زبان فارسی در تولید علم از قابلیت های بالایی برخوردار است

به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از  مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، دکتر رضا عطاریان در خصوص مفهوم «زبان علم» گفت: در هر زبان گونه های کاربردی مختلفی وجود دارد چون گونه ی رسمی، گونه ی ادبی، گونه ی علمی و غیره و منظور از گونه های کاربردی زبان شیوه های متفاوت گفتار و نوشتار در موقعیت های اجتماعی مختلف است.

وی ادامه داد: از ویژگی های «زبان علم» و یا به عبارت دقیق تر گونه ی علمی در هر زبان این است که در عین حال که از قواعد کلی آن زبان تبعیت می کند، دارای استثناها و شیوه ها و قواعد و واژگان خاص خود است که البته این قواعد و واژگان با توافق ضمنی و جمعی جامعه ی علمی به وجود آمده و استاندارد شده است.

پژوهشگر ارشد گروه واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: بر اساس آمار ارائه شده در «اتنولوگ» (Ethnologue) که پایگاه اطلاعاتی معتبری در زمینه رده شناسی زبان هاست، حدود 7 هزار زبان در دنیا وجود دارد که از این تعداد 3866 زبان، دارای نظام نوشتاری هستند و از آن میان هم فقط تعداد محدودی از گونه ی علمی برخوردارند.

پژوهشگر اصطلاح شناسی زبان فارسی اظهار داشت: اصولاً تقویت زبان مادری و ایجاد یک گونه ی علمی در ساختار آن به توسعه ی بیشتر علمی و فرهنگی جوامع کمک می کند و بدین جهت برخی از کشورها در مسیر توسعه ی علمی خود ترجیح داده اند که یک زبان خارجی را به عنوان زبان علمی انتخاب کنند مانند هند و پاکستان و اما کشورهای دیگری چون ژاپن، ایران و ترکیه تلاش کرده اند تا با بالا بردن قابلیت های زبان مادری آن را تا حد «زبان علم» ارتقاء بخشند.

عطاریان با تاکید بر تقویت زبان مادری گفت: کریستین گالینسکی رئیس «اینفوترم» (Infoterm) (سازمان جهانی اصطلاح شناسی وابسته به سازمان یونسکو) معتقد است که کشف دنیای خارج در مرحله ی اول از طریق زبان مادری ایجاد می شود و بنابراین کسانی که زبان مادری شان از نظر اصطلاحات تخصصی، آن طور که باید و شاید، توسعه نیافته است یا آن هایی که از به کار بردن زبان مادری خود در آموزش، دسترسی به اطلاعات یا تعامل در محیط های کاری منع شده اند، دچار نوعی محرومیت علمی و آموزشی هستند و این محرومیت نهایتاً توسعه ی علمی و به تبع آن توسعه ی فرهنگی و اقتصادی را مختل می کند.

وی افزود: بی جهت نیست که سازمان یونسکو روز 21 فوریه را به عنوان «روز جهانی زبان مادری» مشخص کرده است و کشورها را ترغیب به تقویت زبان مادری خود می کند.

عطاریان در ادامه تشریح کرد: در ایران از زمانی 1320 شمسی که مدرسه دارالفنون در دوره ی قاجار تأسیس شد، اولین معلمان مدعو که اتریشی بودند به اهمیت و نقش زبان مادری در آموزش علوم و رابطه ی آن با توسعه ی همه جانبه ی جامعه پی برده و در این زمینه سعی و اهتمام ویژه ای کردند، از جمله آن که جزوات و کتاب های آموزشی به زبان فارسی رفته رفته توسط این معلمان و یا مترجمان تألیف و منتشر شد.

پژوهشگر اصطلاح شناسی زبان فارسی ادامه داد: از سوی دیگر آن که در ضمن ترجمه ی منابع کتبی و یا تقریرات معلمان در کلاس درس از فرانسه (که زبان علمی بین المللی آن زمان بود)، معادل یابی های بسیاری برای اصطلاحات علمی صورت پذیرفت و هسته های اولیه یک زبان علمی فارسی به تدریج شکل گرفت. خوشبختانه سنت آموزش علوم جدید به زبان فارسی در دوره های بعد مثلاً با تأسیس مؤسساتی همچون دارالمعلمین عالی و دانشگاه تهران تداوم یافت و امروزه زبان فارسی از جمله زبان هایی است که دارای یک گونه ی علمی مستحکم و قوی است.

عطاریان در مورد جایگاه فعلی زبان فارسی افزود: طبق آمارهای رسمی اعلام شده رتبه زبان فارسی در ویکی ‌پدیا تا فوریه 2013 هجدهم بوده است.

وی همچنین در خصوص میزان استفاده از زبان فارسی در مقالات علمی دنیا بر اساس آمار پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) گفت: در سال 2014 سهم مقالات علمی فارسی از کل تولیدات علمی دنیا 0/60 درصد بوده است.

عطاریان ادامه داد: دستیابی به این موقعیت تصادفی نبوده است بلکه حاصل تلاش جامعه ی علمی ایران در 170 سال گذشته (از تأسیس دارالفنون) و یا به بیان دقیق تر در 80 سال گذشته و از تأسیس فرهنگستان اول در سال 1314 به عنوان اولین نهاد رسمی برنامه ریزی زبان فارسی بوده است.

پژوهشگر اصطلاح شناسی زبان فارسی در خصوص اقدامات لازم برای گسترش و تقویت زبان علم گفت: باید با تقویت و گسترش نقش های سه گانه فرهنگستان یعنی تشویق و راهنمایی و ابزارسازی وتهیه و تألیف منابعی مانند فرهنگ ها و واژه نامه های تخصصی، اصطلاح نامه ها، و کتابچه های آموزشی در زمینه واژه گزینی و اصطلاح شناسی، انگیزش و پذیرش جامعه ی علمی را افزایش داد.

وی در خصوص تقویت زبان علم اضافه کرد: متخصصان و جوامع علمی باید کانون توجه و گروه هدف فرهنگستان باشند چرا که مردم در زمینه ی استفاده از واژه های علمی تابع متخصصان هستند و ان ها باید ضرورت واژه گزینی و اصطلاح شناسی را در آموزش و توسعه ی علمی دریابند و با کمک فرهنگستان مهارت لازم را در زمینه واژه گزینی کسب نمایند ودر آن صورت، ظرفیت های فرهنگستان می تواند بیشتر صرف پژوهش، برنامه ریزی و نظارت شود.

عطاریان در پایان افزود:  که این همه مرهون تلاش های بسیاری است که در طول تاریخ علمی ما شکل گرفته و لذا شایسته است که آن را ارج نهاده و به پیشبرد و ارتقاء هر چه بیشتر آن کمک کنیم./998/د۱۰۲/س