راهبرد غلط در مواجهه با تحریم را دوباره تکرار نکنیم

به گزارش خبرگزاری رسا، در یادداشت قبلی مشخص شد راهبرد مذاکره برای رفع تحریم که زیربنای مذاکرات هسته‌ای و توافق برجام بود، ذاتا خودمتناقض بوده و تحولات دو سال اخیر نیز این موضوع را اثبات می‌کند. مذاکره برای رفع تحریم یک مذاکره از موضع ضعف است که نه تنها موجب برداشته شدن تحریم‌ها نمی‌شود بلکه موجب جری‌تر شدن طرف مقابل برای اعمال تحریم‌های بیشتر خواهد شد. آمریکا پس از شروع مذاکرات از سال 92 به این جمع‌بندی در سطح راهبردی رسید که تحریم‌ها علیه ایران کارآمد بوده و مهم‌ترین دلیل آن نیز پذیرفتن «مذاکرات معطوف به نتیجه» از سوی ایران است. بر همین اساس آمریکا مهندسی برجام را به گونه‌ای انجام داد که خروجی آن برداشته شدن تحریم‌ها نبود بلکه اصلی‌ترین تحریم‌ها را که تحریم‌های ثانویه بانکی بود، باقی ماند و آمریکا اجازه نداد ساختمان تحریم‌ها فروبپاشد. از همین مهندسی برای افزایش فشار به ایران برای مذاکره در زمینه موشکی و منطقه و ... استفاده کرد. تحریم‌ها در دوران پسابرجام با حفظ ماهیت خود به تحریم هوشمند تبدیل شده و سبب ایجاد شکاف در جامعه ایرانی نیز شد.

پس مذاکره برای رفع تحریم یک راهبرد اشتباه است که هدف خود را نه تنها محقق نمی‌کند بلکه وضعیت را تشدید می‌کند. عمل به این راهبرد اشتباه یک اشتباه راهبردی بود که نباید دوباره تکرار شود. اما شواهد متعددی حاکی از آن است که این اشتباه راهبردی از سوی برخی فعالان سیاسی به درستی درک نشده است و لذا تجویزاتی در حال انجام است که مسئولان نظام را به سمت دوباره اشتباه کردن سوق می‌دهد.

تاج‌زاده یکی از فعالان سیاسی اصلاح‌طلب گفته است که نباید اشتباه سال 90 را تکرار کنیم و بعد از تحمل هزینه‌های تحریم به مذاکره روی آوریم. بهتر است همین الان دست دولت برای مذاکرات برد-برد باز شود. آشکار این حرف و تجویز مبتنی بر همان راهبرد اشتباه و خودمتناقض مذاکره برای رفع تحریم است. البته این بار صحبت از مذاکره برای تحریم نشدن است.

پذیرش راهبرد مذاکره برای رفع تحریم یا مذاکره برای جلوگیری از اعمال تحریم بر پایه دو گزاره اساسی است. کسانی که این راهبرد را اصولی و درست می‌بینند و نمی‌خواهند تناقض ذاتی آن را درک کنند، دو فرض اساسی دارند. یکی این که در داخل کشور توانایی بی‌اثر کردن تحریم‌ها وجود ندارد. در نتیجه هرگاه تحریم اعمال شود بدون آنکه بتوان کاری در مقابل آن انجام داد، باید فشار و هزینه آن را تحمل کرد آن هم در بالاترین سطح و فرض دیگر این است که می‌شود به آمریکا و دیگران اعتماد کرد که با مذاکره و منطق و دادن امتیاز از اعمال فشار علیه ایران دست بردارند. به عبارت دیگر راهبرد مذاکره برای رفع تحریم یا جلوگیری از اعمال تحریم مبتنی بر پذیرش ضعف درونی و اعتماد به قدرت بیرونی است.

این نگاه از همان ابتدا خودش را بازنده میدان می‌داند و همچون کسی که هیچ از خود نداشته و تنها نگاهش به دست طرف مقابل است و به دنبال راضی کردن آن هست، در میدان مذاکره از موضع ضعف و دست پایین با طرف مقابل روبه‌رو می‌شود. آمریکا نیز با درک همین وضعیت و تمرکز روی این ضعف درونی  و اعتماد به بیرون مذاکرات را مهندسی می‌کند. از طرفی نسبت به آینده بدون مذاکره ایجاد وحشت می‌کند و از طرف دیگر با دادن وعده‌های سرخرمن طرف دیگر را به اشتباه محاسباتی می‌اندازد. به عبارت دیگر افراد خودباخته‌ای همچون تاج‌زاده بسیار مستعد هستند که با آنها بازی چماق و هویج انجام شود. با بلند کردن چماق آنها را ترسانده و با نشان دادن هویج دهانشان را آب انداخته تا به سمت مقصدی که آمریکا در نظر گرفته، حرکت کنند. اما همه می‌دانند که هیچ وقت هویچ به آن اندازه که نشان داده می‌شود در اختیار آنها قرار نخواهد گرفت و تنها شیرینی کوچک و کوتاه مدتی نصیب آنها خواهد شد. همان چیزی که تجربه برجام به خوبی آن را نشان داد.

نباید اساسا وارد این میدان بازی شد. این بازی از ابتدا مشخص است که باخت-برد به نفع آمریکاست. اما سوال این است که چه باید کرد؟ راهبرد اصولی در مواجهه با تحریم‌های اقتصادی «بی‌اثر کردن» آنهاست. باید زمینه اثرگذاری تحریم را کاهش داد و به صفر رسانید. تحریم در زمانی روی اقتصاد یک کشور اثرگذاری جدی دارد که اقتصاد آن کشور درون‌زایی کمی داشته باشد و به بیرون از کشور تکیه کرده باشد. مانند یک اقتصاد نفتی که مهم‌ترین منبع درآمد آن فروش نفت خام بوده و در نتیجه وابسته به خریداری شدن نفت خام از سوی کشورهای دیگر است. این اقتصاد درون‌زایی بسیار کمی دارد و به راحتی در اثر تحریم تحت فشار قرار می‌گیرد.

برای آنکه تحریم‌ها اثرکمتری داشته باشند باید درون‌زایی اقتصاد تقویت شود. رکن مهم در درون‌زایی اقتصاد تقویت تولید داخلی است. افزایش تولید داخلی که زنجیره تولید آن نیز در داخل باشد، درون‌زایی اقتصاد را افزایش می‌دهد. نامگذاری امسال دقیقا در همین راستاست. «حمایت از کالای ایرانی»‌ راهبردی است برای تقویت درون‌زایی اقتصاد که علاوه بر بهبود شاخص‌های کلان اقتصادی همچون اشتغال، تورم و رشد اقتصادی؛ سبب کاهش اثرگذاری تحریم‌ها نیز می‌شود. پس شعار امسال راهبرد برتر برای مقابله با تحریم‌ها نسبت به راهبرد مذاکره برای رفع تحریم است.

نخبگان و فعالان سیاسی باید این مهم را درک کنند و توان و افکار عمومی را در این راستا بسیج کنند و دوباره اجازه تجربه شکست خورده مذاکره برای رفع تحریم را با ادبیات جدید مذاکره برای جلوگیری از اعمال تحریم، ندهند./۹۶۹//۱۰۲/خ

منبع: فارس