دستاورد انقلاب فرهنگی
به گزارش خبرگزاری رسا، روز اول اردیبهشت 1359 امام خمينی در پيامی ضرورت «انقلاب فرهنگي» را گوشزد كردند و تعلل در ايجاد آن را خيانت به اسلام و ايران دانستند. اين روز، روز «انقلاب فرهنگي» ناميده شد.
پيروزی انقلاب شكوهمند اسلامی در بهمن 1357 و به‌دنبال آن استقرار نظام جمهوری اسلامی به‌جای نظام ستم‌شاهی پهلوي، تغيير و تحول بنيادينی را در عرصه‌های گوناگون اجتماعی به وجود آورد. در اين راستا مقوله «فرهنگ» از جايگاه ويژه و پايگاه ممتازی برخوردار بوده، به‌طوری كه تصور تغيير در نظام بدون تغيير در فرهنگ حاكم بر آن، تصوری ناموجه است.
صدور پيام نوروزی امام خمينی در اول فروردين 1359 را بايد نقطه عطفی در تاريخ انقلاب فرهنگی دانست. ايشان در بند «11» اين پيام بر ضرورت ايجاد انقلاب اساسی در دانشگاههای سراسر كشور، تصفيه اساتيد مرتبط با شرق و غرب، تبديل دانشگاه به محيطی سالم برای تدوين علوم عالی اسلامی و ... تأكيد كردند. این موضعگیری در اول اردیبهشت 1359 نیز با قاطعیت بیشتری مورد تاکید قرار گرفت . در این روز امام خمینی در جمع دانشجویان عضو انجمن اسلامی دانشگاهها و سازمانهای دانشجویی مسلمان سراسر کشور ضمن برشمردن معایب دانشگاههای عصر پهلوی، آنها را دانشگاههای وابسته و استعماری خواندند و خواستار ایجاد تحول در نظام دانشگاهی کشور شدند . این سخنان مقدمه حرکتی شد که به «انقلاب فرهنگی» معروف گردید. انقلابی که با اعتراض دانشجویان دانشگاهها علیه جریانهای غیر اسلامی و اساتید وابسته در تهران و شهرستانها ، و حمایت مردم از این حرکت آغاز شد.
نظام آموزشی ایران در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی به دو تغییر بنیادین نیاز داشت. یکی ضرورت ارتقاء سطح آموزش با هدف کاستن از میزان نیاز دانشگاهیان به بیگانگان و دیگری مصون ساختن فضای دانشگاهها از تعرض احزاب و گروههای سیاسی که از این مکانها به عنوان پایگاهی برای برخوردهای سیاسی و درگیریهای حزبی استفاده می کردند.
در ایران پس از انقلاب، دانشگاهها و مراکز آموزش عالی به محل برخورد افکار و عقاید سیاسی گروههای مختلف تبدیل شده و دیگر مجالی برای کارهای علمی و آموزشی باقی نمانده بود. این گروهها تشکیلات سیاسی و گاه نظامی خود را در دانشگاهها مستقر کرده بودند و هر روز درگیریهایی میان هواداران آنها در داخل دانشگاهها رخ می داد. گردانندگان این گروهها همگی دانشجو نبودند. این رویدادها شمار زیادی از دانشجویان دانشگاهها را بر آن داشت تا هم خواستار پاکسازی دانشگاه از این گروهها شوند و هم بخواهند که نظام آموزشی کشور دگرگون شود. آنها معتقد بودند که فرهنگ حاکم بر مراکز آموزشی کشور ، فرهنگی استعماری و بازمانده از دوران حکومت پهلوی است و نتیجه آن غرب زدگی و وابستگی به قدرت‌های بزرگ است.
امام خمينی در پيام نوروزی سال 1359ش ، نظام آموزش عالی كشور را نيازمند تغييرات جدی دانستند و تصریح کردند كه دانشگاهها بايد اسلامی شود. به نظر امام، دانشگاه اسلامی اين نيست كه فقط علوم اسلامی در آن تدريس شود بلكه بايد جوانان را با تربيت اسلامی پرورش دهد و آنان را مستقل از فرهنگ شرق و غرب بار بياورد تا جوانان برای خود و ملت خودشان كار كنند.
پافشاری بسياری از گروهها بر فعاليتهای حزبی در داخل دانشگاهها باعث شد كه شورای انقلاب اسلامی برای تخليه دانشگاهها به آنان سه روز مهلت بدهد. گروههای مسلمان در همان روز اول با تخليه دفاتر خود، از تصميم شورای انقلاب استقبال كردند. مهلت شورای انقلاب روز اول ارديبهشت سال 1359 خاتمه يافت اما آن روز درگيريهای شديدی ميان موافقان و مخالفان تعطيلی اين دفاتر، در اطراف دانشگاه تهران رخ داد. يك روز بعد به دعوت شورای انقلاب، مردم و اعضای اين شورا در دانشگاه تهران گرد آمدند و خروج گروههای سياسی – نظامی را از دانشگاه جشن گرفتند.
به دستور شورای انقلاب پس از پايان امتحانات دانشجويان، دانشگاهها تا تغيير نظام آموزش عالی تعطيل شد. اين شورا در ابتدا بر اين باور بود كه تعطيلی دانشگاهها طولانی نخواهد شد. امام خمينی نيز در 23 ارديبهشت 1359 در پيامي، ضرورت انقلاب فرهنگی را گوشزد كردند و تعلل در ايجاد آن را خيانت به اسلام و ايران دانستند. ايشان همچنين هيئتی از روحانيان و دانشگاهيان را برای تعيين خط مشی فرهنگی آينده دانشگاهها انتخاب كردند. نام اين هيئت ستاد انقلاب فرهنگی بود. ستاد انقلاب فرهنگی طبق فرمان امام ملزم بود كه در برخورد با مسائل دانشگاهی فعاليتهای خود را بر چند محور متمركز كند:
- تربيت استاد و گزينش افراد شايسته برای تدريس در دانشگاهها
- گزينش دانشجو
- اسلامی كردن جو دانشگاهها و تغيير برنامه‌های آموزشی دانشگاهها، به صورتی كه محصول كار آنها در خدمت مردم قرار گيرد.
روند تعطيلی دانشگاهها و تدوين نظام جديد آموزش عالی كشور بيش از آنچه كه پيش بينی شده بود به درازا كشيد و سرانجام در 27 آذر 1361 دانشگاهها و مراكز آموزش عالی كشور پس از گذشت بيش از دو سال تعطيلي، بازگشايی شد. ستاد انقلاب فرهنگی نيز بعدها با تغييراتی در تركيب اعضاء به فعاليت خود در نظارت بر جريان فرهنگی و آموزش عالی كشور، با عنوان شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد.
مهمترین دستاورد انقلاب فرهنگی ، تشکیل مدرسه تربیت مدرس بود. این مدرسه در سال 1360 با هدف تربیت اعضای هیات علمی و محققان و پژوهشگران متعهد به انقلاب اسلامی در رشته های علمی مورد نیاز دانشگاههای کشور تشکیل شد که بعدها به دانشگاه تربیت مدرس تغییر نام یافت. این دانشگاه هم اکنون با هفت دانشکده علوم انسانی ، علوم پایه ، علوم پزشکی ، فنی مهندسی ، علوم کشاورزی ، منابع طبیعی و علوم دریایی ، و هنر در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشجو می پذیرد .
در سال 1363 نیز ستاد انقلاب فرهنگی برای ایجاد دگرگونی اساسی در دروس علوم انسانی دانشگاهها - سمت – را تشکیل داد . این سازمان با کمک استادان متعهد دانشگاهها به نگارش دهها عنوان کتاب دانشگاهی پرداخت که هم اکنون در بسیاری از رشته های دانشگاهی تدریس می شود./999/د۱۰۱/س
منابع
صحیفه امام ج 12
سایت وزارت علوم
دائره المعارف انقلاب اسلامی ، دفتر ادبیات، ج1
موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی