مقبولیت عمومی بر اساس انسان محوری در رنسانس ملاک حاکم مشروع شد

به گزارش سرویس پیشخوان  خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت الاسلام والمسلمین سید سجاد ایزدهی صبح دوشنبه، 18 آبان ماه 1394 در جلسه هفدهم درس خارج فقه سیاسی در مدرسه عالی فیضیه قم، در ادامه مباحث ملاک مشروعیت به دیگر ملاک های مشروعیت اشاره کرد.

وی با توجه به این نکته که در جلسه قبل دو ملاک سنتی و قرارداد اجتماعی را مطرح کرد، در این جلسه درس خارج خود، ملاک های منطق قهر و غلبه، معیارهای اخلاقی، مقبولیت عامه، کاریزماتیک و انتصاب الهی را مطرح و مورد بررسی قرار داد.

خلاصه ای از اهم مطالب این جلسه درس خارج فقه سیاسی استاد ایزدهی بدین قرار است:

ملاک های مشروعیت سیاسی:

در حال بررسی ملاک های مشروعیت بودیم که دو ملاک سنتی و قرارداد اجتماعی را توضیح دادیم.

امروز ملاک های دیگر مشروعیت را بیان خواهیم کرد.

3. منطق قهر و غلبه:

به این معنی است که، اگر کسی بواسطه به کار بردن ابزار زور، قهر و غلبه یا به هر واسطه دیگر به حکومت برسد همین مقدار به حکومت او مشروعیت می بخشد.

این ملاک مشروعیت بیشتر نزد اهل سنت متداول است که مبتنی بر این آیه قرآن است (اَطیعوا اللهَ وَ اَطیعوا الرَسولَ و اولی اَلامرِ مِنکُم) با این تفسیر که" اولی الامر" را به معنی لغوی آن یعنی صاحب امر و حاکم می گیرند، و با این توضیح که، ما موظف به اطاعت حاکم هستیم و صرف حاکم بودن مشروعیت می آورد. این نظر در زمان معاویه و برای توجیه حکومت معاویه داده شده است.

4. سعادت ومعیارهای اخلاقی:

در این ملاک، مهم شخص حاکم نیست بلکه حکومتی مشروع خواهد بود که عدالت و معیارهای اخلاقی را در جامعه برقرار کند ولو آنکه خود او دارای این معیارها نباشد.

آنچه در این نظر مهم است اتصاف حاکم در حکومت خود به عدالت و معیارهای اخلاقی می باشد.

فرق آن با آنچه در مورد اوصاف حاکم در بین شیعیان مشهور است این نکته می باشد که  شیعه معتقد است، حاکم علاوه بر داشتن این اوصاف نیازمند انتصاب از سوی خدا به صورت مستقیم یا غیر مستقیم می باشد. بدون این انتصاب حاکم مشروع نخواهد بود؛ ولی در این نظریه صرف اتصاف به این اوصاف برای مشروعیت کفایت می کند.

5. مقبولیت عمومی:

بعد از دوران رنسانس و محور قرار گرفتن انسان بجای خدا، ملاک مشروعیت نیز تغییر کرد و محوریت آن انسان گردید. قبل از اومانیسم (انسان محوری) می گفتند که حکومتی خوب است که دارای ارزش هایی باشد ولی بعد از مقبولیت عامه خود تبدیل به یک ارزش شد و حکومتی را که عامه بپذیرند ارزشمند و دارای مشروعیت خواندند.

6. کاریزماتیک:

نوع نادری از مشروعیت و مبتنی بر ایمان مردم به یک شخص به دلیل خصوصیات اخلاقی اوست؛ از شجاعت گرفته تا اخلاق، ادب، علم، نسب و دیگر مواردی از این قبیل و یا حتی از افعال او در جامعه. این مصدر بسیار نادر است و شاید بتوان نمونه بارز آن را در امام خمینی رحمه الله علیه دید.

7. انتصاب الهی:

مسئله اصلی در این نظریه این است که مشروعیت از آن چه کسی است؟ این نظریه مشروعیت را از آن خداوند متعال می داند و حکومت مشروع را حکومتی می داند که منصوب از جانب خدا باشد حال مستقیم یا غیر مستقیم. این حکومت فقط به افرادی داده می شود که دارای صفات الهی باشند و حکومتشان نیز باید مرضی درگاه حق تعالی باشد.

جمع بندی:

برای مشروعیت سیاسی ملاک های متعددی ذکر کرده اند؛ از اهم این ملاک ها، ملاک سنتی، قرارداد اجتماعی، منطق قهر و غلبه، سعادت و معیارهای اخلاقی، مقبولیت عامه، کاریزماتیک و انتصاب الهی می توان نام برد./836/د102/ل