معنای خضوع و خشوع در نماز

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت الله ناصری از اساتید برجسته اخلاق حوزه علمیه اصفهان در یکی از درس های اخلاق خود معنای خضوع و خشوع در نماز را مورد بررسی قرار می دهد که بخشی از آن تقدیم خوانندگان خبرگزاری رسا می شود.

خضوع در نماز یعنی موقعی که به نماز ایستادی، بدانی که مقابل حضرت حق ایستاده‌ای؛‌ لذا مؤدب بایستي و دست‌هايت پایین باشد چشم‌ها به طرف مُهر و سرت پايين باشد؛ اگر اعضا و جوارح بدن من، رو به قبله و متوجه حق باشد، این را خضوع می گویند.

حالا خشوع چیست؟ خشوع، یک مرتبه بالاتر از این است. انسان، جوارحی دارد و جوانحی دارد، اعضاي ظاهری را جوارح و اعضاي باطنی را جوانح مي گويند، اگر اعضاي ظاهری طبق ضوابط شرع، درست و مؤدب بود، می گویند خاضع است و خضوع دارد؛ اما خاشع، یک مرتبه بالاتر است؛ یعنی قلب هم متوجه او باشد، همین‌طوری که ظاهر، متوجه حق است، باطن و قوه خیال هم آنجا باشد.

توجه تو به حق باشد و بدانی که در مقابل حق ایستاده ای و حق دارد به تو نگاه می کند این حالت را خشوع می گویند،عبادت این طوري ارزش دارد.

حضرت نبي اكرم صلی الله علیه و آله می فرماید: إِنَّ اللَّهَ لَا يَنْظُرُ إِلَى صُوَرِكُمْ وَ أَعْمَالِكُمْ وَ إِنَّمَا يَنْظُرُ إِلَى قُلُوبِكُمْ؛ همانا خدا به صورتها و اعمال ظاهری شما نگاه نمی کند بلکه به قلوبتان نظر می نماید؛ خدا به صورت‌ها نظر نمی کند، بلکه به قلب تو نگاه می کند. قلب تو چه کاره است؟ آن را می خواهد. اگر دلت متوجه او بود، و ظاهر و باطنت یکی بود، این عبادت را می پذیرد.

حضرت رسول صلی الله علیه و آله در جاي ديگر می فرمایند: إِيَّاكُمْ وَ تَخَشُّعَ النِّفَاقِ وَ هُوَ أَنْ يُرَى الْجَسَدُ خَاشِعاً وَ الْقَلْبُ لَيْسَ بِخَاشِع بپرهيزيد از خشوعی که منافق ها انجام می دهند؛ يعني اينکه ظاهر و بدن، خاشع باشد؛ ولي قلب، خشوع نداشته باشد.

مگر در قرآن ندارد «هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ ما كُنْتُم» هر کجا باشید خدا با شما است؛ آيا می شود یک جايی باشیم، اما خدا با ما نباشد؟ همین‌طوری که روح تو در جمیع اجزاي بدن تو ساری و جاری است و با اجزاي بدنت هست، خدا هم با جمیع موجودات هست«هو معکم أینما کنتم» هر جا باشی، خدا هست.

معنای دیگری هم براي خشوع هست؛گاهي انسان، خاشع در عبادت است و گاهي خاشع در معبود؛ گاهي در عبادت، تمام توجه من به بندگی حق است و می خواهم بنده او باشم گاهي هم خشوع من در معبود است یعنی حضرت حق را با چشم دل می بینم و در مقابل او خضوع و خشوع دارم. این، خیلی مهم و بهتر از خشوع در عبادت است.

 البته خشوع درعبادت هم بسیار عالی است اما درجه بالاتر آن، خشوع در معبود است که انسان همیشه متوجه حق باشد و او را پهلوی خودش ببیند.

اگر بخواهيم به مرتبه خشوع در معبود برسیم، چه کار کنیم؟ در جواب مي‌گوييم: اگر طهارت را کسب کردی، خشوع در معبود هم خواه یا ناخواه دنبال آن است، با طهارت، خشوع در معبود و توجه، خودش می آید خشوع در معبود از آثار طهارات پنج گانه است.

مراحل طهارت

اولین مرحله طهارت، طهارت از خبث و نجاسات است، بايد بدن خود را از نجاسات پاک نگه بداری، این، شرط اول است؛ نجاسات، همین هايي که مراجع معظم در رساله فرموده‌اند، بدن خود را از این نجاسات ظاهری، طاهر نگه بدار؛ این، طهارت از خبث است.

دومين مرتبه طهارت، طهارت از حدث است، حدث هم بر دو قسم است ؛ حدث اکبر و حدث اصغر؛ به جنابت و عادت زنانه، حدث اکبر می گویند كه غسل، آن را رفع مي کند و با وضو یا تیمم نمی شود آن را رفع کرد، مگر در مواقع ضرورت.

حدث اصغر هم بول، غائط، امراض معده و اين‌ها است که در رساله فرموده‌اند؛ مؤمن بايد از این دو حدث هم خودش را نگهداری بکند؛ یعنی بدنش پاک باشد و با وضو يا تیمم یا غسل باشد./1324/ت۳۰۳/ج