آیت الله مصباح از پیشگامان تحول است/ عدم ورود حوزه به عرصه علوم انسانی دیدگاهی اشتباه است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت‌الله علیرضا اعرافی در مراسم افتتاحیه سال تحصیلی 97-96 موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) که در سالن اجتماعات این مؤسسه برگزار شد، با تقدیر از دستاوردهای مؤسسه امام خمینی(ره) گفت: آیت الله مصباح یزدی از پیشاهنگ های تحول در حوزه های علمیه هستند و نام وی در کنار نام های استادان بزرگ حوزه علمیه ثبت خواهد شد.

مدیر حوزه های علمیه کشور عبودیت و بندگی خداوند را مهم ترین فلسفه زندگی بشر دانست و اظهار کرد: مهم ‌ترین فلسفه زندگی حوزویان رسیدن به بندگی خداوند است و اگر درس و تعلیم ما از روح عبودیت برخودار بود آنگاه حوزوی بوده و در مسیر اولیای الهی قدم برمی داریم.

 وی اضافه کرد: اگر یک روز طلبه با وجود اینکه برای رشد معرفتی و علمی خود گام بر می‌ دارد اما در مباحث اخلاقی و روحی درجا می زند از تراز حوزوی بودن فاصله گرفته است زیرا تراز حوزوی بودن گره خوردن اندیشه و علم با اخلاق، تربیت و تهذیب است به همین علت در سبد زندگی روحانیان عبادت به معنای خاص باید جایگاه بزرگ و جدی داشته باشد که آن هم باید در مسیر عبودیت به معنای عام قرار گیرد و حوزوی شدن نیازمند است، که تمام ساحت های زندگی طلاب در سایه چتر عبودیت خداوند قرار گیرد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به معانی عبادت به معنای خاص و عبادت به معنای عام گفت: عبادت دارای دو معنای خاص و عام است که عبادت به معنای خاص همان تعبدیات در مقابل توصلیات است که بخشی از فقه در باب‌ های مختلف به عبادت به معنای خاص اختصاص یافته است؛ به عبارت دیگر عبادت به معنای خاص همان واجبات و مستحبات است که دنیای بزرگی از معارف در زمینه آنها وجود دارد.

وی ادامه داد: حوزه علمیه باید در راستای عبادت به معنای عام حرکت کند که در این نوع از عبادت، اعمالی که دارای اهداف مشروع است می‌ تواند با قصد قربت رنگی آسمانی به خود گیرد و به عبادت تبدیل شود که چنین موردی بزرگ ‌ترین نعمت الهی است زیرا خداوند دروازه‌ هایی را به سوی ما گشوده که می‌ توانیم همه زندگی را با هدف و انگیزه ای خدایی انجام دهیم.

امام جمعه قم با بیان این که عبادت به معنای خاص در راس قرار دارد و عبادت به معنای عام تحت آن تحقق پیدا می کند، تبیین کرد: عبودیتی که در قالب نماز، دعا و مناجات ظاهر است اگر رنگی خدایی گیرد تمام اندیشه ها را خدایی می کند و دیگر فعالیت های بشر نیز عبادی می شوند و آنچه که حوزویان را از دیگران متمایز می کند گذر از عبادت به معنای خاص به عبادت به معنای عام است.

وی اضافه کرد: هدف از خلقت و فلسفه حیات انسان رسیدن به عبادت فراگیر است بنابراین طلبه باید هدف گیری کند و عبادت به معنای خاص را در برنامه روزانه خود جای دهد و آن را دست کم نگیرد و از عبادت به معنای خاص به سمت عبادت به معنای عام پلی ایجاد کند تا همه زندگی علمی، فرهنگی و تبلیغی به مظهر عبودیت خداوند تبدیل شود.

آیت الله اعرافی خاطرنشان کرد: عبادت به معنای خاص دارای آدابی بی حد و حصر است اما برای عبادت به معنای عام می توان ضابطه هایی مشخص کرد.

 وی با بیان این که عبادت صحیح آن است که از پشتوانه علمی برخوردار باشد گفت: عبادت صحیح آن است که دارای دانش و شناخت صحیح باشد که این شناخت هم شامل معرفت الله است هم معرفت نفس و بدون شناخت عمیق نسبت به دین نمی‌توانیم به اصل عبادت برسیم.

 مدیر حوزه های علمیه کشور شرط انگیزشی را از ضابطه های عبادت به معنای عام نامید و اظهار کرد: معرفت نباید در بیرون از دایره انگیزه نقش پیدا کند که از آن به اخلاص یاد می شود و دارای درجاتی است؛ تفرق قلبی از دیگر ضابطه های عبادت به معنای عام است که از اقسام اخلاص است و دل باید از هر چیزی غیر از خداوند پاک شود.

وی اضافه کرد: انسان در عبادت باید شادمان باشد و این شادمانی غیر از عجب است زیرا نشاط به معنای لذت بردن واقعی است که باید در راستای عبادت به معنای عام مورد توجه قرار گیرد؛ استمرار و مداومت در عمل نیز بسیار مهم است زیرا آثار برخی عبادات در استمرار به دست می آیند.

آیت الله اعرافی از اولویت گذاری در عبادات همچنین نهان سازی مستحبات و آشکار سازی واجبات به عنوان ضابطه های عبادت به معنای عام نام برد و افزود: مستحبات و اعمال زیادتر از حالت طبیعی باید به صورت مخفیانه انجام شوند مگر آنکه برای اثر تربیتی و تشویق دیگران باشد و واجبات نیز به دلیل این که از شعائرالله محسوب می شوند باید آشکار شوند.

وی خاطرنشان کرد: هنگام عبادت باید بدانیم که عبادات نزد خداوند متعال هیچ است و به هر میزانی که در این مسیر جلو برویم باز هم نمی‌توانیم به ساحت قدسی دست پیدا کنیم؛ شناخت، عمل و رفتار ما در همه عبادات در برابر ساحت قدس خداوند متعال اندک و ناچیز است، این ناچیز دانستن عمل خود و برتر دانستن خداوند امر مهمی است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان این که در مسیر عبودیت خداوند باید سختی را تحمل کرد، افزود: در مسیر خداوند باید سختی ها را تحمل کرد گرچه در جاهایی که موجب بریدن می شود باید مدارا کرد؛ سبد عبودیت خداوند باید پر رونق و با نشاط باشد وهر عبادت واجب یا مستحب در دستور کار ما قرار گیرد و این گونه موارد به راحتی به دست نمی آیند بلکه همان گونه که برای پیشرفت علمی خود برنامه ریزی داریم باید برای پیشرفت اخلاقی نیز باید برنامه داشت.

وی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) را از پیشگامان پرداختن به علوم انسانی از منظر اسلام دانست و اظهار کرد: از آغاز شکل ‌گیری علوم انسانی و اجتماعی دیدگاه های مختلفی از جمله این که مقوله علوم انسانی خارج از وظیفه حوزه علمیه است وجود داشته است.

دیدگاه عدم ورود حوزه به عرصه علوم انسانی و اجتماعی اشتباه است

مدیر حوزه های علمیه کشور اضافه کرد: دیدگاه ورود نکردن حوزه علمیه به حوزه علوم انسانی و اجتماعی اشتباه است زیرا در این صورت حوزه علمیه ضربه خواهد خورد و نمی تواند متناسب با زمان حرکت کند و وظایف خود را انجام دهد.

وی با بیان این که در جریان علوم انسانی و اجتماعی غربی اشکالات مختلفی مشاهده می شود، تصریح کرد: وظیفه خود می دانیم در حوزه علوم انسانی و اجتماعی ورود پیدا کنیم و همیشه تأکید داشته ایم که طلبه باید با فلسفه علوم انسانی با نگاه اسلامی آشنا شود.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان این که در برخی از بخش‌ های علوم انسانی اختلاف آرا وجود دارد، گفت: مبادی و پیش فرض های علوم انسانی از مواردی است که اختلاف آرا در آنها مشاهده می شود و طلاب باید از بزرگان خود بیاموزند که ساختار علوم انسانی و اجتماعی امروزه در مبادی و پیش ‌فرض‌ ها نیازمند بازنگری است.

وی اضافه کرد: نمی‌ توانیم از مبادی علوم انسانی به سادگی عبور کنیم و چنین موردی فقط سخن ما نیست بلکه متفکران غربی نیز اعتراف می ‌کنند که ساختارهای علوم انسانی بر پیش‌ فرض‌ هایی استوار است که این پیش ‌فرض‌ ها با مبانی اسلامی متفاوت است و این تفاوت سلیقه ای نیست، بلکه بر اساس دیدگاه های وحیانی اسلام نظرات دیگری بیان می کنیم.

وی روش شناسی و متدلوژی درعلوم غربی را متفاوت با روش دین اسلام دانست و بیان کرد: در حوزه روش شناسی علوم انسانی غربی ملاحظات جدی وجود دارد، از جمله این که شناخت در علوم غربی محصور به قلمرو تجربی و حسی است در حالی که ما معتقد هستیم برای رسیدن به حقایق روش ‌های مختلفی وجود دارد که باید در روش ها و مبانی مورد توجه قرار گیرند؛ روش های وحیانی ظنی با همان مراتب خاص باید مورد توجه قرار گیرند همان گونه که روش‌های علمی نیز قطعی نیستند، بنابر این باید روش‌ ها را در کنار یکدیگر مورد توجه قرار دهیم.

در حوزه علوم انسانی از وضع خوبی برخوردار نیستیم

امام جمعه قم افزود: در کاربرد علوم انسانی نیز اختلاف آرا وجود دارد که باید از منظر علوم عقلانی و وحیانی به آن ورود پیدا کرد؛ البته پس از ورود به مقوله علوم انسانی مشخص نیست به چه میزان از علوم دست پیدا کنیم زیرا ورود اسلام به مباحث متفاوت است بلکه اسلام گاهی به صورت ریز به موضوع ‌ها پرداخته و گاهی نیز به صورت کلی به مباحث توجه کرده است.

مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور با بیان این که ورود حوزه و طلاب به قلمرو علوم انسانی و اجتماعی به دو صورت متصور است، گفت: شکل نخست این است طلاب آشنا به علوم انسانی را تربیت کنیم که بتوانند علوم انسانی را با اسلام تطبیق دهند که در این صورت طلاب درکنار درس های حوزوی با مباحث علوم انسانی نیز آشنا می شوند.

وی ادامه داد: از دوستانی که دارای استعداد ویژه ای هستند تقاضا دارم به سمت قله های علوم انسانی حرکت کنند و شاید چنین موردی از تکلیف عینی آنها محسوب شود.

 عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با تصریح بر این که در حوزه علوم انسانی و اجتماعی از شرایط مناسبی برخوردار نیستیم، ابراز کرد: متناسب با این حجم نظریات، آرا، ایده ‌ها و رشته ‌های علوم انسانی تولید فکر در تراز شهید صدر و دیگر بزرگان کم داریم که افراد شاخص و ممتاز باید وارد این حوزه شوند البته مدیریت حوزه علمیه در این زمینه برنامه هایی دارد زیرا حوزه ای انقلابی است که بتواند نظریات مورد نیاز قلمروهای مختلف نظام اسلامی را تولید کند که اکنون با این افق فاصله بسیاری داریم./1324/پ۲۰۱/ج