شرط تحقق علم دینی تربیت دانشمندان دینی است

به گزارش خبرگزاری رسا، حمید طالب‌زاده دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تهران، در کلاس آموزشی «ماهیت علوم انسانی مدرن» که در سومین دورۀ طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی برگزار شد، تأمل در ماهیت علم مدرن را پیش شرط تحول علوم انسانی و دستیابی به علم دینی دانست.
وی که در تبیین ماهیت علوم انسانی مدرن سخن می‌گفت، به بررسی پیشینه پیدایش و روند تکاملی علوم از یونان تا قرن اخیر پرداخت و آن را از منظر انسانِ معیار حقیقت، تحلیل نگاه ریاضی‌وار به عالم در عالم مدرن و تحلیل ماهیت سوبژکتیویسم و تجلی آن در شکل‌گیری علوم انسانی مدرن تبیین کرد.
علم دینی با روش‌های فیلسوفان علم محقق نمی‌شود
دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تهران در ادامه با اشاره به دیدگاه‌ها و نظریات افلاطون، ارسطو، نیکلاس کوپرنیک، یوهانس کپلر، گالیله، اینیشتین، دوید هیلبرت، دنیس دیدرو، لاکاتوش و دوستانش درباره علم، گفت: با روش‌هایی که فیلسوفان علم توضیح داده‌اند نمی‌توان علم دینی تأسیس کرد.
وی با بیان اینکه برخی از دوستان و فضلای ما می‌خواهند علم دینی را با استناد به فلسفه‌های علم تأسیس کنند، خاطرنشان کرد: هیچ کدام از فیلسوفان علم درباره تأسیس علم سخن نگفته‌اند، بلکه درباره این علم موجود و تبیین آنچه که هست حرف می‌زنند نه علمی که ما می‌خواهیم ایجاد کنیم.
طالب‌زاده افزود: با این فلسفه‌های علم که همگی بر تبیین و توضیح یک نگرش ریاضی محض به جهان شکل می‌گیرند و تمام وجهه همتشان توضیح و تبیین نحوه نگرش ریاضی علم به جهان است چگونه می‌توان سخن از علمی گفت که آن علم، علم دینی است و آن علمی است که دین می‌گوید.
وی ابراز کرد: آیا وقتی در احادیث داریم که «أَلْعِلْمُ نُورٌ يَقْذِفُهُ اللّه ُ فِى قَلْبِ مَنْ يَشآءُ» یعنی علم نور است که خدا آن را در قلب هرکسی بخواهد قرار می‌دهد، سخن از مدل‌های ریاضی «شرودینگر» بود؟
دانشمند از نظر تفکر دینی دنبال توحید است
این پژوهشگر فلسفه با بیان اینکه پیامبر اکرم(ص) وجود علم را در آیه محکمه، فریضه عادله و سنه قائمه می‌دانند، اظهار داشت: علم آیه محکمه است یعنی علمی که مستقر در مقام روح و از زوال و تحدید مراتب در امان است.
وی گفت: علمی که مستقر در مقام روح باشد استوار و محکم است اما در عین حال یک نشانه توحیدی است؛ بنابراین دانشمند و عالم از نظر تفکر دینی یعنی موحد، یعنی کسی که هر مطلبی می‌خواند و می‌فهمد و کشف می‌کند در ذیل توحید می‌فهمد و کشف می‌کند.
طالب‌زاده با بیان اینکه دانشمندان اسلامی دنبال کشف طبیعت نبودند که از آن برای رفاه بیشتر، خودخواهی بشر، جنگ و نابودی و تکبر و استکبار بهره‌هایی ببرند، تصریح کرد: آنها وقتی دنبال علم بودند می‌خواستند نشانه‌های لطف و عظمت الهی را در جهان کشف کنند.
وی افزود: آنها دنبال خدا بودند و برای اینکه دنبال خدا و عظمت حق باشند در زندگی زنبور عسل، جغرافیا، رودخانه‌،‌ آسمان‌، طب، الکل و همه چیز مطالعه می‌کردند. دانشمند از نظر تفکر دینی دنبال توحید است و ما گاهی وقت‌ها این را فراموش می‌کنیم که علم دینی علم توحید است.
برای تولید علم دینی باید دانشمند دینی تربیت شود
دبیر شورای تحول علوم انسانی با بیان اینکه علم باید ذیل مفهوم حقیقت حق باشد، در غیر این صورت علم دینی نیست، گفت: ما می‌خواهیم با چیزی به نام فلسفه علم کاری را انجام دهیم و اسم آن را علم دینی بگذاریم، اما قدری باید تأمل کنیم و متوجه باشیم که چه کار می‌کنیم.
وی خاطرنشان کرد: نه فلسفۀ علم رویکرد تأسیسی دارد و نه با این فلسفه می‌شود صحبت از دین، خدا و توحید کرد. علم دینی به روش های دیگری باید تحقق پیدا کند چراکه نوری است که باید به دل دانشمند بیفتد. باید یک ابن هیثم تولید شود و در حقیقت دانشمند دینی باید محقق شود.

طالب‌زاده با بیان اینکه علوم انسانی غرب بشر را به وادی برهوت می‌برد که دیگر برایش بحث سعادت، کمال و رستگاری مطرح نیست، گفت: خود اندیشمندان غرب به اینجا رسیدند که این علوم انسانی خطرناک است که در این فضای می‌توان گفتگو و بحث کرد تا علوم انسانی به یک راه بهتری قدم بگذارد، معنویتی در آن پیدا شود و بشر بتواند از این ورطه هولناک جان سالم به در آورد.
علوم انسانی را با تعامل و گفتگو متحول کنیم
وی با بیان اینکه مغرب زمین به این نتیجه رسیده است که علوم انسانی باید متحول شود، ابراز کرد: اگر چیزی برای گفتن داریم و اهل ایمان هستیم و در این جامعه خوف خدا هست، آن وقت می‌توانیم بگوییم که این جهان و انسان‌هایی که با این علوم انسانی به برهوت می‌روید ما یک چیزهایی داریم که شما ندارید و باید در این زمینه با شما تعامل‌و‌گفتگو کنیم.
دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تهران خاطرنشان کرد:‌ علم انسانی اسلامی و دینی و علم دینی مقتضای مردمانی است که ذات و حقیقت دل آن مردمان بسته به حقیقت دین باشد نه افرادی که دل و جانشان بسته به ظواهر غرب است. باید از این پارادوکس‌هایی که در آن زندگی می‌کنیم خارج شویم./920/د102/ی