خوردن این دارو را پذیرفته و تحمّل زحمت آن را لازم می‎داند و سرباز زدن از خوردن آن را ناپسند و نابخردی می‎شمارد؛ به طوری که اگر بیمار از خوردن آن دارو خودداری کند، پرستار ـ ‎که عقل و فطرتش پا بر جا است‎ ـ آن را به زور به او می‎خوراند.

 

امّا اگر دارویی زیان‎آور بود، نباید آن را به بیمار خورانید و یا اگر خوردن آن دارو، ناراحت کننده است، ولی قابل تبدیل به داروی دیگر می‎باشد، پزشک حاذق آن را به داروی دیگر تبدیل می‎نماید و یا اگر تغییر زمان آن، مصلحت مهمّی داشت، وقت آن را تغییر می‎دهد.

 

خداوند متعال در ضمن بیان احکام روزه، دستور فرموده است که مسافر و بیمار در وقت دیگر ـ ‎که این دو عذر را ندارند‎ ـ روزه بگیرند. سپس می‎فرماید: «یُرِیدُ اللّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ؛ خدا بر شما آسانی می‎خواهد.» خداوند در روزه نیز، سخت‎گیری و دشواری نخواسته و به طور کلّی هدف تکالیف، تنگ‎گرفتن بر مردم و به دشواری انداختن آنان نیست؛ بلکه خدا نسبت به بندگانش رؤوف و مهربان است؛ آسانی امور آن‎ها را می‎خواهد و سخت‎گیری بر آنان را اراده نفرموده است.

 

اگر چه اصل مذکور، در ضمن احکام روزه بیان شده، امّا اصلی کلّی است که در تمام موارد دیگر هم منظور شده و تذکّر آن در ضمن احکام روزه، به این دلیل است که: بسا بعضی نادانان و ناپخته‎گان گمان کنند که در تشریع روزه بر مکلّفین سخت‎گیری شده است و از این رو خداوند برای دفع این توهّم فرموده است: «یرید الله بکم الیسر» ؛ بی شک اگر مراد خداوند از روزه به دشواری افکندن بندگان بود، از بیمار و مسافر و پیران سالخورده، وجوب آن برداشته نمی‎شد.

 

پس، ای برادر مسلمان! سپاس خدای را به جای آور و نعمت اسلام را قدر بدان و در ماه رمضان، فرمان او را به جان و دل پذیرا شو!

 

مبادا که از آمرزش خدا در این ماه محروم بمانی: «فالشقی من حرم غفران الله فی هذا الشهر العظیم». مبادا بدون عذر شرعی روزه‎ات را افطار کنی و با امر الهی در این ماه عزیز مخالفت کرده و معصیت نمایی و مشمول این حدیث شریف گردی: «مَن اَفطَرَ یَوماً مِن شَهر رَمَضان خَرجَ رُوحَ الایِمانِ مِنه؛ کسی که روزی از ماه رمضان را [بدون عذر] افطار کند، روح ایمان از او بیرون خواهد رفت.»/1323/د102/ج

ارسال نظرات