ظرفیت‌های حکمت متعالیه و عرفان اسلامی برای گفتگوی بینافرهنگی
به گزارش خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا در همایش «فراگیری رحمت الهی مبدأ گفتگو بین ادیان در قرن بیست و یک» که در سن‌پترز بورگ روسیه بر گزار شد با اشاره به زمینه‌ها و ریشه‌های مساله مربوط به گفت‌وگوهای بینا فرهنگی، به فلسفه کانت و نیچه و دیدگاه‌های نوکانتی و پست مدرن اشاره کرد و گفت: این دیدگاه‌ها با بی اعتبار دانستن عقل نظری و ارجاع آن به عقل عملی و یا اراده انسان، با سوبژکتیو کردن معرفت به سوی نظریه‌هایی پیش رفتند که معرفت و هویت فرد و عامل را به ساختارهای فرهنگی باز می‌گرداند. این امر علاوه بر آن که به مرگ سوژه منجر شد به نسبیت معرفت و حقیقت و به غلبه نوعی هرمونتیک مفسرمحور منجر شد؛ و به دنبال آن فهم و شناخت افراد از یکدیگر را به زمینه‌های فرهنگیِ مربوط به آنها محدود و مقید ساخت و در نتیجه امکان مفاهمه و گفت‌وگوهای بینافرهنگی را مورد تردید قرار داد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه با بررسی معنای رحمانیت رحمانیه خداوند سبحان به شمول رحمت رحمانیه نسبت به رحمت رحیمیه و دیگر اسماء و صفات الهی پرداخت و گفت: رحمت رحمانیه که نفس رحمانی، فیض منبسط، وجه الله و امر واحد الهی است. به دلیل اینکه با همه اشیا حضور داشته و به همه آنها از آنها نزدیک تر است. همان امری است که با ارتباط بی تکیف و بی قیاس با مخلوقات و از جمله با هریک از انسانها، هویت و معرفت آنها را تعیین می کند. بگونه‌ای که هیچ موجودی بدون شناخت آن به شناخت خود و شناخت دیگر اشیا نمی‌رسد و هیچ موجودی نیز نمی‌تواند محروم از ارتباط با آن باشد.
وی در جمع‌بندی این بخش از سخنانش گفت: رحمت رحمانیه حقیقت واحدی است که از طریق آن، معرفت مشترک انسانها نسبت به حقیقت و نسبت به خود آنها و همچنین نسبت به یکدیگر پدید می آید.
پژوهشگر علوم اجتماعی، فلسفه و عرفان اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به راههای اثبات رحمت رحمانیه خداوند و مبادی هستی شناختی و معرفت شناختی مربوط به آن گفت: در این بخش ما می‌توانیم از سه راه نقل، عقل و وحی با ارجاع نقل به عقل و وحی بحث کنیم؛ اما بسیاری از فلسفه‌ها و هستی‌شناسی‌ها مانند فلسفه‌های ماتریالیستی و رویکردهای شکاکانه یا سوبژکتیوِ به معرفت انسانی امکان اثبات نفس رحمانی را ندارند.
وی با بررسی ظرفیت جریان های کلامی و فلسفی دنیای اسلام گفت: رویکردهای کلامی و یا فلسفی مشایی و اشراقی از اثبات برهانی نَفسِ رحمانی بگونه‌ای که عهده دار حل مساله گفت‌وگوهای بینافرهنگی باشد عاجز و ناتوان هستند؛ و تنها حکمت متعالیه و یا آثاری که در حوزه عرفان نظری شکل گرفته اند توان اثبات آن را دارند هرچند که رهاورد این دو نیز با یکدیگر تمایز دارد.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: در حکمت متعالیه، فیض منبسط و نَفسِ رحمانی که همان رحمت رحمانیه است مخلوق نخستین و عقل اول است، که در ردیف و شماره با دیگر مخلوقات قرار نمی‌گیرد و با اقبال و ادبار خود همانگونه که مفاد روایات است، عوالم را پدید می‌آورد. لکن در عرفان نظری عقل ظهور رحمت رحمانیه در عالم خلق است که فیض مقدس نامیده می‌شود و سابق بر آن فیض اقدس است که واسطه ظهور اسما و صفات ذاتیه خداوند است.
وی در پایان با جمع‌بندی سخنانش گفت: براساس حکمت متعالیه مدار گفت‌وگوهای بینافرهنگی همان حقیقت عقلی‌ای است که در باطن و نهان انسانها نیز حضور دارد. بر اساس رویکرد عرفانی ارتباط عقلی انسانها ریشه در گفتگوی آنها با خداوند سبحان دارد و این ارتباط عقلی مبنای یک گفتگوی بینافرهنگی را به دست می‌دهد./916/203/ع