مجمع عالی حکمت اسلامی؛ کشجره طیبه

اشاره: حوزه علمیه به مثابه یک بازوی قدرتمند برای انقلاب و نظام اسلامی از دیرباز مهدعالمان، عارفان و دین پرورانی بوده که هریک به سهم خود نقش بسزایی در احیای علوم اسلامی و بسط و گسترش مکتب حقه تشیع داشته اند.

حوزه ای که از آن نام می بریم علاوه بر تکاپو و کوشش برای فتح دروازه های مختلف فقهی و اصولی و پرورش دانشمندان بزرگی در این زمینه از جمله شیخ طوسی ها و شیخ مفیدها در علوم دیگر نیز با قدرت وارد شده است؛ علوم طبیعی، طب، کیهان شناسی و البته علوم عقلی از این جمله به شمار می روند.

علوم عقلی پایه و اساس خود را بر تفکر و اندیشه گذاشته و معتقد است عقل نیز همچون وحی و سنت دلیل مستحکمی در اثبات موضوعات مختلف شرعی و عرفی به شمار می رود ولی در دورانی نه چندان دور محجور ماند و عقلای زمان و از جمله حکما و فلسفیون به شدت تکفیر شدند.

این افراد معتقد بودند فلسفه و علوم عقلی به دنبال هستی شناسی است و این مسأله ممکن در مورد خداوند به شرک منتهی شود و از همین رو، بزرگ متکلم زمان یعنی ملاصدرای متأله و فیلسوف شیعه ایرانی سدهٔ یازدهم هجری و بنیان‌گذار حکمت متعالیه است متهم به بدعت گذاری در دین شده و تبعید می شود.

این تفکر چندان در حوزه دوامی نداشت و علوم عقلی به سرعت جایگاه خود را در میان علوم دیگر حوزوی از جمله فقه و اصول پیدا کرد و البته روز به روز در حال گسترش است؛ رهبر معظم انقلاب نیز بر لزوم گسترش دانش های عقلی از جمله فلسفه، عرفان، کلام و خداشناسی تأکید کرده اند.

مجمع عالی حکمت اسلامی یکی از همین مراکز علمی و پژوهشی است که یکی از اصلی ترین مراکز علوم عقلی اسلامی در حوزه علمیه به شمار می رود و بزرگان زیادی در آن مشغول فعالیت های پژوهشی و آموزشی هستند؛ این مرکز آثار زیادی را از خوی برجای گذاشته است.

خبرگزاری رسا قصد دارد در این نوشتار گوشه ای از اهداف و فعالیت های این مرکز علمی را معرفی و تقدیم خوانندگان محترم کند؛ از مسؤولان و مدیران مجمع عالی حکمت اسلامی به جهت همکاری خوبی که در تهیه این گزارش با خبرگزاری رسا داشتند تشکر می کنیم.

 

تاريخچه تأسيس مجمع عالی حکمت اسلامی

پيرو ديدار جمعی از فضلا و نخبگان علوم عقلي حوزه علميه قم با رهبر معظم انقلاب در زمستان سال 1382 و تأكيد معظم له بر ضرورت و اهميت علوم عقلی و لزوم تشكيل انجمن يا مجمعی كه مركزيت علوم عقلی را در حوزه علميه بر عهده داشته باشد، جمعی از اساتيد علوم عقلی با تشكيل جلسات متعدد راه‌كارهاي تحقق اهداف و منويات معظم له را بررسی کردند.

در حقیقت در جهت تأسيس مجمع عالي حكمت اسلامي اقداماتی صورت گرفت که از این میان می توان به برگزاری جلسات ابتدايی جهت طرح و بررسي چگونگي شروع كار و مسائل مربوط به آن و ديدار با حضرات آيات جوادی آملی، سبحانی و آیت الله مصباح يزدی و همچنین بهره جستن از رهنمودهای كارساز اساتید معظم و تقاضای پذيرش اشراف و نظارات كلی بر كار مجمع عالی كه مورد موافقت حضرات اساتید واقع شد، اشاره کرد.

همچنین جمع‌آوری آراء و نظرات اساتيد و نخبگان علوم عقلی به صورت حضوری و غير حضوری درمورد چگونگی انجام کار و نوع تشکّل و تهيه پیش نویس اساسنامه از دیگر اقدامات صورت گرفته است؛ طی جلسات متعدد با حضور جمعی از اساتيد و نخبگان، پیش نویس اساسنامه مجمع عالی تدوين و در معرض نقد و بررسی صاحب نظران قرار گرفت و در نهايت پس از بررسی نظرات مختلف اساسنامه به تصويب رسيده است.

اساسنامه مصوّب جهت تأیید نهایی تقدیم ناظران شد و به تأیید و تصویب نهایی رسید و حضرات آيات جوادي آملي، سبحاني و آیت الله مصباح يزدي مطابق با ماده 27 اساسنامه، اعضای هيأت مؤسس را تعیین کردند و این اعضا با اساطین و ناظران محترم عالی جهت بهره گیری از نظرات ارزشمند حضرات در راستای شروع فعالیت مجمع عالی دیدار و گفت‌وگوهایی داشتند.

ديدار هيأت موسس مجمع عالی با برخی از مراجع معظم تقليد و تأييد و تأكيد آنان بر ضرورت وجود مجمع، دعوت از نخبگان و اساتيد علوم عقلی مطرح در حوزه در جلسات متعدد و تشكيل اولين مجمع عمومي جهت انتخاب هيأت مديره از دیگر اقدامات صورت گرفته پیش از تأسیس رسمی مجمع عالی حکمت اسلامی به شمار می رود.

محمدباقر خراسانی مدیر اجرایی مجمع عالی حکمت اسلامی در توضیح این بخش از گزارش به خبرنگار رسا می گوید: مجمع عالي حكمت اسلامی با هدايت رهبر معظم انقلاب اسلامی و تحت اشراف و نظارت عالی حضرات آيات جوادی آملی، سبحاني و مصباح يزدی و پس از تعیین هيأت مؤسس توسط ناظران معظم عالی و انتخاب هيأت مديره توسط مجمع عمومي، از اسفند 1384 فعاليت رسمی خود را با برگزاری نخستين نشست از سلسله نشست‌های كرسی نظريه‌پردازی با موضوع حرکت در مجردات آغاز کرد.

وی می گوید: برخلاف مؤسسات علمی حوزوی دیگر که مجوز خود را از بخش شورای اعطای مجوز حوزه دریافت می کنند مجمع عالی توسط خود شورای عالی حوزه های علمیه به عنوان «واحد پژوهش خاص» به تصویب رسید.

 

دیدار اعضای مجمع عالی حکمت با رهبر معظم انقلاب در سال 91

مدیر اجرایی مجمع عالی حکمت اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود ابراز می دارد: جمعی از اعضای هیأت موسس و هیأت مدیره مجمع عالی حکمت اسلامی 23 بهمن 1391 با رهبر معظم و حکیم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله العظمی خامنه ای«مدظله العالی» دیدار کردند.

وی می افزاید: معظم له در این دیدار ضمن اظهار خرسندی از اقدامات و برنامه های صورت گرفته توسط مجمع عالی حکمت اسلامی، بیانات ارزشمندی ایراد فرمودند از جمله فرمودند: این جلسه خیلی جلسه‌ خوبی بود برای من؛ هم با آقایان از نزدیک آشنا شدم، هم مطالب بسیار خوب و سخنان پرمغزی را از شما دوستان شنیدم.

خراسانی با اشاره به بخشی از سخنان رهبر معظم انقلاب یادآور می شود: ایشان فرمودند: در مورد مسائل روحانیت و حوزه‌های علمیه، هیچ چیزی برای بنده خوشحال‌کننده تر از این نیست که ببینم جمعی از فضلا پرمغز حرف می‌زنند، دقیق فکر می‌کنند، مسائل گوناگون مورد نیاز را درک می‌کنند و دنبال آنها می روند؛ این برای من واقعاً خیلی لذت بخش است.

ضرورت تلاش برای تقویت مجمع عالی حکمت اسلامی

وی ادامه می دهد: معظم له فرمودند یک نکته‌ اصلی این است که هرچه می‌توانید، در استحکام و پایداری این مرکز و این کانون اصلی تلاش کنید که این اساس قضیه است و نگذارید این مجمع عالی حکمت به نحوی از انحاء ضعیف شود؛ روز به روز در تقویت این مرکز سعی کنید.

وی با اشاره به اینکه رهبر معظم انقلاب اسلامی مجمع عالی حکمت اسلامی را یک بنای مبارکی دانستند، تأکید می کند: حضرت آقا خطاب به اعضای هیئت موسس و هیئت مدیره مجمع فرمودند: الحمدلله شماها همت کردید و این کار را راه انداختید؛ واقعاً «کشجرة طیبة» است؛ منتها باید اصل آن را ثابت کنید؛ اگر چنانچه غفلت شود، اشتباه شود، کوتاهی شود، خدمت‌رسانی کم انجام بگیرد و همه‌ آنچه که شماها دارید، برای حفظ و بقاء و استمرار اینجا به صحنه نیاید، از دست خواهد رفت یا ضعیف خواهد شد که ضعیف شدن هم مثل از دست رفتن است.

 

اساسنامه مجمع عالی حکمت اسلامی

پیش از تأسیس رسمی هر نهاد و مؤسسه علمی در کشور اساسنامه آن تدوین شده که در آن ضرورت، اهداف و مسائل پیش روی آن مؤسسه گنجانده شده است که مجمع عالی حکمت اسلامی نیز از این قاعده مستثنی نیست که اساسنامه ای در هفت فصل تدوین کرده است.

در فصل‌ اول‌ که مربوط به كليـات است، مسائلی آمده که از این میان می توان به ‌اصل تأسیس مجمع، عنوان مجمع عالی حکمت اسلامی، علوم مورد بحث و بررسی، اعلام نام ناظران عالی و شخصیت حقوقی مستقل مجمع اشاره کرد.

خراسانی در این باره یادآوری می کند: در بخش کلیات تأکید می شود که مجمع‌عالي‌، يك‌ تشكّل‌ غيرسياسی‌ است‌ واعضاي‌ آن‌ به‌ نام‌ مجمع‌ عالی‌ حق‌ فعاليت‌ سياسی‌ يا وابستگی‌ به‌ گروهها و احزاب‌ سياسی‌ را ندارند و همچنین اظهار نظر رسمي‌ به‌ نام‌ مجمع‌ عالی‌ به‌ ترتيبی‌ خواهد بود كه‌ در آيين‌نامه مصوب‌ هيأت‌ مديره‌ مشخص‌خواهد شد.

در فصل‌ دوم‌ این اساسنامه به اهـداف‌ و وظايف‌ مجمع عالی اشاره شده و تصریح می شود که این مجمع به دنبال زمينه‌سازي‌ براي‌ تعميق‌ و توسعه‌ علوم‌ عقلی‌ در حوزه‌های‌ علميه‌ و ساير مراكز پژوهشی‌ وآموزشی در چارچوب سیاست های کلان مصوب شورای عالی حوزه‌های علمیه ‌است و نيروهای‌ انسانی‌ مناسبی را پرورش دهد.

مجمع‌ عالی‌ به‌ منظور دستيابی‌ به‌ اهداف‌ مذكور وظايف‌ دیگری را بر عهده دارد که از آن جمله می توان به ارايه‌ خدمات‌ آموزشی‌ و پژوهشی، تشكيل‌ نشست ها و همایش های علمی، شناسايی پژوهشگران‌ علوم‌ عقلی‌ و اطلاع‌رسانی به‌ آنان‌، همكاری‌ با مراكز علمی‌ داخل‌ و خارج‌ كشور و نشر كتب‌ و نشريات‌ علمی‌ اشاره کرد.

در فصل‌ سوم‌ این اساسنامه به  شرايط‌ و انواع‌ عضويّت اشاره شده که دارای پنج ماده، سه بند و سه تبصره است و همچنین فصل چهارم‌ به بیان وظايف‌ و امتيازات‌ اعضاء می پردازد و تأکید می کند در صورتی که مجمع عمومی حق عضویتی را مقرر کند، هر یک از اعضاء موظف به پرداخت آن خواهند بود و همچنین تمامی‌ اعضاء موظف‌ به‌ رعايت‌ آيين‌نامه‌هاي‌ داخلي‌ مجمع‌ عالي‌ و ساير مصوبات‌ مي‌باشند.

اركان‌ مجمع‌ عالي نیز در فصل پنجم مورد بحث قرار گرفته و می گوید: مجمع‌ عالي‌ داراي‌ پنج ركن هيأت‌ عالي‌ نظارت، هيأت‌ مؤسّس، مجمع‌ عمومي‌، هيأت‌ مديره‌ و بازرسان‌ است و در این فصل وظایف و اختیارات هر یک از این پنج رکن نیز به تفصیل توضیح داده می شود.

در فصل‌ ششم‌ به تشریح بودجـه مجمع پرداخته و بیان می دارد‌ منابع‌ مالي‌ مجمع‌ عالي‌ عبارت از كمك‌هاي‌ مقام‌ معظم‌ رهبري‌ و مراجع‌ عظام‌ و حوزه‌ علميه‌، حق‌ عضويت‌ اعضاء، درآمدهاي‌ ناشي‌ از ارائه‌ خدمات‌ آموزشي‌ و پژوهشي‌ و مشاوره‌اي‌ در فعاليت‌هاي‌ مجمع‌عالي و دريافت‌ هدايا و كمك‌‌ها در چارچوب‌ها سیاست‌ها است.

در دیگر مواد این فصل تأکید می شود که كليه‌ عوايد و درآمدهاي‌ مجمع‌ عالي‌ صرف‌ فعاليت‌ها و وظايف‌ برشمرده‌ در اساسنامه‌ مجمع‌ عالي ‌خواهد شد و هيچ‌ يك‌ از افراد وابسته‌ به‌ مجمع‌ عالي‌ حق‌ برداشت‌ يا تخصيص‌ هيچگونه‌ سودي‌ اعم‌ از سود سهام‌ يا سرمايه‌ را ندارد.

مدیر اجرایی مجمع عالی حکمت اسلامی در توضیح اساسنامه مجمع نیز به خبرنگار رسا، آن را قانونی منسجم و دارای ساختار مناسب توصیف کرد و به تشریح جزئیات آن پرداخت و گفت: در این اساسنامه اهداف، وظایف، اعضای پیوسته، وابسته و افتخاری و شرایط عضویت ذکر شده است.

اعضای هیأت مؤسس مجمع عالی حکمت اسلامی

بر اساس ماده 28 اساسنامه، هيأت مؤسس جمعي از اساتيد و محققان در زمينه علوم عقلي مي باشند كه توسط هيأت عالي نظارت تعيين يا تأييد مي‌ شوند؛ در همين راستا ناظران محترم عالي حضرات آقايان ذيل الذكر را بعنوان هيأت مؤسس مجمع عالي حكمت اسلامي انتخاب کردند.

اعضای هیأت مؤسس آیات علیرضا اعرافی مدیر حوزه های علمیه سراسر کشور، احمد بهشتی پژوهشگر فلسفه، مدرس حوزه علمیه و عضو جامعه مدرسین، غلامرضا فیاضی عضو جامعه مدرسین و عضو هیئت مدیره موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) و سیدمحمد غروی از اعضای شورای عالی حوزه های علمیه هستند.

همچنین حجج اسلام والمسلمین حمید پارسانیا استاد سطح عالی حوزه و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، علی زمانی قمشه‌ای پژوهشگر فلسفه و کلام، مرتضی جوادی آملی رییس مؤسسه اسراء، محسن قمی نمایندۀ مردم استان تهران در مجلس خبرگان رهبری و معاون ارتباطات بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری و علی ربانی گلپایگانی و حسن معلمی از استادان فلسفه و کلام از دیگر اعضای هیأت مؤسس به شمار می روند.

مدیراجرایی مجمع عالی حکمت اسلامی در تبیین این بخش به خبرنگار رسا می گوید: برخلاف بسیاری از مؤسسات که پس از تشکیل هیأت مدیره رسما هیأت مؤسس ماهیت خود را از دست داده و منحل می شود، در مجمع عالی حکمت اسلامی 10 نفر اعضای هیأت مؤسس که توسط ناظران عالی انتخاب می شوند نیز بعد از شکل گیری دارای مسئولیت و نقش می باشند.

وی می افزاید: دلیل این مدعا چند مطلب است؛ نخست آنکه طبق اساسنامه مجمع برای هیأت مؤسس هشت وظیفه و اختیار مشخص شده و دوم آنکه لزوما باید پنج نفر از 9 نفر اعضای هیأت مدیره نیز از اعضای هیأت مؤسس باشند و سوم آنکه یکی از گزارش های بازرسان مجمع به هیأت مؤسس است.

 

ناظران معظم عالی مجمع

همانگونه که در اساس نامه نیز تأکید شده مجمع عالی حکمت اسلامی سه نفر از بزرگان حوزه علمیه در علوم عقلی و نقلی را به عنوان ناظر و هادی خود انتخاب کرده و همواره از رهنمودها و ارشادات آنها استفاده می کنند.                       

حضرات آیات عبدالله جوادی آملی و جعفر سبحانی از مراجع عظام تقلید و همچنین آیت الله مصباح یزدی فیلسوف و رییس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) سه ناظر عالی مجمع عالی هستند که بر روند و اهداف و برنامه ها نظارت دارند.

خراسانی در این باره نیز تأکید می کند: در بند الف فصل پنجم و همچنین ماده 26 اساسنامه مجمع تأکید می شود که هيأت‌ عالي‌ نظارت‌ از اساطين‌ حكمت‌ و فلسفه‌ اسلامي‌ هستند كه‌ اشراف‌ بر مجمع‌ عالي‌ دارند، لذا بر این اساس بحث نظارت تشریفاتی و ظاهری نیست ، بلکه این بزرگواران براساس روش های مندرج در اساسنامه بر فعالیت ها و برنامه های مجمع عالی نظارت دارند و اگر مطالبی مدنظر باشد اعلام می فرمایند که هیئت مدیره خود را ملزم به رعایت منویات ناظران معظم می داند.

وی اضافه می کند: در ماده 27 اساسنامه برای ناظران معظم عالی مجمع پنج وظیفه و اختیار بیان شده است.

اعضای هیأت مدیره

براساس ماده 36 اساسنامه، هيئت مديره مجمع عالي مجموعه اي از نمايندگان منتخب مجمع عمومي است كه براساس سياست هاي كلان مجمع عالي به برنامه ريزي و هدايت فعاليت‌ها مي‌پردازند.

هيأت مديره 9 نفر مي باشند كه به مدت 2 سال با رأي مخفي مجمع عمومي از ميان اعضاي پيوسته مجمع عالي انتخاب مي‌شوند كه 5 نفر از اعضاي هيئت مديره می‌بايست از اعضاي هيأت مؤسس باشند.

مجمع عالی حکمت اسلامی در طول سال های تأسیس تاکنون شش دوره انتخاب هیأت مدیره را تجربه کرده است؛ هيأت مديره ششم آخرین این موارد است که در دوازدهمین گردهمایی اعضاء و ششمین دوره انتخابات هیئت مدیره مجمع عالی حکمت اسلامی در نیمه دوم سال 94 در سالن اجتماعات مجمع عالی و با حضور اکثریت اعضاء برگزار شد.

خراسانی در این باره می گوید: بعد از انجام انتخابات بصورت مکتوب و مخفی آیات غلامرضا فیاضی و سید محمد غروی و حجج اسلام والمسلمین آقایان حمید پارسانیا، عزالدین رضا نژاد، عبدالحسین خسروپناه، محسن قمی، حسن رمضانی، علی عباسی و حسن معلمی  به مدت 2سال به عنوان اعضای ششمین دوره هیأت مدیره انتخاب شدند و ریاست هیأت مدیره بر عهده آیت الله فیاضی است.

وی با بیان این که در اساسنامه برای اعضای هیأت مدیره 17 وظیفه و اختیار تعریف شده و سیاست کلی آن هدایت فعالیت های علمی مجمع است، ادامه می دهد: در این دوره همچنین حجج اسلام و المسلمین مرتضی جوادی آملی و علی مصباح  نیز به عنوان اعضای علی البدل انتخاب شدند.

بخش بازرسان مجمع

مدیراجرایی مجمع عالی حکمت اسلامی با اشاره به بخش بازرسان مجمع عالی حکمت اسلامی، می گوید: در این دوره حجج اسلام و المسلمین مجتبی مصباح و محمدتقی یوسفی بعنوان بازرس اصلی و آقای حسن عبدی به عنوان عضو علی البدل انتخاب شدند که طبق ماده 41 اساسنامه این بازرسان دو وظیفه عمده برعهده دارند. وظیفه نخست بازرسان بررسی اسناد و مسائل مالی و غیرمالی و ارائه گزارش آن به هیأت مؤسس و دوم بررسی تخلفات و ارائه گزارش به هیأت مدیره است.

 

گروه های علمی تخصصی مجمع عالی حکمت اسلامی

مجمع عالی حکمت اسلامی در حال حاضر دارای 9 گروه تخصصی فلسفه، کلام، معرفت شناسی، عرفان، فلسفه اخلاق، فلسفه دین، فلسفه علوم انسانی، فلسفه سیاسی و فلسفه حقوق 3 کارگروه فلسفه هنر، علمی دینی و کارگروه پرورش حکمت برای کودکان و نوجوانان ( فلسفه کودک)  است و در حال حاضر دفتر مرکزی مجمع عالی حکمت اسلامی بیش از200 عضو پیوسته دارد و اعضاي پیوسته بر اسـاس تخصص و انتخاب خود عضويت در يك يا چند گـروه علمـي را تعيين مي کنند.

اعضای مجمع عالی

بر اساس ماده‌ 16 مجمع‌ عالي‌ داراي‌ سه‌ نوع‌ عضو: پيوسته‌، وابسته‌ و افتخاري‌ مي‌باشد.

مطابق با ماده‌ 17 اعضاي‌ پيوسته‌ عبارتند از كساني‌ كه‌ داراي‌ مدرك‌ سطح‌ چهار حوزوي‌ و يا دكتراي‌ دانشگاهي‌ و يا مشتهر به‌ تدريس‌ و تأليف‌ در زمينة‌ علوم‌ عقلي‌ مي‌باشند. براساس تبصره 2 ماده 17 (دو سوم) اعضاي‌ پيوسته‌ مجمع‌ عالي‌ بايستي‌‌ حوزوي‌ باشند.

اعضای وابسته طبق ماده 18عبارتند از كساني‌ كه‌ داراي‌ مدرك‌ سطح‌ سه‌ حوزوي‌ يا كارشناسي‌ ارشد باشند. و با توجه به ماده 19اساسنامه مجمع‌ عالي‌ مي‌تواند شخصيت‌هاي‌ ايراني‌ و خارجي‌ را كه‌ مقام‌ علمي‌ آنان‌ درزمينة‌ علوم‌ عقلي‌ حائز اهميت‌ است‌ يا در پيشبرد اهداف‌ مجمع‌ عالي‌ كمك‌هاي‌ مؤثر و ارزنده‌اي‌ دارند را به ‌عضويت‌ افتخاري‌ مجمع‌ عالي‌ درآورد.

خراسانی در این موضوع نیز به خبرنگار رسا می گوید: در کمتر مرکز علمی علوم عقلی دیده می شود که اجتماع عظیمی از اساتید و بزرگان علوم عقلی دور هم جمع شده باشند و با تضارب آراء و ارائه بحث و نظر در محیطی کاملا علمی و در فضایی محترمانه به تولید علم در بخش مباحث عقلی مشغول باشند؛ بر همین اساس مجمع عالی حکمت اسلامی همواره زمینه های لازم را برای تولید علم و تضارب آرا بر طبق اساسنامه مجمع آماده می کند.

گروه علمی فلسفه

گروه تخصصی نخست فلسفه است؛ این گروه از جمله گروه هاي علمي است كه در حال حاضر 39 عضو فعال دارد و  به صورت مستمر هر دو هفته يكبار چهارشنبه شب ها جلسه برگزار مي کند كه موضوع علمي آن محور مباحث گروه است و توسط اعضاء مورد بررسي و نقد قرار مي گيرد؛ هم اكنون آیت الله  فياضی مدير و آقای صدرالهی دبیر پژوهشی گروه فلسفه را برعهده دارند.

گروه علمی فلسفه از سال 86 کار علمی خود را آغاز کرده و تا اسفند سال جاری، 141 نشست علمی برگزار کرده است که از این میان می توان به «نگرش صدرایی به آزمایشهای بنیامین لیبت در باب اراده آگاهانه»، «نگرش قرآنی به غرض خلقت از منظر فلاسفه»، «مبداء حرکت از دیدگاه ملاصدرا وانیشتین»، و «بازخوانی نظریه تفسیر قرآن به قرآن» اشاره کرد.

گروه علمی معرفت شناسی

گروه دوم معرفت شناسی است که این گروه از جمله گروه هاي علمي است كه در حال حاضر داراي 16 عضو فعال بوده و به صورت مستمر هر دو هفته يكبار شنبه شب ها جلسه برگزار مي کند که موضوع علمي آن محور مباحث گروه است كه توسط اعضاء مورد بررسي و نقد قرار مي گيرد. هم اكنون حجت الاسلام و المسلمين حسن معلمي مدير گروه و دکتر حسن عبدی دبير گروه معرفت شناسي را برعهده دارند.

گروه علمی معرفت شناسی از سال 85 کار علمی خود را آغاز کرده و تا اسفند ، 160 نشست علمی برگزار کرده است که از این میان می توان به «نومن وفنومن در فلسفه کانت وپیامدهای معرفت شناختی ودینی آن»، «بررسی تحولات تاریخی نگرش متفکران غربی به مساله معرفت»، «معرفت شناسی طه عبدالرحمن»، و «منشأ خطا از دیدگاه علامه طباطبائی  یا توجیه علامه در مورد خطاهای ادراکی» اشاره کرد.

گروه علمي عرفان

گروه علمي عرفان نیز از جمله گروه هاي علمي است كه در حال حاضر داراي 26 عضو فعال مي باشد كه بصورت مستمر هر دو هفته يكبار چهارشنبه شب ها جلسه برگزار می کند و موضوعات علمي توسط اعضاء مورد بررسي و نقد قرار مي گيرد؛ هم اكنون حضرت حجت الاسلام و المسلمين سید یدالله يزدان پناه مدير گروه و حجت الاسلام و المسلمين علی امینی نژاد دبير گروه عرفان را برعهده دارند.

این گروه علمی تاکنون 131 نشست علمی برگزار کرده است که از این میان می توان به «ابعاد معرفت نفس در عرفان اسلامی»، «تأملی بردیدگاه علامه طباطبائی در باره معرفت نفس»، «تأملی بردیدگاه علامه طباطبائی در باره معرفت نفس»، «تکنیک توجّه به نفس از منظر مکتب نجف» و «علامه طباطبائی وتبیین نظام مند معرفت نفس» اشاره کرد.

گروه علمی فلسفه دین

گروه علمی بعد فلسفه دین است که از جمله گروه هاي علمي است كه در حال حاضر داراي 18 عضو فعال مي باشد كه بصورت مستمر هر دو هفته يكبار سه شنبه شب ها جلسه برگزار می کند كه موضوعات علمي مرتبط توسط اعضاء مورد بررسي و نقد قرار مي گيرد؛ از ابتدای گروه حجت الاسلام و المسلمين علی شیروانی مدیریت گروه را برعهده داشتند و از ابتدای سال 95 حجت الاسلام و المسلمين محمد جعفری هرندی مدير گروه و حجت‌الاسلام والمسلمین جواد گلی دبیر علمی گروه فلسفه دین را برعهده دارند.

این گروه علمی از آبان 1390 فعال و تا اسفند 72 نشست علمی برگزار کرده است که از این میان می توان به «نقد وبررسی تبیین ژنتیکی تکاملی خدا ناباوری ریچارد داوکینز»، «بررسی اعتبار برهان غایت شناختی با تاکید بر اندیشه های معاصر»، «شیوه های رفع تعارض علم ودین از دیدگاه علامه طباطبائی» و «نور وفلسفه؛ و تجربه دینی» اشاره کرد.

گروه علمي فلسفه اخلاق

گروه علمي فلسفه اخلاق نیز از جمله گروه هاي علمي است كه در حال حاضر داراي 22 عضو مي باشد كه بصورت مستمر هر دو هفته يكبار یکشنبه شب ها جلسه برگزاري مي کند؛ هم اكنون حجت الاسلام و المسلمين مجتبی مصباح مدير گروه و حجت الاسلام والمسلمین جمال سروش دبیری گروه فلسفه اخلاق را برعهده دارند.

این گروه علمی که از سال 90 فعالیت علمی خود را آغاز کرده است، و تاکنون 85 نشست علمی برگزار کرده که از این بین می توان به «اخلاق علم آموزی در اسلام»، «نقش اراده در کارهای اخلاقی»، «بررسی معرفت شناختی گزاره های اخلاقی از منظر ایت الله مصباح»، «روش شناسی استنباط آموزه های اخلاقی از منابع دینی»، و «تربیت اخلاقی از دیدگاه مرحوم علامه طباطبائی» اشاره کرد.

 

گروه علمي فلسفه علوم انسانی

همچنین گروه علمي فلسفه علوم انسانی از جمله گروه هاي علمي است كه در حال حاضر داراي 16 عضو مي باشد كه بصورت مستمر هر دو هفته يكبار دوشنبه شب ها نشست هم اندیشی برگزار می کند؛ هم اكنون حجت الاسلام والمسلمين مسعود آذربایجانی مدير گروه و جناب آقای هادی موسوی دبیر علمی گروه فلسفه علوم انسانی را برعهده دارند.

این گروه علمی که از مهر 1390 فعالیت خود را آغاز کرده ، تاکنون 74 جلسه علمی برگزار کرده که از این بین می توان به «بازخوانی آراء هابر ماس در علوم انسانی »، «هم اندیش اعضاء گروه»، و «افلاطون وعلوم انسانی» اشاره کرد.

گروه فلسفه حقوق

گروه علمي فلسفه حقوق نیز از جمله گروه هاي علمي است كه در حال حاضر داراي 14 عضو مي باشد كه بصورت مستمر هر دو هفته يكبار جلسه برگزار می کند كه موضوعات علمي مرتبط محور مباحث گروه مي باشد و توسط اعضاء مورد بررسي و نقد قرار مي گيرد؛ هم اكنون حجت الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا مدير گروه و جناب آقای راست خدیو دبیر علمی گروه فلسفه حقوق را برعهده دارند.

این گروه علمی که از دی 1390 کار خود را آغاز کرده است تا بحال 31 نشست علمی برگزار کرده که از این بین می توان به «تقنين پژوهي منظوم، برمدار عروض حقوق مدرن»، «فلسفه حقوق»، و «رویکرد سوبژکتیو به قانون در فلسفه کانت» اشاره کرد.

گروه علمی فلسفه سیاسی

گروه علمي بعدی فلسفه سیاسی بوده و از جمله گروه هاي علمي است كه در حال حاضر داراي 20 عضو است و به صورت مستمر هر دو هفته يكبار چهارشنبه شب ها جلسه برگزاري مي کند كه موضوع علمي محور مباحث گروه مي باشد و توسط اعضاء مورد بررسي و نقد قرار مي گيرد. هم اكنون حجت الاسلام والمسلمین نجف لکزایی مديریت گروه و آقای محمد باقر خراسانی دبیر علمی گروه فلسفه سیاسی را برعهده دارند.

این گروه علمی که فعالیت علمی و پژوهشی خود را از سال 92 آغاز کرده تا کنون 55 نشست علمی برگزار کرده است که از این میان می توان به «نقادی توسعه نا متعالی در حکمت متعالی»، «ماهیت استرشادی فطری زندگی اجتماعی»، «سقراط نبی وحکمت نبوی» و «بررسی جایگاه مباحث سیاسی در آثار صدر المتالهین» اشاره کرد.

کارگروه های مجمع

نخست کارگروه علمی فلسفه هنر است که با حضور جمعی از اعضاء فعالیت خود را آغاز کرده است و هم اكنون حجت الاسلام والمسلمین علی نهاوندی مدير و حجت الاسلام محمد دادسرشت دبیر کارگروه فلسفه هنر را برعهده دارند و نشست های علمی متعددی را نیز در سال جاری برگزار کرده اند.

مدیراجرایی مجمع عالی حکمت اسلامی تصریح می کند: مطابق مصوبات صورت گرفته دو کارگروه دیگر با عناوین کارگروه پرورش حکمت برای کودکان و نوجوانان ( فلسفه کودک) و کارگروه علم دینی نیز تأسیس و راه اندازی شده و تاکنون نشست و کارگاههای های علمی متعدی  را برگزار کرده اند.

کرسی های علمی، نشریات و تولیدات

مجمع عالی حکمت اسلامی از روزهای اولیه تأسیس تا به امروز کرسی های نقد و نظریه پردازی و همچنین میزگردهای علمی زیادی برگزار کرده است که به بیش از 63 مورد می رسد.

از کرسی های نظریه پردازی می توان به «حرکت در مجردات یک و دو»، «تحلیل الزامات اخلاقی و عقلی یک، دو و سه»، «تشکیک وجودامکان»، «فلسفه سیاسی اسلام» و «ایمان و عقلانیت» اشاره کرد و همچنین میزگردهای علمی با عناوین از جمله «نقد و بررسی تطور تاریخی تشیع»، «تبیین وحی از منظر عرفان و نقد برداشتهای ناروا»، «وحی و تجربه دینی»، «بازشناسی جریان های تکفیری معاصر» و «زمان در ماوراء طبیعت» برگزار شده است.

مجمع عالی دو نشریه به صورت خبرنامه و فصلنامه دارد که خبرنامه علمی حکمت اسلامی از سال 87 و فصلنامه علمی پژوهشی حکمت اسلامی از سال 93 منتشر می شود؛ همچنین این مرکز علمی تولیدات مکتوب، صوتی و تصویری زیادی را تولید و عرضه نموده است.

 

کتابخانه تخصصی حکمت اسلامی

کتابخانه تخصصی علوم عقلی اسلامی وابسته به مجمع عالی حکمت اسلامی در راستای اهداف و وظایف مجمع عالی به منظور ارائه خدمات پژوهشی و علمی به محققان و پژوهشگران علوم عقلی تاسیس شد؛ این کتابخانه با هدف سازماندهی و جمع آوری منابع اطلاعاتی در حوزه علوم عقلی اسلامی (فلسفه، کلام، عرفان و فلسفه های مضاف) در تاریخ 24 خرداد 1388 همزمان با سالروز ولادت باسعادت حضرت زهرا(س) رسماّ افتتاح شد.

کتابخانه تخصصی علوم عقلی دارای بخش های امانت، سالن مطالعه، خدمات فنی (فهرست نویسی، رده بندی و آماده ­سازی منابع)، سفارش و تهیه، نشریات و آرشیو، و مبادله و اهدا است.

سالن مطالعه کتابخانه از محدود مراکزی است که مجهز به سیستم اینترنت بی سیم است؛ مخزن کتابخانه به صورت باز بوده و نظام رده بندی کتابخانه بر اساس رده بندی کتابخانه کنگره (LC) می باشد؛ همچنین نرم افزار مورد استفاده نرم افزار کتابخانه ای سیمرغ (نوسا) است که قابلیت جستجو از طریق عنوان، نویسنده، موضوع، ناشر و غیره را داراست.

فهرست کتابخانه تخصصی علوم عقلی از طریق پایگاه اطلاع رسانی کتابخانه های ایران قابل دسترسی است؛ در حال حاضرکتابخانه تخصصی علوم عقلی دارای 13 هزار و 298 عنوان کتب فارسی و عربی در بیش از 19 هزار جلد و 190 عنوان کتب لاتین در 290 جلد است.

خراسانی در توضیح بخش کتابخانه مجمع عالی نیز یادآوری می کند: همه افرادی که در زمینه علوم عقلی تحصیل، تدریس، تحقیق و پژوهش می کنند می توانند به صورت رایگان از این کتابخانه استفاده کنند و بانک مقالات و دیگر امکانات نیز در اختیار آنها قرار می گیرد.

بانک سمعی و بصری

این بانک دارای لوح فشرده نرم افزاری، صوتی و تصویری است؛ این بانک اکثر نرم افزارهای حوزه علوم اسلامی و عقلی را داراست، همچنین کتابخانه دیجیتال ارغنون (کتب فلاسفه غرب به زبان اصلی با فرمت PDF و Word ) در این این بانک قرار دارد.

مجموعه جزوات

تعداد 170 عنوان از جزوات و دست نوشته های آیت الله فیاضی در زمینه های فلسفی و عرفانی، میزگردهای علمی مجمع و نشست های جنبش نرم افزاری به صورت امانت در محل در اختیار محققان قرار دارد؛ همچنین از میزگردهای علمی که توسط مجمع عالی حکمت اسلامی برگزار شده است، جزواتی موجود است.

تعداد 50 عنوان نشریه مستمر و 25 نشریه غیرمستمر در قفسه های مخصوص نشریات در سالن مطالعه موجود است و همچنین بانک مقالات دارای 10 هزارعنوان مقاله از نشریات موجود در کتابخانه تخصصی علوم عقلی است که قابلیت جستجو از طریق عنوان، نویسنده و نام نشریه را دارا است.

شعبه های دیگر مجمع عالی حکمت اسلامی

مدیر اجرایی مجمع عالی حکمت اسلامی می گوید: شعبه ای که در شهر قم وجود دارد مجمع اسلامی قم نیست، بلکه طبق اساسنامه مجمع عالی حکمت اسلامی  دفتر آن در شهر مقدس قم است و با پیشنهاد اعضای هیأت مدیره و تأیید ناظران عالی امکان تأسیس آن در استان ها و شهرستان هایی که قابلیت داشته باشند و حتی خارج از کشور، نیز امکان تأسیس دارد.

وی می افزاید: بر همین اساس تا کنون سه شعبه مشهد، اصفهان و شیراز مجمع عالی حکمت اسلامی راه اندازی شده که براساس ساختار تعریف شده دارای مدیر و شورای اجرایی است که مدیر و سه عضو شورای اجرایی توسط هیئت مدیره منصوب و چهار عضو دیگر شورای اجرایی توسط اعضای شعبه انتخاب می شوند.

خراسانی تأکید می کند: در شهرهای دیگر داخلی و حتی خارج از کشور اگر درخواست ارایه شود یا اساتید و افراد برجسته علوم عقلی خواهان باشند و یا حتی اگر اعضای هیأت مدیره و ناظران عالی ضروری بدانند نیز با تأیید ناظران عالی امکان تأسیس این مرکز علمی پژوهشی وجود دارد.

دبیراجرایی مجمع عالی حکمت اسلامی در بخش پایانی گفت‌وگوی خود به دیگر برنامه های مجمع عالی حکمت اسلامی اشاره کرد و عنوان داشت: برگزاری گردهمایی سالیانه اساید علوم عقلی که تاکنون 8 گردهمایی برگزار شده است و تجلیل از مقام علمی اساطین و بزرگان حکمت اسلامی از برنامه های مهم ما بوده و تاکنون از حضرات آیات انصاری شیرازی، حسن زاده آملی، محمدی گیلانی، مصطفوی، دکتر بهشتی و دکتر احمدی اجلال به عمل آمده است.

وی همکاری های آموزشی و پژوهشی با مراکز معتبر علوم عقلی کشور . راه اندازی واحد مشاوره علمی را از دیگر فعالیت های علمی این مرکز حوزوی ذکر و تصریح می کند: این واحد به بصورت حضوری، تلفنی و اینترنتی خدمات مشاوره علمی ارائه می دهد؛ البته باید به تاسیس انتشارات حکمت اسلامی با انتشار 21 عنوان کتاب، برنامه ریزی جهت برگزاری همایش ملی حکیم طهران با همکاری 21 مرکز علمی فرهنگی و اجرایی کشور و برگزاری دوره های آموزشی در سه سطح کوتاه مدت، بلند مدت و آموزشی و پژوهشی نیز به عنوان کارکردهای دیگر مجمع اشاره کرد./1330/ز502/ج

گزارش از داود جعفری