تاریخ پژوهی وظیفه ملی و رهایی بخش است

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از مهر، نخستین همایش تاریخ، پژوهش و نقد متون در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات تاریخی، برگزار شد.

علیرضا ملایی توانی عضو هیات علمی پژوهشگاه در این همایش گفت: وقتی به دوره های مختلف تاریخ ایران نگاه می کنیم می بینیم آثار قابل توجهی توسط محققان چه خارجی و چه ایرانی نوشته شده است و ما به یک انباشت معرفت دست یافته ایم. هرچند خیلی رضایت بخش نیست، اما این امید را ایجاد می کند که با پشت گرمی بیشتری این نوع تلاش ها را تداوم ببخشیم.

وی گفت: با همه تلاش هایی که توسط محققین در حال تداوم است اما به نظر می رسد که به یک عرصه کمتر توجه شده است، یا از آن غفلت کرده ایم. آن هم بررسی انتقادی راه رفته ای است که تاکنون پیموده شده است. از زمانی که رشته تاریخ در دانشگاه تهران یعنی ۱۳۱۳ و حتی پیش از آن یعنی از ۱۲۹۸ در دارالمعلمین مرکزی تاسیس شد، تاکنون ما سیر طولانی و سختی را با فراز و نشیب های فراوان پیموده ایم.

ملایی توانی افزود: امروز فرصت آن فرارسیده است که به این راه رفته برگردیم و در آن یک تامل انتقادی داشته باشیم. سنت های علمی، نهادهای علمی، مجله های علمی و... و ده ها رخداد ریز و درشتی که در این مسیر ایجاد شده است، همه باید در معرض بررسی های انتقادی و بازخوانی های مجدد قرار بگیرد.

من فکر می کنم این حوزه ها را هم در میان دانشجویان و هم در میان اساتید و به ویژه استادان جوانتر درباره استادان پیشتر باید آغاز کنیم. ما استادان پیشگامی داریم که  انواع گوناگون فعالیت های علمی را رقم زدند، ما باید برگردیم و آنها را بازخوانی کنیم و در آنها به صورت نقادانه تأمل کنیم که فکر می کنم با این تأملات نقادانه است که ما می توانیم بفهمیم که امروز در کجا ایستاده ایم و امروز با چه چالش های معرفتی و نظری دست به گریبانیم. آیا وضعیت ما با کشورهای هم طراز ما که با ما شروع کرده اند، امیدبخش و قابل دفاع است؟ اگر این کارنامه ضعیف است ما باید با این تأمل نقادانه این راه را بپیمائیم.

وی گفت: ما با این گفتگوهای انتقادی هم سنت علمی اساتید خودمان را ارج می نهیم و هم راه را برای پیمودن بهتر و با سرعت بیشتر پیدا می کنیم. این همایش با همین هدف برگزار شده که انشاء الله در سالهای آینده با قوت بیشتری برگزار خواهد شد. ما در این همایش بیشتر به آثار تاریخی ای که در دانشگاه های ما پرمخاطب بوده است متمرکز شده ایم. ما قصد داشتیم این گونه آثار را در اینجا نقادی کنیم و هرچند نقد تند و گزنده است و ممکن است اسباب دلخوری ها را فراهم کند. شاید به این دلیل است که ما به نقد کردن و نقد شدن و بررسی های انتقادی عادت نکردیم. به هر حال باید این راه را شروع کنیم. اگرما داروی تلخ نقد را نخوریم نمی توانیم به استمرار حیات علمی خودمان امیدوار باشیم. پیشنهادم این است که همگان را به اینگونه بررسی های انتقادی دعوت کنیم.

ملایی توانی گفت: اما وقتی بحث نوشتن متن دانشگاهی به میان می آید حسایست هایی را هم در پی خواهد داشت. من چند سوال را در این زمینه طرح می کنم که فکر می کنم مهمتر از هر پاسخی است که ممکن است به آنها بدهیم. ابتدا ما باید تأمل کنیم که این متون با چه هدف و رویکردی نوشته می شوند؟ دوم چه نوع مطالب و موضوعاتی در آنها مطرح اند؟ سوم این متون براساس چه فرآیندهایی تولید و توزیع و خوانده می شوند؟ تاکنون چه مسیری را در تدوین متون درسی دانشگاهی پیموده ایم؟ الان در کجائیم آیا این روند طی شده یک روند تکاملی و رو به پیشرفت بوده است؟ آیا توانسته ایم افق های جدیدی را در ذهن دانشجویانمان باز کنیم؟ آیا توانسته ایم امکان فهم ها و خوانش های مختلف را در میان آنها پدید آوریم؟ آیا به بررسی انتقاد سنت های پیشگامانمان دست یافته ایم؟ آیا می دانیم که چگونه می توانیم از پیشگامان گذر کنیم؟

توانی افزود: طبیعتاً وقتی این پرسش ها مطرح می شود و درباره آنها تأمل می کنیم زمانی محقق می شوند که بتوانیم به یک گفتگوی انتقادی با سنت، راه و روش پیموده خودمان رویارو شویم و در این گفتگوهای انتقادی است که می توانیم راه ها و افق های جدیدی بیابیم. در درجه اول باید پاسخ دهیم که هدف از مطالعات تاریخی چیست؟ به هر حال من فکر می کنم که باید تلاش کنیم که تدوین متون درسی به فرصتی برابر و رقابت پذیر برای همه پژوهشگران مستعدپذیر تبدیل شود، تا با نقد مستمر این راه پیموده بتوانیم امکان تفکر دائمی را نهادینه کنیم. این گونه است که می توانیم به رشد تاریخ کمک کنیم.

عضوهیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در پایان یادآور شد: ما به عنوان دانشگاهیانی دردمند و ایران دوست، باید تاریخ پژوهی را به عنوان عملی اندیشمندانه و خلاقانه به مثابه یک وظیفه ملی و رهایی بخش و در خدمت بیداری و روشنگری ببینیم نه به عنوان یک وظیفه سازمانی، اداری و بروکراتیک. یعنی آن چیزی که امروز مرسوم شده است. باید بکوشیم تاریخ پژوهی را به عاملی برای بازخوانی تجربه ها و تأمل در گسست ها و عقب ماندگی ها تبدیل کنیم و از این طریق به تربیت نسلی پرسشگر، کنجکاو، نقاد و کاوشگر مدد برسانیم./1325//102/خ