بررسی نگاه مکاتب مختلف به جایگاه انسان
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، دکتر رضا حبیبی دبیر علمی پنجمین پیش نشست همایش ملی انسان و سلامت، که در مجمع عالی حکمت اسلامی برگزار شد، با اشاره به سه رویکرد عمده در بحث انسان شناسی، اظهار داشت: این سه رویکرد عقلی، تجربی و وحیانی است؛ شکل مدون رویکرد عقلی در یونان باستان بوده است و بنابراین باید سیر آن مطالعه شده و در نهایت نگاه اسلام مورد توجه قرار بگیرد.
وی در ادامه با اشاره به محورهای نشست، عنوان کرد: نخست باید تعریف و جایگاه انسان از منظر مکاتب روانشناسی معاصر مورد عنایت قرار گرفته و بعد از آن تعریف سلامت و بیماری و تاریخچه شکل گیری ایده سلامت و بیماری مطرح شود چه این که دردوران قدیم بعضا انسان دارای فضائل اخلاقی را سالم و مخالف آن را بیمار تلقی می کرده اند.
حبیبی با اشاره به تاریخچه تعریف انسان در مکاتب مختلف ابراز داشت: در نگاه فلسفه غرب باستان از انسان تعریف خاصی ارائه می شود که چند مؤلفه دارد؛ نخست این که او حیوان ناطق است چرا که ما یک جمادات داریم که در گذر زمان ارتقا به موجودات دارای قدرت رشد و نمو پیدا می کند و بعد از آن دارای هوشیاری و میل است و ارتقا دیگری این میل تحت یک قدرتی به نام عقل است که آن میل را کنترل می کند و بنابراین انسان در بین مخلوقات برتر محسوب می شود.
وی افزود: برخی انسان را به موجود دارای قوه عاقله، شهویه و غضبیه تعریف کرده اند که در رأس همه این ها قوه عاقله قرار دارد و فضای اعتدالی را برای همه این ها حاکم می کند که در انسان شناسی معاصر همه این هابه چالش کشیده می شود و انسان به موجودی میال و شهوت گرا تنزل می کند.
دبیر علمی نشست با اشاره به این که در این نظر عاقل بودن از بین می رود، تصریح کرد: به تعبیر برخی از طرفدران این نظر انسان دیگ جوش امیال است و در حوزه های دیگر نیز بروز می کند؛ در حوزه اخلاق بعد میال بودن را تبیینی ارزشی می داند که آن کاری خوب است که بیشترین لذت را داشته باشد برخلاف باستان که ملاک ارزش را اعتدال می دانست و عقل از حاکمیت افتاده، شکل ابزاری به خود گرفته و پشت سر میل حرکت کند و در حوزه فلسفه اقتصاد هم انسان را موجودی منفعت جو معرفی می کند که در سیاست نمو پیدا می کند.
وی ادامه داد: در فلسفه سیاست غرب هدف اصلی تأمین امینت می شود و باید در این فضا افراد به رقابت بپردازند و انسان در نگاه جدید میال می شود و عقل هم ابزاری می شود و ارزشمند هم تلقی می شود و این تصویری است که از انسان در فلسفه یونان و جدید نمود دارد.
حبیبی با طرح این سؤال که این رویکرد با رویکرد اسلامی چه تفاوتی دارد، اظهار داشت: در نگاه اسلامی به انسان، نخستین مورد دو بعدی بودن یعنی روحی و جسمی بودن است و دوم فطرت است که تعریفات مختلفی برای آن ارائه شده است که انسان موجودی خنثی نیست و با یک سرمایه ای به نام فطرت وارد به عرصه هستی می شود و در یک ظرفی این معرفت ها به او داده شده است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: نشان سوم انسان در اسلام برتری او بر همه موجودات است که در آیات قرآن هم به صراحت به این مطلب اشاره شده است و چهارم این که انسان در مرحله برتر از تکوینی هم می تواند بالاتر برود که البته این کرامات اکتسابی است و در نهایت بحث خلافت الهی که انسان با عقل و کشش های فطری و اختیار می تواند به آن دست پیدا کند./1330/