فشارها زیاد است اما «آنتن فروشی» نمی‌کنیم
به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا به نقل از روزنامه کیهان، حدود چهار سال است که هر چهارشنبه شب، برنامه «ثریا» با محور قرار دادن بحث‌های چالشی در حوزه‌های مختلف، روی آنتن می‌رود. این برنامه با اینکه ساختاری ساده و معمولی دارد و تکنیک‌های رسانه‌ای خاصی هم در آن به کار نمی‌رود، اما به خاطر همین نگاه چالشی در حوزه‌های بسیار مهم و حساس، به یکی از مهم‌ترین برنامه‌های سیما تبدیل شده است. با این حال، حدود دو ماه، خبری از «ثریا» نبود. شایعات و حاشیه‌هایی درباره این غیبت مطرح شد، اما بعد از دو ماه، باز هم «ثریا» برگشت. به همین دلیل با محسن مقصودی، مجری و تهیه‌کننده این برنامه گفت وگو کردیم تا آنچه را بر «ثریا» گذشت از زبان او بشنویم.
* قبل از هر چیزی، درباره علت تعطیلی دو ماهه برنامه «ثریا» صحبت کنید.
هر برنامه یا رسانه‌ای که رویکرد چالشی دارد و بدون ملاحظه و محافظه‌کاری به بررسی موضوعات می‌پردازد و نقاط ضعف و قوت را می‌گوید، بطور طبیعی با فشارها و چالش‌هایی از سوی مسئولان و دولت و حتی مراکز و افراد غیردولتی مواجه می‌شود. خود شما هم در کار روزنامه نگاری قطعا این موضوع را تجربه کرده‌اید. هر چند که صداوسیما با توجه به ضریب بیشتر و برخورداری از مخاطب عمومی، ممکن است با فشارهای بیشتری روبرو شود. این مسئله عادی است. همان طور که این فشارها از همان آغاز پخش برنامه «ثریا» و در دولت قبل هم وجود داشت. اما در دولت یازدهم، شیوه‌ها و روش‌ها در برخورد با نقد و منتقدان، تندتر و غیرمعمول‌تر شده است. این درحالی است که انتظار ما از دولتی که شعارش آزادی بیان است، این نبوده و برخلاف آنچه فکر می‌کردیم و انتظار داشتیم فشارها خیلی تندتر شده است. به خصوص بعد از پخش مستندهای هسته‌ای «ثریا» این فشارها جدی‌تر شد و مشکلات جدی ایجاد کردند.
یک بخشی از ماجرا تحت تأثیر همین فشارها بود و بخش دیگری هم به مشکلات مالی برمی‌گردد که این مشکلات هم به تبع همین فشارها برای برنامه به وجود آمده بود. تغییرات مدیریت داخلی صداوسیما هم مزید بر علت شد، چون تا مدیران جدید با این برنامه آشنا شوند و بدانند که رویکرد برنامه چیست و یک تفاهم دوجانبه ایجاد شود، زمان می‌برد و الان الحمدلله بعد از دو ماه این تفاهم ایجاد شده است.
* این اولین بار نیست که چنین مشکلاتی برای برنامه «ثریا» پیش آمده است. آن طوری که یادم می‌آید چند مورد دیگر هم سنگ‌اندازی‌هایی برای این برنامه پیش آمده بود. ازجمله مانع بازپخش مستند هسته ای ثریا « سکوت‌استقلال،فریادپیروزی» شدند. چرا مسئولان صداوسیما به این فشارها تن می‌دهند؟
بالاخره سازمان هم مصلحت‌هایی دارد و تحت فشار است. فشارها به‌طور مستقیم به سازمان می‌آید. به همین دلیل هم گاهی ناچار می‌شوند برخی ملاحظات را اعمال کنند. اما گاهی نیز فشارها را نمی‌پذیرند. مثل مجموعه مستندهای «سال‌های هسته ای» که پخش آنها از رسانه ملی کار قابل تقدیری بود. البته تعداد معدودی از آثار هم پخش نشده. ما در کل قائل به این هستیم که سازمان به ما تا حد زیادی کمک کرده است. اما به هر حال، مردم توقع دارند که صداوسیما تحت هر شرایطی استقلال خود را حفظ کند؛ توقع به جایی است. امیدواریم که به رغم تنگنای مالی که متأسفانه دولت برای صداوسیما ایجاد کرده و به خاطر ضعف انتقاد پذیری گاهی بودجه رسانه ملی را گرو می‌گیرد، فضای حمایتی از برنامه‌های چالشی و انتقادی ادامه پیدا کند.
* ادعای برنامه «ثریا» این است که محور محتوای آن، علم و پیشرفت است. اما چرا اغلب اوقات، مباحث سیاسی و اقتصادی و دیپلماتیک در این برنامه غلبه پیدا می‌کند؟
بله شعار ما از ابتدا «دیده بانی برای پیشرفت ایران» بوده است، اما طبق تعریفی که رهبر انقلاب دارند ما پیشرفت را در همه زمینه‌های علمی، فناوری، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی با هم در نظر می‌گیریم. فاز اول برنامه با محوریت علم و فناوری شروع شد. چون یک برنامه برای شروع باید روی یک موضوع خاص تمرکز داشته باشد تا بتواند کم کم کامل شود. استقبال مردم هم باعث شد تا ما همه مطالبات را در جهت آرمان‌های انقلاب اسلامی پیگیری کنیم. به‌طور مثال، در حوزه دفاعی یک مجموعه کامل مستند ساختیم. در حوزه هسته‌ای، نفوذ و ... سعی می‌کنیم مطالبات مختلفی که از سوی رهبری اعلام می‌شود و اغلب هم در حوزه رسانه روی زمین می‌مانند را با توان پژوهشی و محتوایی و ارتباط با مراکز پژوهشی، پوشش دهیم. سعی ما این است که در این برنامه با نگاه دیده بانی برای پیشرفت ایران، هم دستاوردهای کشور و هم چالش‌های مسیر پیشرفت را بررسی می‌کنیم. ثریا علاوه بر برنامه‌های چالشی، برنامه‌ها و مستندهای امیدآفرین و غرورآمیز زیادی از دست‌آوردها و رویش‌های جریان انقلاب اسلامی در حوزه‌های مختلف علمی، فناوری و فرهنگی هم داشته و خواهد داشت که این بخش‌ها هم مورد استقبال بسیار زیاد مخاطبان بوده است.
* یکی از انتقاداتی که از سوی گفتمان حاکم بر دولت ممکن است به برنامه «ثریا» وارد شود این است که این برنامه، محتوایی ضد توسعه و مخالف برجام و مذاکرات دیپلماتیک دارد. نظر شما چیست؟
برنامه «ثریا» ابایی ندارد از اینکه یک تفکر و عقیده و آرمان را پیگیری می‌کند. ما اصلا «ثریا» را برنامه بی‌جهت و فاقد تفکر نمی‌دانیم. یعنی این انگاره که برنامه‌ها باید خنثی و بی‌جهت باشند را قبول نداریم و معتقدیم که اصلا رسانه‌ای وجود ندارد که بی‌طرف یا بی‌جهت باشد. قطعا برنامه «ثریا» تفکر و جهت دارد و این تفکر و جهت گیری از دل مجموعه‌های پژوهشی انقلابی درآمده است و بر مبنای کار پژوهشی و کارشناسی مبتنی بر نگاه انقلابی موضوعات را انتخاب می‌کند. اما این جهت‌گیری بر مبنای منافع جناحی و سیاسی و حزبی نیست. تفاوت خیلی مهمی وجود دارد بین برنامه‌ای که بر مبنای اعتقادی کار می‌کند با برنامه یا رسانه‌ای که براساس منافع جناحی و سیاست بازی کار می‌کند. اتفاقا شعار «ثریا» این است که عینک سیاسی و جناحی را کنار بگذاریم. درواقع، این برنامه را یک کارپژوهش محور و در عین حال انتقادی و انقلابی و امید آفرین می‌دانیم.
* شاید یکی از دلایلی که برخورد دولت کنونی با «ثریا» تندتر شده این است که انتقادات شما هم تندتر شده است!
ببنید، روش کار ما این است که در هر حوزه‌ای بر مبنای کار کارشناسی اگر به این نتیجه برسیم که یک فعالیت دولت با آرمان‌های انقلاب زاویه دارد یا روش‌های دولت برای رسیدن به اهداف با آرمان‌ها در تضاد است، قطعا روشنگری می‌کنیم و نظر منتقدین را انعکاس می‌دهیم، در عین حال که سخن مدافعان دولت را نیز می‌شنویم. این جریان، در دولت قبل اتفاق افتاده بود و در این دولت هم اتفاق می‌افتد. دولت قبل هم بیانیه‌هایی جدی علیه این برنامه منتشر کرد که در اینترنت موجود هستند. در این دولت هم بوده. برنامه «ثریا» تحت هر شرایطی مشی انتقادی و استقلال خودش را حفظ کرده است و هزینه هم زیاد داده است. مثلا به خاطر همین رویکرد چالشی و انتقادی، مدتی آواره شدیم و دو سه ماه از محلی که داشتیم، بیرونمان کردند و اکنون هم مستاجریم؛ فقط به این دلیل که این برنامه در حوزه مسائل هسته‌ای نگاه مستقل خود و تأکید بر آرمان‌های انقلاب اسلامی را حفظ کرده است. البته ما این مسئله را رسانه‌ای نکردیم و الان هم نمی‌خواهیم جزییات آن را باز کنیم. چون این نوع برخورد با رسانه‌ها اساساً در شأن مسئولان نظام ما نیست.
* با توجه به این هزینه‌ها، چرا این همه روی رویکرد انتقادی خود اصرار دارید؟ چرا با دولت‌ها همراه نمی‌شوید؟
اتفاقا ما معتقدیم که این انتقادها به نفع دولت است. اگر انتقادات «ثریا» و سایر منتقدان و از آن بزرگ‌تر، انتقادات و نکاتی که رهبر معظم انقلاب درباره برجام می‌گفتند، از طرف دولت به درستی شنیده می‌شد و به آنها عمل می‌شد، دولتمردان ما الان بعد از یک سال از برجام نباید دنبال مقامات غربی می‌دویدند و از آنها خواهش می‌کردند تا حق ایران را بدهند! این انتقادات و توصیه‌ها سند افتخار رسانه‌های جبهه انقلاب است. واقعا هم در آن مقطع نیت «ثریا» کمک دلسوزانه بود تا الان دولت در مقابل مردم شرمنده نباشد! به هر حال فکر می‌کنم که امروز دولت محترم در مقابل مردم شرمنده است، هرچند علنی مطرح نمی‌کند اما این مشخص است که اعتماد یک طرفه دولت به‌غرب و بویژه آمریکا باعث شد که بخش مهمی از دستاوردهای هسته‌ای ایران تعطیل شود و بخشی را هم بتن‌ریزی کرد، اما این کارها، به قول خود مسئولان دولت، تقریبا هیچ آورده‌ای برای مردم در حوزه اقتصاد نداشته است. اگر دولت محترم انتقادات را با نگاه سیاسی نمی‌دید، الان دستاوردهای برجام خیلی بیشتر بود. حداقل اینکه تقریبا هیچ نبود. همه حرف ما این بود. برای مثال می‌گفتیم که همه اقدامات ایران یکجا انجام نشود، اگر قرار است بخشی از دستاوردهای ما بتن شود، بگذارید ابتدا بخشی از تحریم‌ها برداشته شود، بعد شما این کار را بکنید! تجربه نشان داده که اگر دولت‌ها مجموع انتقادات را به موقع گوش کنند و به منتقدان با عینک سیاسی نگاه نکنند، به نفع خودشان است. دو سال و نیم پیش که به طرح تحول سلامت انتقاد کردیم، اگر دولت به جای واکنش عصبی به «ثریا» این انتقادات را می‌پذیرفت، این همه هزینه به دولت تحمیل نمی‌شد و این طرح که باعث منفعت طلبی بخش خصوصی در حوزه سلامت شده، می‌توانست بهتر اجرا شود و بیشتر به نفع مردم و دولت باشد! اما انتقادات را با عصبانیت جواب دادند و نتیجه اش این شد که هزینه سلامت، دو سه برابر نسبت به آن چیزی که باید باشد، بیشتر شده است. خب، اگر به انتقادهای ما توجه می‌کردند، جلوی بسیاری از این هزینه‌ها گرفته می‌شد. اگر انتقادات مربوط به تعطیلی مسکن مهر را با نگاه کارشناسانه دریافت می‌کردند، الان این رکود سنگین در حوزه مسکن و اشتغال کشور به وجود نمی‌آمد. در همه حوزه‌ها همین طور بوده است.البته ما از نقاط قوت دولت یازدهم هم گفته ایم،برخی دستگاه ها هم تعامل خوبی دارند.
* درباره واکنش‌های دولت و مسئولان صحبت کردید، لطفا درباره نظر و واکنش مردم نسبت به برنامه «ثریا» هم صحبت کنید.
واقعیت این است که اگر برنامه «ثریا» چهار سال و نیم ادامه یافته و توانسته رویکرد انتقادی و چالشی خود را حفظ کند، یکی از دلایلش حتما حمایت‌های مردم است. چون هر وقت بحث تعطیلی این برنامه پیش آمده و برای مدتی پخش برنامه متوقف شده است، مردم از قشرهای مختلف، با تماس‌های خود به صداوسیما از این برنامه حمایت کردند و گفتند که «ثریا» دارد حرف دل آنها را می‌زند و صادقانه، دغدغه‌های مردم را پی گیری می‌کند. البته قبول داریم که این برنامه دچار ضعف‌های جدی هم هست. اصلا اعتقادی نداریم که این برنامه فاقد ضعف است. اما سعی می‌کنیم، آنچه در توان داریم را عرضه کنیم. ما خودمان ده‌ها انتقاد به «ثریا» داریم و معتقدیم که این برنامه خیلی جا دارد که به کمال برسد. اما سعی کردیم با بضاعت مالی و هنری خودمان، کم فروشی نکنیم. امیدواریم که مردم هم کمبودها و ضعف‌های این برنامه را ببخشند. برخی از برنامه‌ها به خاطر مشکلات مالی به ورطه آنتن فروشی می‌افتند که ما سعی کردیم دچار چنین مشکلی نشویم. تمام سعی ما این بوده که حریت و استقلال برنامه حفظ شود. علی رغم همه مشکلات مالی که هنوز هم این مشکلات هستند؛ حتی با اینکه گاهی برنامه توان ادامه نداشته است. ما اگر نتوانیم برنامه‌ای در شأن مخاطب را روی آنتن ببریم، قطعا برنامه را تعطیل خواهیم کرد و حاضر نیستیم که خنثی و بی خاصیت بشویم. امیدواریم که هیچ‌گاه چنین شرایطی پیش نیاید.
* برنامه آینده شما چیست؟ «ثریا» در هفته‌های آتی، در چه موضوعاتی به چالش و انتقاد خواهد پرداخت؟
یکی از موضوعاتی که در دستور کار ما قرار دارد، مسائل اجتماعی است. با توجه به دغدغه‌ای که رهبر انقلاب در حوزه مسائل و آسیب‌های اجتماعی، با حمایت‌های معاون سیما قرار شد در این حوزه هم به‌طور گسترده برنامه‌هایی را تهیه کنیم. اگرچه موضوعات قبلی ثریا و مستندهای آن نیز با قوت ادامه می یابد.
* فکر می‌کنید که راه برون رفت صداوسیما از مشکلاتی که امروز با آن مواجه است چیست؟
همان طور که رهبر انقلاب هم در دیدار با مدیران سابق صداوسیما تأکید کردند، راه اصلی برون رفت صداوسیما این است که تربیت نیروی انسانی توانمند با نگاه انقلابی را جدی بگیرد. صداوسیما در حوزه‌های مختلف فرهنگی، هنری، سیاسی، اجتماعی، علم و فناوری، سریال‌سازی و ... به چنین نیروهایی نیاز دارد.
* و سخن پایانی؟
از مخاطب‌های برنامه و همچنین از نخبگان سیاسی و اقتصادی و رسانه‌ای و صنعتی و جریان رسانه‌ای انقلاب که در دو ماه توقف پخش «ثریا» از این برنامه حمایت کردند تشکر می‌کنم. همچنین از مدیران سازمان صداوسیما که در یک ماه اخیر جلسات خوبی داشتیم و از ادامه این برنامه حمایت کردند هم باید قدردانی کرد. امیدواریم که «ثریا» به عنوان یک فرصت دیده شود. نیاز صداوسیما این است که ده‌ها برنامه همچون «ثریا» داشته باشد./998/