ضرورت مهجوریت زدایی از قرآن کریم در جامعه دینی

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، گاهی اوقات جامعه دینی دچار برخی ناملایمات و مشکلاتی می‌شود. این در حالی است ما بزرگترین منابع و موثرترین عوامل نجات و راه‌های سعادت را در اختیار داریم. کتاب بی بدیل قرآن کریم این یگانه یادگار جاودانه پیامبر مهربانی‌ها در اختیار ماست و ما هر چه که داریم از برکات این کتاب شریف است. اما سوال اینجاست که با وجود در اختیارداشتن چنین گنج عظیمی چرا در جامعه دینی شاهد فقر در عمل به آن و نظاره گر برنامه هایی هستیم که چندان سنخیتی با مبانی قرآن کریم ندارد.

ناگفته نماند که همه ما به این کتاب به عنوان وحی الهی معتقدیم و هر سال در شب‌های قدر آن را روی سر می گذاریم. در هر سفر آن را می بوسیم و از زیر آن عبور می کنید. در مجالس ترحیم آن را می خوانیم. به نظر می رسد نگاه ما به قرآن آن گونه که باید باشد نیست و در بیشتر موارد به ظاهر اکتفا کرده ایم. در این خلاصه، برخی موارد ضرورت مهجوریت زدایی از ساحت قرآن کریم تقدیم می‌شود.

۱. گله مندی پیامبر اکرم از امت خود

خداوند تعالی در آیه 30 سوره مبارکه فرقان از زبان پیامبر چنین فرمود: « يا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً » پروردگارا، قوم من اين قرآن را كنار نهاده و فروگذاشتند.

پیامبر از اینکه امتش به عمد قرآن را مهجور گرفتند و فقط به ظاهر اکتفا کردند، گله مند است. معلوم می شود توجه به ظاهر قرآن خوب است؛ اما به صرف این، قرآن از مهجوریت بیرون نمی آید. گله پیامبر از بی اعتنایی به فرامین قرآن است. حال آنکه ما در جامعه امروزی، افتخارمان به این است که قرآن را روی دانه برنج می نویسیم یا آیاتش را برعکس می خوانیم. اگر معیار، قرآن است، در هیچ جای این کتاب شریف نیامده که برعکس بخوانید یا روی برنج بنویسید؛ اما آمده که حداقل آنچه توان داری بخوان. فاقروا ماتسیر من القرآن. تاکید امامان معصوم ما هم بر همین است.

امام صادق علیه السلام فرمود: القرآن عهد الله الى خلقه فقد ينبغي للمسلم ان ينظر في عهده و ان يقرأ منه في كل يوم خمسين آية. قرآن عهد و پیمان خدا با خلقش است. پس شایسته است که هر فرد مسلمان در عهدش نگاه کند و روزانه 50 آیه از آن را تلاوت کند. همه ما بر این عقیده ایم که کلام امام معصوم نور است و راهگشا و سبب نجات اما وقتی به مرحله عمل می رسد ، انگار باورمان ضعیف است تا جایی که گاهی اوقات حتی از شنیدن آیات الهی نیز فاصله می گیریم و به جای آن نسبت به گوش دادن چیزهای دیگر علاقه بیشتری نشان می دهیم.  این در حالی است که امام صادق علیه السلام در فضیلت گوش دادن به آیات الهی فرمودند: هر کس یک حرف از حروف قرآن را گوش کند ، خداوند تعالی در مقابل این کار ، سه موهبیت به او ارزانی می کند: یک حسنه برایش می نویسد ، یک گناه از پرونده او محو می کند و یک درجه او را بالا می برد. مَنِ‏ اسْتَمَعَ‏ حَرْفاً مِنْ كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ غَيْرِ قِرَاءَةٍ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَسَنَةً وَ مَحَا عَنْهُ سَيِّئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً  ( کافی ج2 ص 612 )

۲. دو مخلوق بی بدیل

در بین کارهای خدا دو مورد از اهمیت بسیار والایی برخوردار است. یعنی دو مخلوق بی بدیل. یکی انسان و دیگری قرآن. انسان را برای تربیت شدن و قرآن را برای تربیت کردن او قرار داد. درباره  قرآن فرمود: تبارک الذی نزل الفرقان و در عظمت انسان، فرمود: فتبارک الله احسن الخالقین.

۲. بهره مندی از آثار و برکات خواندن قرآن

  أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: «مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ فِي الْمُصْحَفِ مُتِّعَ بِبَصَرِهِ وَ خُفِّفَ عَنْ وَالِدَيْهِ وَ إِنْ كَانَا كَافِرَيْنِ.» امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس قرآن را از روی مصحف شریف بخواند، از چشمش بهره مند شده و از عذاب والدینش کاسته می شود هرچند که آن دو کافر باشند. (کافی ج2 ص 613)

۳. خانه یهودی

 قَالَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم ) ‏: «نَوِّرُوا بُيُوتَكُمْ‏ بِتِلَاوَةِ الْقُرْآنِ وَ لَا تَتَّخِذُوهَا قُبُوراً كَمَا فَعَلَتِ الْيَهُودُ وَ النَّصَارَى صَلَّوْا فِي الْكَنَائِسِ وَ الْبِيَعِ وَ عَطَّلُوا بُيُوتَهُمْ . پیامبر اسلام فرمود خانه های خود را با تلاوت قرآن نورانی کنید و آن را قبرستان نکنید همانگونه که یهود چنین می کرد. آنها در معبد عبادت می کردند و خانه های خود را تعطیل کرده بودند». از این روایت معلوم می شود ، خانه ای که در آن قرآن تلاوت نشود، خانه یهودی است و مثل قبرستان تاریک و ظلمانی. ( کافی ج 2 ص 610)

اما از آنجا که این انسان هم جاهل است و هم راحت طلب، دل در گرو این گنج بی بدیل قرار نداده و موجبات غربت و مهجوریت قرآن را فراهم کرد. اگر هم ارتباطی بوده، به حداقل‌هایی مثل صوت و تجوید و حفظ بسنده کرده است. اما قرآن کتابی است که «یهدی»، یعنی کارش نجات دادن انسان ها از گمراهی است. از هیچ امری که برای هدایت او مفید است، فروگذاری نکرده است.

آیات متعدد، سوره های فراوان، بیان سرگذشت دیگران، ارائه نقشه راه، همه و همه برای تربیت و هدایت انسان در این کتاب شریف تبیین شده است؛ اما در کنار برخی کارهای خوبی که درباره قرآن صورت گرفته، اغلب می بینیم، افتخار ما به این شده که قرآن را روی دانه برنج می نویسیم یا با آیاتش تابلو فرش می بافیم. خوب است؛ اما هدف نزول قرآن، اینها نبوده است. وقتی ما تمام هم و غم مان توجه به ظاهر باشد و استفاده از قرآن فقط وسیله ای برای جلب توجه دیگران قرار گیرد، این می شود استفاده ابزاری از قرآن.

قرآن کریم موهبتی است الهی، برای نجات کل بشر از گمراهی. و استفاده ابزاری از آیات نورانی می شود جاهلیت مدرن و مهجور گرفتن قرآن. دلیل اصلی این همه مشکل و گرفتاری، آن هم در جامعه مدعی اسلام این است که هنوز قرآن مثل یک رودخانه ساری و جاری در دل و جانمان نفوذ نکرده و آموزه های آن را جدی نگرفته ایم. استفاده یک طلبه و فاضل حوزوی از قرآن برای درک مطلب علمی و فهم کتاب خدا است. و دیگر برای نوشتن روی تابلو و دیگری بر روی فرش. فردی هم سر خود را بالا می گیرد که من قرآن را به چند زبان از حفظ هستم و دیگری افتخارش این است که فرزندش آیات را برعکس می خواند. همه اینها نوعی تلاش‌های قرآنی است؛ اما سوال اینجاست که آیا اکتفا به همین موارد، قرآن را از مهجوریت، نجات می‌دهد و اگر جامعه ای، فقط به ظاهر قرآن پرداخت، مشمول شکایت پیامبر اکرم(ص) درباره مهجوریت قرآن نمی‌شود؟ آیا واقعا قرآن برای همین کارها فرستاده شده؟  خوب است، لازم است؛ اما کافی نیست.

خوشحالیم که چند صد حافظ قرآن داریم که البته جای افتخار و خوشحالی دارد. از سویی دیگر، فریضه نماز که حدود یک ششم آیات الهی را به خود اختصاص داده مورد غفلت قرار گرفته تا جایی که برای روشنگری در بین افراد نمازخوان برنامه ای نداریم.

قرآن کریم که صرفا برای حفظ و تجوید و مجلس ختم و سفره عقد نازل نشده است، این محدودسازی ها سبب می شود مشکلات جامعه لاینحل بماند. باید به قرآن چنگ زد. از رهنمود هایش بهره جست و فرامینش را به کار بست تا از مهجوریت نجات یابد. پیامبر عزیز اسلام فرمود: اذا التبست علیکم الفتن کقطع اللیل المظلم فعلیکم بالقرآن. هر گاه فتنه ها مانند پاره های شب تار به شما رو آورد ، برشما لازم است که قرآن را جدی بگیرید./۹۱۸/ ی۷۰۳/س

هادی مرادی