همایش "حوزه علمیه، پژوهش دستاوردها و ظرفیتها " برگزار شد
فعالیت‌های گسترده پژوهشی مؤسسه امام خمینی(ره)
بر اساس این گزارش، در ابتدای این همایش حجت الاسلام سقای بی‌ریا با اشاره به فعالیت‌های گسترده پژوهشی در مؤسسه امام اظهار داشت: منتهی الیه همه فعالیت‌هایی جاری در مؤسسه امام خمینی(ره) پژوهش است.
عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) خاطرنشان کرد: بعد از انقلاب پژوهشکده‌ها و مراکز حوزوی و دانشگاهی مهمی در راستای پرداختن به این مهم ایجاد شده و بخش مهمی از این پژوهشگران ثمره علمی مؤسسه امام هستند که در بخش علوم اسلامی فعالیت کرده و توانسته‌اند بخشی از کار را جلو ببرند.
وی با اشاره به سخنان آیت الله مصباح یزدی درباره علوم اسلامی بیان کرد: اسلامی کردن علوم انسانی کار وسیع و عظیمی است که نیازمند تلاش مداوم، گسترده و بدون توقف است.
وی ادامه داد: این راه بسیار طولانی است و ما نباید از صحبت‌هایی که در گوشه و کنار می‌شود و دائما نسبت به کارهای انجام شده هجمه برده و انتظار دارند که نتیجه کامل این مسیر سخت و طولانی حاصل شده باشد، دچار یأس شویم.
حجت الاسلام و المسلمین سقای بی ریا با بیان این‌که به بخشی از اهداف رسیده‌ایم، گفت: اما هنوز مقدار زیادی از مسیر باقی مانده است که بایستی با برنامه‌ریزی دقیق و منسجم پیموده شود و به سرانجام مناسب و مورد انتظار برسد.
در ادامه آیت الله رجبی به ارائه مباحث خود پرداخته و با بیان این‌که بین تحقیقات انجام شده و ظرفیت‌های حوزه و شبهات و هجمه‌ها در عرصه‌های جهانی علیه معارف، نظام و ارزش‌های ما تناسب خوبی وجود ندارد، اظهار داشت: ظرفیت‌های حوزه بسیار زیاد است که بخشی از آن هدر رفته و موازی‌کاری‌هایی انجام می‌شود.
عدم تناسب ظرفیت عظیم حوزه با تحقیقات انجام شده
قائم مقام مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ادامه داد: حوزه ظرفیت بسیار عظیمی به جهات نیروی انسانی، اتقان و تراث گرانبهای حوزه دارد، اما نیروهای حوزه نیازمند برنامه‌ریزی ویژه، تراث آن نیازمند بهره‌برداری مختلف و ظرفیت محققان ما نیازمند ساماندهی و استفاده بهینه هستند.
وی تأکید کرد: با استفاده بهینه از ظرفیتها، جلوگیری از هدررفت نیروها، تقسیم کار و پرهیز از موازی‌کاری، برنامه‌ریزی برای تربیت محققان کارآمد، فرهنگ سازی نسبت به امر پژوهش، ایجاد بصیرت نسبت به تهاجمات، مخاطرات و تقویت احساس وظیفه و مسئولیت در برابر تهاجمات گسترده بتوانیم با این امور و مشابه آنها خلاء و فاصله‌ای که بین ظرفیتها و تهاجمات با تحقیقات وجود دارد، پر کنیم و روزی را شاهد باشیم که حوزه به روز و روزآمد پاسخ گوی نیازهای پژوهشی جامعه اسلامی و بلکه جامعه بشری باشد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اضافه کرد: خلاء و نیاز دوم در نقل و انتقال این محتوای غنی است، رهبر معظم انقلاب در سفر اخیر خود به قم فرمودند این که یک محقق تحقیقی را نوشته و چاپ کند، پایان کار او نیست، بلکه پایان کار جایی است که این محتوا به فکر و جان مخاطبین او بنشیند.
وی با بیان این‌که تحقیقات زیادی انجام می‌شود، گفت: در این زمینه که این تحقیقات به دست مخاطبان برسد و سبب جذب مخاطب و سبب شکل‌گیری ساختار فکری، روحی و معنوی او شود، نواقص زیادی وجود دارد، چراکه دستاوردهای ما در قالب‌های متناسب مخاطبان کمتر تهیه و تک محصولی می‌شود، یعنی تحقیق انجام شده و رها می‌شود.
ضرورت بازنگری و بازسازی تحقیقات متناسب با سطح مخاطبان مختلف
آیت الله رجبی بیان کرد: در حوزه علمیه، بایستی یک تحقیق در قالب‌های مختلف و متناسب با مخاطبان گوناگون و سطوح بخش‌های مختلف بازسازی و بازنگری شود و از سوی دیگر زمینه‌های انتقال و رسیدن آن به دستان مخاطبان بتواند سیر انتقال تا رسیدن به ذهن مخاطبان را برنامه‌ریزی کند.
وی با بیان این‌که مرحله سوم تحقیقات بنیادین، روشمند و با همان شیوه و وسواس‌های اجتهادی که در بحث‌های فقهی بکار می‌بریم و در یک ساختار پژوهشی منطقی در عرصه علوم انسانی است، گفت: متأسفانه بیشتر کارها انجام شده این‌گونه است که برای کارهای اسلامی تورقی شده و آیات خاصی پیدا می‌شود.
در پایان این همایش آیت الله مصباح یزدی با اشاره به آیه 31 سوره بقره اظهار داشت: شاید بزرگترین ویژگی انسان مسأله علم باشد، حتی اگر منحصرا علم نباشد، اما کلید این ویژگی‌ها و صفات علم است.
روند حصول و تنوع اعتباری علم در زندگی انسان
رییس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به روند حصول، تنوع اعتباری و ضرورت علم در زندگی انسان بیان کرد: خود این مطالب موضوعاتی است که می‌تواند سبب تشکیل یک رشته علمی شود که علم چگونه حاصل می‌شود، چند نوع است، آیا ارزش‌های مساوی است یا خیر و اگر مساوی نیستند، کدام علم اولویت دارد.
وی با بیان این‌که ما مسلماتی داریم که محتاج به بحث نمی‌دانیم، گفت: یک بخش از علوم که از ضروری‌ترین علوم بوده و به بشر داده شده، علومی است که از راه وحی حاصل می‌شود و بهترین نمونه آن قرآن کریم است، حداقل در میان مسلمانان کسی نسبت به این مسأله شک ندارد.
آیت الله مصباح یزدی اضافه کرد: علم پدیده‌ای نیست که از ابتدای خلقت، کافه علوم با تمام مصادیق و جزئیات آن به صورت یکجا به حضرت آدم افاضه شود، بنده چنین احتمالی نمی‌دهم که حضرت آدم تمام مسائل علمی کنونی که بعد از هزاران سال در علوم مختلف فقه و اصول، فلسفه، الهی، حقوق و ریاضیات است را به صورت یکجا و با تفاسیر آن به صورت آگاهانه دریافت کرده باشد، هرچند ممکن است ریشه‌ها و کلیدهای اصلی آن افاضه شده باشد، اساسا موضوعات آن قابل تصور نبوده است.
وی افزود: طبق ظاهر انچه که ظن قوی قریب به یقین است، تدریجی بودن تحقق علوم است، تاریخ هم تا زمان‌های نزدیک به ما تا جایی که منابع و مأخذ معتبری در دسترس است، تدریجی بودن وسعت و تکامل علوم را نشان می‌دهد.
نوسانات علوم، تابع مسائل اجتماعی
استاد فلسفه و عرفان حوزه علمیه ادامه داد: حال این‌که تحقق علوم گاهی نوسان داشته و ضعف پیدا می‌کرده یا حتی تنزل هم داشته، مسأله دیگری بوده و تابع مسائل اجتماعی خاصی است، اما این‌که وسعت علوم، کثرت مسائل و تکامل آن آگاهانه طرح شود، سراغ نداریم و نشنیده‌ایم که کسی هم چنین ادعایی داشته است، در نتیجه علم یک تکامل کمی دارد که در طول زمان، کثرت کمی مسائل علوم پیدا می‌کند و دیگر به لحاظ عمق مسائل است که ممکن است یک مسأله در قالب یک گزاره مطرح شود، اما عمق فهم و ادخال جواب و اطمینان به صحت آن مراتبی دارد، گاهی هم معلوم می‌شود که پاسخ‌های برخی از بزرگان در طول تاریخ، اشتباه بوده است، بنابراین ما یک رشد کمی و یک رشد کیفی به لحاظ اتقان و عمق داریم./876/پ۲۰۲/ب۱