روایتی بدون قضاوت از تاریخ انقلاب
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از قدس آنلاین، مستند «قائم‌مقام» با موضوع زندگی مرحوم آیت‌الله حسین‌علی منتظری روایتی است از مبارزات پیش از انقلاب تا فوت ایشان که برای اولین‌بار به‌طور تفصیلی با فیلم‌نامه محمدامین فرج‌الهی، کارگردانی سیدمحمدعلی صدری‌نیا و تهیه‌کنندگی محمدمهدی صفارهرندی به فراز و فرودهای زندگی وی در نظام سیاسی ایران پرداخته است. به‌انگیزه رونمایی از این مستند با صدری‌نیا که تاکنون مستندهایی چون چشم دربرابر چشم، بحران خاموش، مستند گام نهایی و... را در کارنامه کاری خود دارد به گفت‌وگو نشسته‌ایم که می‌خوانید:
ایده شکل‌گیری فیلم‌نامه از کجا آمد؟ آیا از ابتدا در جریان نوشتن فیلم‌نامه بودید؟ چون به این موضوع تاکنون ازطرف مستندسازان داخلی پرداخته نشده است.
درواقع ایده ساخت مستند قائم‌مقام از خیلی وقت پیش در ذهنمان به‌وجود آمده بود و به‌خاطر یک‌سری مشکلات مثل دشواری دسترسی به منابع آرشیوی که برای ساخت این مستند داشتیم، امکان ساخت آن فراهم نبود. بالاخره این موقعیت در خردادماه ۹۴ فراهم شد و ساخت آن تا امسال به‌طول انجامید. البته آن‌زمان تصور می‌کردیم این پروژه چندماه بیشتر طول نکشد، ولی سختی‌های پیش روی این مستند باعث شد تولیدش بیش از ۲ سال و نیم زمان ببرد. به‌هرشکل و در تمام طول کار، همه دغدغه ما این بود که چون تابه‌حال هیچ کار جامع و مستندی درمورد شخصیت آیت‌الله منتظری و اتفاقات پیرامون زندگی ایشان که همگی جزو اتفاقات مهم تاریخ انقلاب هم بوده، ساخته نشده و همیشه هم از این بابت این خلأ احساس می‌شده، مستندی در این‌باره بسازیم.
مستند قائم‌مقام چه ویژگی‌‌ای نسبت به دیگر ساخته‌هایتان و آثاری از این‌دست دارد؟
من در این مستند سعی کرده‌ام به‌سراغ تحلیل‌گران تاریخ نروم، چون اصلاً با تحلیل کاری نداریم. ما سراغ شاهدان عینی ماجرا رفته‌ایم تا از زبان آنان روایت مستند را پیش ببریم و این موضوع یکی از نقاط قوت این‌کار محسوب می‌شود. چهره‌هایی همچون آقایان احمد منتظری، عمادالدین باقی، آیت‌الله ری‌شهری، حجت‌الاسلام محسنی‌اژه‌ای، عزت شاهی، حجت‌الاسلام رازینی و آیت‌الله گرامی برای اولین‌بار از خاطرات خود درمورد آیت‌الله منتظری گفته‌اند. شاید بشود از یکی دیگر از نقاط قوت این مستند به بسیاری از حرف‌ها و خاطراتی که برای اولین‌بار پس از سی‌سال روایت می‌شود اشاره کرد.
نقطه قوت دیگر کار، آرشیوهای بکر و دیده‌نشده‌ای است که در این مستند شاهد آن خواهید بود. پژوهش سنگین و طولانی کار هم از دیگر نقاط قوت این مستند است که قوت این موضوع بر دو موضوع قبلی تأثیر کاملاً مستقیمی داشته است.
از چه شیوه روایی برای این مستند استفاده کرده‌اید؟
ما همه تلاشمان این بوده که روایت این مستند از زبان شاهدان عینی پیش برود. بخش مستند با استناد گفته شده و تلاش کرده‌ایم بدون قضاوت، تاریخ را بیان کنیم.
از چه منابع و مستنداتی برای نوشتن فیلم‌نامه استفاده شده است و در این‌خصوص با چه کسانی به صحبت نشسته‌اید؟
لیست منابع و مآخذ این‌کار، لیست بلندبالایی است که در تیتراژ مستند هم خواهد آمد. این لیست شامل همه کتاب‌ها و خاطرات بسیاری از چهره‌های سیاسی کشور و کتب منتسب به آیت‌الله منتظری و بیت ایشان است که کتب جریان منتقد ایشان و بسیاری دیگر از نشریات روزانه و مکتوبات کشور است که همه در تیتراژ اثر آمده است. درخصوص بخش دوم سؤالتان هم باید بگویم ما در این مستند از صحبت‌های بزرگانی که در بالا به آن اشاره کرده‌ام و همگی از چهره‌هایی هستند که برای اولین‌بار مقابل دوربین قرارگرفته‌اند و درباره مرحوم منتظری سخن گفته‌اند بهره جسته‌ایم.
چرا تاکنون رسانه‌ها به این بخش از تاریخ معاصر نپرداخته‌اند؟ دلیل این‌کار به‌نظر شما حساسیت‌هایی است که درباره زندگی و مواضع آیت‌الله منتظری بوده است؟
رسانه‌ها به این موضوع پرداخته‌اند، اما شاید درست نپرداخته‌اند؛ یعنی روایت کاملی از موضوع ارائه نداده‌اند. درواقع هر رسانه‌ای به‌زعم خود آگاهانه یا ناآگاهانه بخشی از واقعیت را گفته، ولی نه همه آن‌چیزی را که بوده و ما در این‌کار به آن اشاره کرده‌ایم. بعضی‌ها هم ترجیح داده‌اند بخش‌هایی از موضوع را سانسور کنند که این هم همان‌طورکه خودتان به آن اشاره کردید، به‌خاطر حساسیت موضوع بوده است. درواقع در این‌کار سعی شده یک روایت بدون سانسور از زندگی آیت‌الله منتظری ارائه شود.
چرا مستندهای سیاسی تاکنون نتواسته‌اند جای خود را در میان مخاطبان و حتی سازندگان این‌گونه آثار باز کنند؟
در کشور ما متأسفانه تا چندسال پیش عزم جدی برای ساختن مستندهای سیاسی قوی دیده نمی‌شد. شاید هم خلأ این‌گونه آثار اصلاً احساس نمی‌شد، یا شاید هم صاحبان رسانه می‌ترسیدند مستندهای سیاسی‌شان به فردی یا جریانی بَربخورد. اما چندسالی است که دیگر رسانه‌ها و حتی خود مستندسازان هم نسبت به این قضیه احساس دغدغه می‌کنند و به عرصه وارد شده‌اند. من امیدوارم که مستند قائم‌مقام بتواند قدم مهمی در مسیر مستندسازی سیاسی در صداوسیما بردارد.
گفتید ساخت این اثر مدت زیادی طول کشید.
بله، حدود دو سال و نیم طول کشید، چون هم بسیاری از چهره‌ها حاضر نمی‌شدند درباره این موضوع صحبت کنند و این بخشی از زمان ما را گرفت و هم پژوهش اثر، پروسه خیلی سنگینی داشت؛ چون متأسفانه دسترسی به آرشیوهای خوب بسیار سخت بود و زمان زیادی را از ما گرفت. مراحل نگارش نهایی و تدوین کار هم مراحل پرفشار و زمان‌بری بود./۹۶۹//۱۰۳/خ